اسدالله اطهری

استاد دانشگاه و کارشناس مسائل ترکیه

نتایج شمارش آرا در انتخابات پارلمانی ترکیه نشان داد حزب حاکم عدالت و توسعه برای اولین بار در ۱۳ سال اخیر اکثریت پارلمان را از دست داده است؛ باید توجه داشت که سیاست خارجی این حزب در کاهش آرای آن تاحدودی تاثیرگذار بود.

رجب طیب اردوغان تا زمان برگزاری انتخابات پارلمانی ترکیه با هدف سرنگونی بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه از دخالت مستقیم در این کشور ابایی نداشت. ترکیه در این رابطه کمک‌های زیادی به نیروهای اپوزیسیون سوری انجام می‌داد و مرکزی بود که در آن نیروهای مخالف اسد به لحاظ سیاسی، اطلاعاتی، نظامی، اقتصادی و امنیتی کمک و تجهیز می‌شدند.

با توجه به تلاش‌های ترکیه در قبال سرنگونی بشار اسد به نظر می‌رسد که این کشور، آخرین کشوری باشد که در مورد سوریه تصمیمش را تغییر می‌دهد.ممکن است در این شرایط مواضعش را که تا امروز اغلب نظامی بود به سمت مواضع اقتصادی و سیاسی تغییر دهد و تنها در صورتی که عدالت و توسعه از اتفاقات اخیر و اقداماتی که انجام داده است، درس بگیرد این احتمال وجود دارد که رویکردش را در مورد سوریه تغییر دهد. زیرا آنچه مشخص است این مسائل و اقدامات دولت رجب طیب اردوغان باعث کاهش آرای حزب عدالت و توسعه در میان علوی‌ها و کردها شده است.

در عین حال روابط ایران و ترکیه نیز تحت تاثیر مسائل داخلی این کشور است. البته تا امروز دو کشور روابط خوبی داشته‌اند و مهمترین اختلاف‌شان به مساله سوریه باز‌می‌گردد. همچنین ترکیه در تخلیه ظرفیت‌های ژئوپلیتیک و ژئو اکونومیک ایران نیز نقش داشته و در برخی موارد علیه منافع ملی ایران وارد عمل شده است. یعنی هر جا که ایران بود آنها در حوزه منافع ملی ما وارد شدند. به‌عنوان مثال در لبنان، یمن، بحرین، خلیج فارس، پاکستان و افغانستان سعی کردند که ایران را به بازیگر شماره دو تبدیل کنند. البته بیشترین حوزه اختلافات دو کشور به عراق و سوریه مربوط می‌شود.

این در شرایطی است که روابط تهران و آنکارا باید بیش از این گسترش یابد و ظرفیت دو کشور برای همکاری بیش از میزان فعلی است. ترکیه زمانی میانجیگر پرونده هسته‌ای ایران بود و حاضر نشد در تحریم‌های یک جانبه آمریکا علیه ایران به‌صورت جدی وارد شود.

در حال حاضر نیز ترکیه‌ای‌ها مایل هستند که روابط اقتصادی‌شان را با ایران گسترش دهند و تهران نیز در زمینه‌های اقتصادی و تجاری بهتر از زمینه‌های دیگر کار می‌کند.در نهایت سیاست خارجی ترکیه طی سال‌های اخیر در قبال سوریه و عراق به آنها ضربات زیادی وارد آورد و باعث شد در این حوزه‌ها با ایران اختلافاتی پیدا کنند.

بنابراین اگر رهبران حزب عدالت و توسعه برای ماندن در قدرت از سیاست‌های پیشین و اشتباهات خود درس بگیرند، احتمال دارد که روابط تهران و آنکارا نیز در بسیاری از حوزه‌ها بهبود یابد.