جدیدترین نماگرهای بانک مرکزی از پایان سال گذشته نشان می‌دهد
علامت تولید و صادرات نفت مثبت شد
در تازه‌ترین نماگرهای اقتصادی منتشرشده توسط بانک مرکزی متوسط میزان تولید و صادرات نفت ایران در سال ۹۳ را می‌توان در بخش انرژی جست‌وجو کرد که بر مبنای آن، متوسط میزان تولید نفت کشور ۳ میلیون و ۶۳ هزار بشکه در روز و میزان صادرات این ماده به همراه خالص صادرات فرآورده‌های حاصل از آن یک میلیون و ۴۳۵ هزار بشکه در روز عنوان شده است.
در تازه‌ترین نماگرهای اقتصادی منتشرشده توسط بانک مرکزی متوسط میزان تولید و صادرات نفت ایران در سال 93 را می‌توان در بخش انرژی جست‌وجو کرد که بر مبنای آن، متوسط میزان تولید نفت کشور 3 میلیون و 63 هزار بشکه در روز و میزان صادرات این ماده به همراه خالص صادرات فرآورده‌های حاصل از آن یک میلیون و 435 هزار بشکه در روز عنوان شده است. این دو عدد بیانگر آن هستند که در سال 93 تولید نفت 12 درصد و صادرات نفت و فرآورده‌های نفتی نزدیک به 15 درصد نسبت به سال 92 کاهش داشته است. کاهش میزان تولید و صادرات نفت ایران در حالی در سال 93 اتفاق افتاده که از تابستان سال 93 قیمت نفت نیز در بازارهای جهانی سقوط آزاد خود را آغاز کرد و در اواخر آن سال به کمتر از 55 دلار در هر بشکه رسید. در واقع آمار منتشرشده بانک مرکزی نشان می‌دهد در کاهش درآمدهای حاصل از فروش نفت کشور غیر از عامل «کاهش قیمت» عامل دیگری نقش ایفا کرده که آن «کاهش تولید» و به تبع آن کاهش صادرات این ماده خدادادی می‌تواند شناخته شود.
خروج نفت از «طبقه‌بندی» آماری
از سال ۹۱ و در پی اعمال تحریم‌های نفتی مرتبط با پرونده هسته‌ای ایران، بانک مرکزی انتشار آمار مربوط به تولید و صادرات نفت را یا با تاخیر دنبال می‌کرد یا در مواردی مانند فصل‌های سال ۹۱، به‌طور کل آمار هیچ‌گاه انتشار نیافت. دلیلی که برای در پیش گرفتن این راهبرد ذکر می‌شد عدم دسترسی تحریم‌کنندگان یا سوءاستفاده‌کنندگان احتمالی از انتشار این آمارها و سنگ‌اندازی ایشان در فرآیند دور‌زدن تحریم‌ها توسط ایران و فروش نفت کشور بود. از سال ۹۲ و پس از تفاهم ژنو، انتشار آمارهای مربوط به تولید و صادرات نفت توسط بانک مرکزی در نماگرهای اقتصادی فصلی از سر گرفته شد، ولی با وجود این، در نماگر منتشرشده پیشین این نهاد که مربوط به فصل پاییز سال ۹۳ است نیز جای میزان تولید و صادرات نفت ایران مربوط به فصول سال ۹۳ خالی گذاشته شده بود. اما در تازه‌ترین نماگر اقتصادی که مربوط به فصل پایانی سال ۹۳ است، بانک مرکزی این اعداد را قید کرده و به نوعی این آمار را از طبقه‌بندی خارج کرده است. به نظر می‌رسد با توجه به توافقی که در وین اتفاق افتاد و لغو تحریم‌ها علیه صادرات نفت ایران، راهبرد عدم انتشار یا انتشار با تاخیر آمار تولید و صادرات نفت کشور منسوخ شده و می‌توان امیدوار بود در نماگرهای اقتصادی آتی که مربوط به فصل بهار باشد، بتوان این آمار را به روزشده مشاهده کرد. علاوه بر این، با اینکه رویه منظم‌تر مدیریت فعلی نسبت به ادوار پیشین مدیریت بانک مرکزی در انتشار نماگرهای اقتصادی را می‌توان تمجید کرد، انتظار می‌رود فاصله زمانی انتشار نماگرها برای هر دوره از ۴ تا ۵ فعلی به حداقل نصف این مقدار کاهش یابد تا بتوان پایش دقیق‌تر و روزآمدتری از وضعیت اقتصادی کشور به‌دست آورد.
