پالایش متن توافق از موارد اختلافی
گروه دیپلماسی: «مذاکرات هسته‌ای کند و آهسته اما رو به جلو است.» این جمله‌ای است که در دو هفته اخیر بارها از سوی مذاکره‌کنندگان هسته‌ای ایران در گفت‌وگو با رسانه‌ها و هم در نوشته هایشان در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده است و با توجه به فضای شکل گرفته پس از پذیرش پروتکل الحاقی و موضوع بازرسی‌ها یا دسترسی‌های مدیریت شده، محل گمانه‌زنی‌های مختلف است.

با پایان ششمین دور مذاکرات وین برای نگارش متن برنامه جامع اقدام مشترک (برجام)، حمید بعیدی‌نژاد، رئیس تیم کارشناسی مذاکره‌کننده ایران که این روزها در صفحه اینستاگرام خود بسیار فعال است و مطالب مهمی را برای روشن شدن ابعاد اختلافی و مبهم گفت‌وگوها منتشر می‌کند، در تازه‌ترین نوشته خود، روند مذاکرات را در سومین روز وین «کند و آهسته» توصیف کرد و گفت بحث‌های مهمی برای امکان پالایش متون از موارد اختلافی صورت گرفت. مدیرکل سیاسی و امنیت بین‌الملل وزارت امور خارجه می‌نویسد: «بعد از پایان یافتن روز سوم مذاکرات و اتمام جلسه معاونین که تا ساعت یازده و نیم شب گذشته هم ادامه داشت، امروز صبح (شنبه) معاونین وین را ترک کردند، ولی قرار شد کماکان جلسات کارشناسی ادامه یابد.» به گزارش «ایرنا»، بعیدی‌نژاد افزود: «بر این اساس شنبه دو جلسه کارشناسی در صبح و بعدازظهر درخصوص مباحث هسته‌ای و مباحث تحریم‌ها میان تیم‌های کارشناسی ایران و نمایندگان ١+٥ برگزار شد که طی آنها متن پیوست‌های مربوطه مورد بحث و بررسی بیشتر قرار گرفت. با انجام این مرحله از مذاکرات کارشناسی، این دور از مذاکرات پایان یافت. پس از این مذاکرات، بلافاصله هماهنگی‌های لازم برای تعیین چارچوب و زمانبندی جلسات بعدی معاونان و کارشناسان صورت خواهد گرفت.»

رئیس تیم کارشناسی ایران ادامه داد: «در مجموع هر چند با توجه به ماهیت پیچیده مباحث، پیشرفت در مذاکرات تدوین متن‌ها روند کُند و آهسته‌ای دارد اما در این دور از مذاکرات، متن اصلی و پیوست‌های فنی درخصوص مباحث هسته‌ای و تحریم‌ها هرچه بیشتر تکمیل شد و بحث‌های مهمی برای امکان پالایش هر چه بیشتر این متون از موارد اختلافی صورت گرفت.»

پیشتر هم سیدعباس عراقچی، عضو ارشد تیم هسته‌ای ایران، با بیان اینکه محصول نهایی توافق هسته‌ای، سندی بسیار مفصل با ضمائمی جامع خواهد بود، گفت: «قسمت‌های مختلف این متن و ضمائم آن هنوز در پرانتز است، اختلاف هست، کار پیش می‌رود، اما خیلی کند و آهسته.» او تاکید کرد: «آنچه که محصول نهایی خواهد بود یک سند بسیار مفصل و ریزی خواهد بود حدود بیش از ۲۰صفحه متن اصلی و حدود ۴۰ تا ۵۰صفحه مجموعه ضمائم است و کلمه به کلمه این سند جای بحث و بررسی دارد و کلمه به کلمه آن بعضا مورد مشاجره و منازعه و اختلاف‌نظر است.»

همزمان، یک منبع نزدیک به مذاکرات هسته‌ای به خبرنگار صداوسیما در وین گفت که مذاکرات کارشناسان ایران و ۱+۵ روز گذشته در وین برگزار نشده و تنها رایزنی‌های داخلی انجام گرفته است. به گفته این منبع نزدیک، با این حال کارشناسان با یکدیگر درتماس هستند و هنوز برنامه‌ای هم برای نشست امروز کارشناسان، مشخص نشده است.

