ایران نشان داد به دنبال تعامل است

نصرت‌الله تاجیک/ سفیر سابق ایران در اردن

پس از برگزاری جلسات متعدد همراه با تنش‌، درباره مساله ‌هسته‌ای ایران با گروه ۱+۵ با رویکرد حل مساله در قالب یک بازی برد-برد، به‌رغم همه سختی‌های داخلی و خارجی‌اش برنامه جامع اقدام مشترک امضا شد. در این روند ایران به دنیا و به‌خصوص غرب نشان داد که در صدد تعامل با کشورهای تاثیرگذار دنیا برای برطرف کردن دغدغه‌های واقعی یا واهی آنان، حصول به نتیجه برای رفع مشکلات مردمش و توسعه زیرساخت‌های کشور است.


هنگامی‌که جامعه جهانی در پی توافق هسته‌ای متوجه شد که ایران رویکردی تعاملی را در دستور کار خود قرار داده است، تا به جایگاه واقعی ژئوپلیتیکش نائل آید، به این نتیجه رسید که این کشور در قالب چنین رویکردی می‌تواند مسوولانه به حل مشکلات منطقه‌ای، تثبیت جایگاه بین‌المللی خود و مهم‌تر از همه سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی و قرار دادن قطار اقتصادی کشور در ریل رفاه و توسعه مردم بپردازد. طی روند برجام نوشته بودم که آمریکا نمی‌خواهد تعاملاتش صرفا «در مساله هسته‌ای» متوقف شود و علاقه‌مند است برای کاهش هزینه‌های سیاست خارجی خود از توانمندی‌های ایران در خاورمیانه برای اجرای اهداف سیاست خارجی‌اش استفاده کند. بنابراین دلیل اصلی دعوت از ایران برای شرکت در نشست وین درباره اوضاع سوریه را باید نتیجه اولیه اتخاذ رویکرد تعاملی ایران بعد از حصول تفاهم هسته‌ای در وین و تاثیرگذاری و سرمایه‌گذاری ایران در سوریه بدانیم که موجب شد در نهایت آمریکا نسبت به حضور ایران در نشست برای حل بحران سوریه تجدیدنظر کند. اما این عامل وزن خاص خود را دارد و نباید به آن بیش از حد بها داد. از سوی دیگر در تعاملات بین‌المللی اصول حاکم بر سیاست خارجی کشورها اهمیت زیادی دارد؛ ولی عملکرد و رویکرد کشورها است که زمینه دغدغه اصلی برای رفع سوءتفاهم‌ها را فراهم می‌کند؛ همین رویکردها بدون تعاملات درون و برون منطقه‌ای باعث ایجاد زمینه دشمنی‌ها با ایران و مخالفت‌ها نه تنها با حضور ایران در حل مسائل منطقه‌ای و از جمله مشارکت در نشست‌های گوناگون منطقه‌ای و بین‌المللی شد، بلکه به پروژه ایران‌هراسی میدان عمل بیشتری داد. عموما مخالفت‌ها دو جنبه منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای را شامل می‌شد؛ در بحث منطقه‌ای باید به مساله رقابت‌ ترکیه و عربستان سعودی با ایران اشاره کرد. رقابت سعودی در ارتباط با سیاست خارجی ایران در منطقه تاحدودی ناشی از توهم آنها است و بخشی از آن نیز به درگیری‌های درون خاندانی و بخش دیگر به جبهه‌گیری‌های داخل منطقه میان کشورها بازمی‌گردد. اما در مورد مخالفـت‌های فرامنطقه‌ای، شاهد هستیم که امروز با نقش پذیری ایران در مسائل خاورمیانه و همچنین مساله برجام و توافق ایران با گروه 1+5 به‌ویژه آمریکا توانسته است آن را تا حدی کمرنگ کند. تا پیش از توافق هسته‌ای، نگاه آمریکا به‌عنوان یک قدرت تاثیرگذار نسبت به ایران بسیار متفاوت و منفی بود. اما تعاملات بین دو کشور و واقع‌گرایی موجود در دولت اوباما توانسته است پاره‌ای از مشکلات اینچنینی را برطرف کند. در این شرایط باید از قوانین مزیت نسبی و مزیت رقابتی در تعاملات منطقه‌ای استفاده کرد و آنچه را که مزیت نسبی سیاست خاورمیانه‌ای ایران است، به‌خوبی برای حل مشکلات توسعه‌ای و اقتصادی ایران مورد استفاده قرار داد.