رکوردشکنی معکوس صادرات نفت
میزان متوسط 3 میلیون و 5 هزار بشکه‌ای تولید نفت در کشور در پاییز سال 93 کمترین میزانی است که در طول دوره 10 ساله منتهی به سال گذشته ثبت شده است. این موضوع را می‌توان از جزئیات آمار فصلی تولید و صادرات نفت در بخش انرژی آخرین نماگرهای اقتصادی بانک مرکزی رصد کرد. همچنین افت بیش از 200 هزار بشکه‌ای تولید نفت در تابستان سال 93 نسبت به بهار آن سال موضوعی است که باعث شده سال 93 در یک دهه اخیر رکورد کمترین سال تولید نفت را به خود اختصاص دهد. همگام با کاهش میزان تولید نفت، صادرات نفت نیز کاهش یافته که تابستان سال 93 با یک میلیون و 372 هزار بشکه در روز کمترین میزان برای متوسط صادرات نفت ایران در یک فصل از بهار سال 84 تا پایان سال 93 به ثبت رسیده است. نگاه موشکافانه‌تر به میزان تولید و صادرات نفت کشور از ابتدای سال 90 نشانگر آن است که دو کاهش هنگفت 300 هزار بشکه‌ای و 200 هزار بشکه‌ای که به ترتیب در مقاطع پاییز سال 92 و تابستان سال 93 اتفاق افتاده باعث شده بخش عمده‌ای از کاهش 31 درصدی صادرات نفت در انتهای سال 93 نسبت به ابتدای سال 90 رقم بخورد. با وجود افزایش میزان صادرات نفت در زمستان نسبت به پاییز سال 93 و صادرات یک میلیون و 428 هزار بشکه‌ای نفت در روزی که بانک مرکزی آن را در نماگر منتشرشده خود قید کرده است، همچنان فاصله قابل ملاحظه‌ای با ابتدای سال 90 یعنی پیش از شروع تحریم‌های نفتی یا حتی با آغاز به کار دولت یازدهم دارد؛ به‌طوری که با توجه به صادرات حدود یک میلیون و 800 هزار بشکه‌ای نفت در روز در تابستان 92، در انتهای سال 93 از میزان صادرات نفت حدود 21 درصد کاسته شده است.
پساتحریم امیدبخش نفتی
واکاوی دلایل کاهش میزان تولید و صادرات نفت ایران را می‌توان در سه عامل «کاهش تقاضای داخلی و خارجی نفت و فرآورده‌های نفتی ایران»، «نیاز به سرمایه‌گذاری و تزریق اعتبار برای بازسازی، تجهیز و احداث ظرفیت‌های پالایشگاهی» و «محدودیت‌های فروش نفت از ناحیه تحریم‌ها» جمع‌بندی کرد. بخش مهمی از تولید نفت کشور را فرآورده‌های سنتی نظیر نفت کوره تشکیل می‌دهد که متاسفانه به دلیل عدم سرمایه‌گذاری و ارتقای تکنولوژی همچنان بخش قابل ملاحظه‌ای از تولید پالایشگاه‌ها به تولید این فرآورده‌ها اختصاص دارد. در سال‌های اخیر به خصوص از تعداد مشتریان و حجم تقاضای این فرآورده‌های غیربهینه از نظر انرژی چه در بازار داخلی و چه در بازارهای جهانی کاسته شده است. همچنین به دلیل عدم تزریق اعتبارات لازم بسیاری از پالایشگاه‌های موجود یا در حال احداث نظیر پالایشگاه ستاره خلیج‌فارس به ظرفیت خود دست نیافته یا به مرحله بهره‌برداری نرسیده‌اند و حتی عدم سرمایه‌گذاری و تخصیص اعتبار برای تعمیر و نگهداری این واحدها موجب کاسته شدن از ظرفیت بهره‌برداری آنها شده است. غیر از این عوامل، تحریم صنعت نفت و پتروشیمی و بخش‌های مرتبط با آن نظیر کشتیرانی و ... در سال‌های اخیر سبب شد سهم زیادی از نفت ایران در بازار جهانی از دست برود و موجب کاهش میزان صادرات به عدد کنونی شود. در مجموع، همان‌طور که وزیر نفت در اظهارات اخیر خود اشاره کرده است، به نظر می‌رسد پس از توافق وین و با لغو تحریم‌ها، هم به‌طور دفعی و هم تدریجی ایران سهم خود را از بازار نفت باز یابد و با ورود سرمایه‌گذاران و شرکت‌های نفتی به صنعت نفت ایران، کشور در بازه زمانی یک تا دو ساله به ظرفیت تولید و صادرات نفت به مقدار پیش از تحریم‌ها بازگردد.
