تاثیر تصویب توافق در سنا بر رابطه تهران-واشنگتن

دکتر نادر انتصار

رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلابامای آمریکا

اعلام حمایت ۴۲ سناتور از توافق هسته‌ای از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. البته پیش از اعلام این آرا نیز باراک اوباما به اندازه کافی رای داشت تا سنا نتواند وتوی او را بازگرداند. اما با اعلام حمایت این ۴۲ نفر، مخالفان توافق در سنا اگر هم بخواهند طرحی علیه برجام تصویب کنند، موفق نخواهند شد زیرا به اندازه کافی رای ندارند. باید توجه داشت هدف مخالفان این بود که در صورت وتوی اوباما آنها یک لایحه دیگر را از سنا بگذرانند و اعلام کنند که برجام را قبول ندارند ولی در حال حاضر با این تعداد حمایت، آن لایحه دیگر عملی نخواهد شد. در این شرایط تا ژانویه سال ۲۰۱۷ که اوباما پست ریاست جمهوری را به نفر بعدی تحویل خواهد داد، ۴۲ رای موافق در سنا، اجرای مفاد برجام را خیلی آسان‌تر می‌کند و احتیاجی نیست که اوباما در کنگره بر سر مساله هسته‌ای ایران با مخالفان مدام در حال جدال باشد.


پس از دوران ریاست‌جمهوری اوباما، اگر فردی چون هیلاری کلینتون روی کار بیاید به احتمال قوی چون او نیز یک دموکرات است، توافق را اجرا خواهد کرد. همچنان که در میتینگ‌های انتخاباتی که از چند ماه پیش آغاز شده او بارها گفته که در صورت پیروز شدن در انتخابات، برجام را اجرا خواهد کرد. اما اگر یک جمهوری‌خواه رئیس‌جمهور شود، فضا کمی فرق می‌کند. تا امروز همه کاندیداهای جمهوری‌خواه اعلام کرده‌اند که با توافق مخالف هستند اما در آن جبهه نیز فضا متغیر است. زیرا هفته گذشته، هم جب بوش و هم دونالد ترامپ، از جمله نامزدهای مطرح جمهوری‌خواه برخلاف دفعات پیشین که مخالفت صریح خود را با برجام اعلام کرده‌ بودند این بار تاکید کردند که مخالف صددرصد برجام نیستند اما در صورت پیروزی در انتخابات ریاست‌جمهوری قصد دارند دوباره با ایران وارد بحث و بررسی شوند و برخی نکات برجام را تغییر دهند. این رویکرد نشان می‌دهد که حتی این کاندیداها به این نتیجه رسیده‌اند که بعد از گذشت یک سال و چند ماه از اجرای برجام توسط دولت اوباما برای آنها نیز مشکل خواهد بود که همه چیز را به عقب بازگردانند. البته از آنجا که برجام توسط 5 کشور دیگر به غیر از آمریکا تایید شده و به امضا رسیده این گفته سناتورها مبنی بر تغییر برخی مفاد برجام امکان‌پذیر نیست و آنها چون نمی‌خواهند به‌طور کامل عقب‌نشینی خود را نشان دهند اینگونه صحبت می‌کنند. با حمایت این تعداد از دموکرات‌ها از توافق، جمهوری‌خواهان دریافته‌اند که برجام حداقل در سنای آمریکا به اندازه کافی پشتیبان دارد و زمانی که تصویب شود تغییر یا نادیده گرفتن آن آسان نخواهد بود. همان‌طور که اشاره کردم حمایت 42 سناتور از برجام، چارچوب توافق را بسیار مستحکم کرده است.


البته مخالفان توافق در آمریکا همچنان به تحرکات‌شان ادامه خواهند داد و پیش‌بینی من این است که مخالفان بعد از این شکست، به اعمال تحریم‌های جدید علیه ایران رو بیاورند. البته تحریم‌های جدید دیگر در چارچوب برجام نخواهد بود ولی در چارچوب‌های دیگر مانند بحث‌های ادعایی تروریسم و حقوق بشر می‌‌توانند تحریم‌هایی را علیه ایران اعمال کنند. بنابراین نباید انتظار داشت پس از تایید توافق، تحریم‌ها و لوایح ضد ایرانی کاهش یابد بلکه مخالفان که نتوانسته‌اند در مورد توافق با ایران به خواسته خود برسند در موارد دیگر تلاش‌شان را به کار خواهند گرفت. یکی از سخنان مخالفان برجام در ایران نیز در همین راستاست که برجام مانع از تحریم‌های جدید علیه ایران نخواهد شد بلکه فقط درخصوص مسائل هسته‌ای شاید دیگر شاهد اعمال تحریم‌ نباشیم. این در شرایطی است که نتیجه تحریم حال به هر دلیلی که باشد برای ایران و مردم ایران یکسان است. همچنین باید توجه داشت که توافق هسته‌ای صورت گرفته با وجودی‌که از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است اما در کوتاه مدت و میان مدت اثر چندانی بر رابطه ایران و آمریکا نخواهد داشت و چرخش خاصی ایجاد نخواهد شد؛ زیرا فعالیت هسته‌ای ایران تنها نقطه اختلاف طرفین نبود و همان‌طور که رهبران ایران و ایالات‌متحده در سخنرانی‌های خود تاکید کرده‌اند، مشکلات هنوز به قوت خود باقی است. باقی بودن مشکلات نیز به این دلیل است که نگاه دو طرف، نگاهی متفاوت به مسائل جهان به خصوص در مورد خاورمیانه است و به همین دلیل است که می‌گویم نباید انتظار خاصی از توافق داشت. همچنان که می‌بینیم ادعاها و اتهاماتی مانند نقض حقوق بشر و حمایت از تروریسم توسط جمهوری اسلامی همچنان از طرف آمریکا مطرح می‌شود.