راه ناگزیر ریاض برای نزدیک شدن به تهران

جعفر قنادباشی

کارشناس مسائل منطقه

ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی روز جمعه وارد آمریکا شد و این سفر، نخستین سفر رسمی پادشاه بیمار عربستان به ایالات متحده آمریکا است. به نظر می‌رسد سفر اخیر ملک سلمان به آمریکا بیشتر یک سفر سمبلیک باشد زیرا ملک سلمان به دلیل بیماری و آلزایمر، تصمیم گیرنده اصلی نیست و مجموع خاندان و هیات حاکمه در عربستان سعودی به این نتیجه رسیده‌اند تا به دلایلی در برهه فعلی، زمینه‌های این سفر را فراهم کنند.


همچنین از دیدگاه عادل الجبیر، وزیر خارجه کنونی عربستان و سفیر پیشین این کشور در واشنگتن، این سفر در این مقطع ضروری بود؛ چون در فضای رسانه‌ای و مطبوعاتی این‌گونه وانمود شده بود که عربستان در حال فاصله گرفتن از آمریکا و ایران در حال نزدیک شدن به واشنگتن است که این موضع به ضرر عربستان خواهد بود.البته در این سفر اهداف دیگری هم مانند هماهنگی با آمریکا در ائتلاف ضدداعش و کسب مجدد حمایت این کشور در قضیه یمن نیز دنبال می‌شد.نکته‌ای که باید به آن توجه ویژه داشت این است که ریاض در حال حاضر در ضعیف‌ترین موقعیت خود قرار دارد و تحلیلگران معتقدند عربستان ناگزیر وارد نوعی همگرایی با ایران خواهد شد؛ به خصوص که در صحنه سوریه، آمریکایی‌ها خواستار ادامه وضع موجود نیستند و تداوم آن را به ضرر خود می‌دانند. در وضعیت فعلی عربستان احساس می‌کند که در قضیه سوریه، یمن و مسائل نفتی نمی‌تواند به مواضع پیشین خود در قبال ایران ادامه دهد.همچنین باید توجه داشت که فضای جهانی پس از توافق دیگر علیه ایران نیست که ریاض این مساله را نیز در سیاست‌هایش لحاظ خواهد کرد. از سوی دیگر اختلافاتی که عربستان با امارات و کویت بر سر یمن پیدا کرده، موجب شده عربستان از این نقطه نیز احساس ضعف کند.


با تحلیل این سفر و اظهارنظرهایی که صورت گرفته این‌گونه تصور می‌شود که سعودی‌ها خود را ناگزیر به کاهش یا پایان خصومت‌ها با ایران می‌بینند و باید با ایران همسویی‌هایی داشته باشند. زیرا آمریکا نیز با وجود حمایت‌هایی که از اعراب دارد حمایت خود را از جنگ افروزی‌های عربستان متوقف کرده است.با توجه به اینکه ایران و عربستان طی سال‌های اخیر نوعی تنش‌زدایی را در روابط شان تجربه کرده و در زمان دولت اصلاحات، دو کشور وارد عرصه همکاری شده بودند اکنون نیز این احتمال هست که مجددا آن دوران را تجربه کنند. البته پادشاه جدید عربستان و دست‌اندرکاران دولت ریاض دیدگاه‌های متفاوتی در مقایسه با ملک عبدالله، پادشاه پیشین دارند اما سعودی‌ها به ناگزیر با درنظر گرفتن مجموع شرایط و با توجه به ترکیب دستگاه دیپلماسی ایران، اکنون موقعیت و فضا را برای نزدیک شدن به تهران مناسب دیده‌اند. از طرف دیگر مقامات ریاض علاقه‌مند هستند که با نزدیک شدن به ایران، بر برخی از ضعف‌های منطقه‌ای‌شان سرپوش بگذارند زیرا چنانچه پایان جنگ‌افروزی‌های آنها به موازات دوستی با ایران باشد، طبیعتا در صحنه رسانه‌ای به معنای شکست عربستان تلقی نخواهد شد.