بازگشت نفت به دوران رونق
به رغم کاهش میزان تولید و صادرات نفت کشور در سه سال اخیر، نکته امیدبخش توقف این روند کاهشی در پاییز سال 93 است که در آن نشانه‌هایی از افزایشی شدن رشد میزان صادرات و تولید این ماده در آن فصل و نیز در زمستان سال گذشته به چشم می‌خورد. براساس آمار قابل مشاهده در نماگرهای اقتصادی مربوط به فصل زمستان که بانک مرکزی اخیرا منتشر کرده، پس از یک دوره کاهشی که از پاییز سال 91 آغاز شده و تا تابستان سال 93 تداوم داشته است، در سومین فصل سال 93 کاهش میزان رشد متوسط سالانه تولید و صادرات نفت متوقف شده و حتی عدد مطلق آن نیز افزایش داشته است. شاخص متوسط رشد سالانه از مقایسه تولید یا صادرات نفت در چهار فصل اخیر نسبت به چهار فصل پیشین محاسبه می‌شود و چنان‌که این شاخص نشان می‌دهد پس از ثبت دو عدد منفی 1/ 14درصد و منفی 6/ 16 درصد به ترتیب برای تولید و صادرات در تابستان 93، این شاخص در زمستان برای تولید و صادرات نفت به منفی 9/ 11 و 7/ 14 ارتقا یافته است. در واقع می‌توان بیان کرد که سیر نزولی این شاخص که نماگر مناسبی از صنعت نفت است در تابستان اتمام یافته و امید می‌رود به خصوص با تدابیری که مسوولان بخش نفت کشور پس از رفع تحریم‌ها اندیشیده‌اند و شرایط تازه‌ای که برای این حوزه مهیا شده است، روند صعودی آغاز شده برای این شاخص تداوم یابد. با در نظر گرفتن رشد 3 درصدی میزان صادرات نفت در زمستان سال 93 که بیشترین رشد فصلی از بهار 91 است می‌توان بیان کرد که با تداوم همین رشد تا پایان تابستان سال 96 یعنی پایان کار دولت فعلی، میزان صادرات ایران به حدود یک میلیون و 900 هزار بشکه در روز افزایش پیدا می‌کند، که البته همچنان کمتر از میزان پیش از تحریم‌ها است. در نتیجه، انتظار می‌رود برای دستیابی به میزان صادرات بیش از 2 میلیون بشکه‌ای نفت در روز، رشد متوسط فصلی تولید و صادرات نفت بیش از این مقدار و در حدود 4 تا 5 درصد برنامه‌ریزی شود که در این صورت تا دو سال آتی تولید نفت به حدود 4 میلیون و 500 هزار بشکه در روز و صادرات آن به حدود 2 میلیون و 100 هزار بشکه در روز افزایش پیدا خواهد کرد که با تمام این اوصاف، اینها ارقامی مربوط به یک دهه پیش صنعت نفت کشور هستند.
ارسال نظر