مصاحبه با دانشمندان در پروتکل نیامده است

از سوی دیگر و در برهه‌ای که تفاسیر مختلفی از پروتکل الحاقی می‌شود، معاون سازمان انرژی اتمی ایران با اشاره به برخی تفسیرهای مطرح شده از پروتکل الحاقی به هدف ایجاد اختلال در مذاکرات گفت: این‌طور نیست که پروتکل یک مجوز عام داده است و آنها می‌توانند در هر زمانی به هر جایی مراجعه کنند. بهروز کمالوندی روز گذشته در مصاحبه با برنامه «من طهران» شبکه خبری العالم، درباره مهمترین نکات حقوقی و بندهای پروتکل الحاقی گفت: «با توجه به اینکه پروتکل الحاقی ادبیاتی دارد که تفسیر خود را می‌خواهد، ممکن است هر کسی تفسیر خود را داشته باشد، اما به نظرم کار خیلی سختی نیست و می شود به گذشته مراجعه کرد و دید که این پروتکل درگذشته چطور اجرا شده و این ادبیات حقوقی چه می‌خواهد.»او تاکید کرد: «به نظر می رسد برخی در خارج از کشور تعمدا تلاش کردند به‌گونه‌ای وانمود کنند که پروتکل الحاقی مفهومش این است که دست آنان باز می شود و می‌توانند به هر جایی که خواستند مراجعه کنند، درحالی که ادبیات پروتکل الحاقی چنین چیزی را نشان نمی دهد.» کمالوندی افزود: «از طرفی هم در داخل کشور به دلیل همین حساسیت‌هایی که بوده و انتقال این مفاهیم از بیرون، حساسیت بیشتری پیدا کرده و نگرانی‌های بجایی را ایجاد کرده که پاسخ به آن مراجعه به متون اصلی در ارتباط با پروتکل الحاقی هست.»سخنگوی سازمان انرژی اتمی درباره موضوع مصاحبه با دانشمندان هسته‌ای نیز گفت: «ما چیزی به نام بازجویی و مصاحبه با دانشمندان و چیزهایی از این قبیل نَه در پادمان و نَه در پروتکل نداریم.» بهروز کمالوندی تاکید کرد: «به فرض؛ اگر اطلاعاتی درباره وجود فعالیت هسته‌ای اعلام نشده در منطقه‌ای به دست آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برسد و آژانس بخواهد درخصوص صحت و سقم این اطلاعات بررسی کند، فقط می‌تواند دسترسی به آن منطقه داشته باشد و این تصور که آژانس یک یک دانشمندان را روی صندلی بنشاند و از آنها بازجویی و مصاحبه کند، تصور اشتباهی است.»

بازدید از سایت‌های غیرهسته‌ای

کمالوندی در ادامه گفت: «در پروتکل، علاوه بر سایت‌های هسته‌ای که در آنها مواد هسته‌ای است، می‌تواند در سایت‌های غیرهسته‌ای هم بعضی مراجعات باشد، البته ابتدای هر اقدام آژانس، اطلاعاتی است که کشور عضو می دهد، به‌طور مثال در پادمان هم همینطور است که ما اطلاعاتی را در ارتباط با فعالیت های خود می دهیم، آن وقت آژانس به‌صورت راستی‌آزمایی با بازدید یا بعضی از بازرسی‌های موردی می آید و راستی‌آزمایی می‌کند که ببیند اطلاعات ارائه شده به آن درست است یا نه.»

اشاره‌ای به سایت‌های نظامی نشده است

او افزود: «البته ماده دو و پنج پروتکل الحاقی در ارتباط با این‌ها صحبت کرده، بعضی ابهامات ممکن است وجود داشته باشد که با مراجعه به بعضی از بخش‌ها می‌توان این ابهامات را رفع کرد؛ به‌عنوان مثال، وقتی می گویند سایت‌های دیگر - سایت‌های غیرهسته‌ای را دسترسی داشته باشند، عام است؛ این‌طوری نیست که به سایت های نظامی دسترسی داشته باشند، هیچ‌جا در خود پروتکل به‌عنوان یک سایت نظامی یا پادگان به آن اشاره نشده است. این عام است، اگر بخواهد برخورد سیاسی شود، می‌توانند به هرجایی گسترش دهند و هر مکانی را شامل شود؛ ولی اگر بخواهیم به نص خود پروتکل مراجعه کنیم، پروتکل اشاره می‌کند که برای مراجعه، دسترسی وجود دارد نه بازرسی.»

نمونه‌گیری از مناطق همجوار

کمالوندی تاکید کرد: «بند ۳۰ ماده پنجم مشخص می‌کند که اگر کشور عضو بنا به مصالحی، امکان دسترسی دادن به آن سایت غیرهسته‌ای را نداشته باشد، می‌تواند به نحوی آژانس را از طرق دیگری راضی کند، ازجمله دسترسی دادن به مناطق همجوار، با توجه به اینکه منظور اصلی، نمونه ‌گیری است از اینکه آژانس مطمئن شود که مواد هسته‌ای در جای دیگری وجود ندارد، درواقع نمونه‌گیری، اگر برای رسیدن به این باشد که مواد هسته‌ای درآن منطقه وجود دارد یا نه، خیلی تفاوت نمی‌کند که در بیرون از سایت باشد یا در داخل سایت.»

دسترسی عام را نمی‌پذیریم

او ادامه داد: «مساله دیگر این است که ایران و هیچ کشور حاکمیت دار دیگری در دنیا قبول نمی‌کند که آنها در هر زمانی به هر مکانی و به هر نحوی که می خواهند، مراجعه کنند و مواضع کشورهایی هم که پروتکل الحاقی را پذیرفته‌اند، حتما با مواضع ایران همسو است. این‌طور نیست که پروتکل یک مجوز عام داده است که آنها می‌توانند در هر زمانی به هر جایی مراجعه کنند؛ البته برخی تفسیر موسعی از پروتکل می‌کنند که به نظر می‌رسد هدف آنها ایجاد اخلال در مذاکرات است.»

مخالفت کاخ سفید برای تعویق امضای توافق

در تحولی دیگر و با نزدیک شدن پایان ضرب‌الاجل سی ام ژوئن،‌ دولت باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا تلاش می‌کند مخالفت‌ها را با توافق هسته‌ای احتمالی با ایران به خصوص در کنگره آمریکا کاهش دهد. دبکا فایل نوشت: «آمریکا به شدت در تلاش است مخالفت‌ها را با توافق هسته‌ای با ایران کاهش دهد.» به گزارش انتخاب، نمایندگانی از دولت‌های خاورمیانه از جمله اسرائیل در تلاش برای به تاخیر انداختن امضای این توافق به منظور حل مسائل مهم در این زمینه این هفته به واشنگتن سفر کردند؛ اما متوجه شدند که مقامات آمریکایی مصمم هستند تا پایان این ضرب‌الاجل به توافق هسته‌ای دست یابند.