دلواپسی اعراب از توافق هسته‌ای
دلواپسی شیوخ عرب از توافق هسته‌ای
اعراب به‌دلیل آنچه نگرانی از ایران می‌خوانند به‌دنبال توافق امنیتی با آمریکا هستند
گروه دیپلماسی، کامران کرمی: «هر دم از این باغ بری می‌رسد.» به نظر می‌رسد می‌توان این شعر نظامی گنجوی را برای توصیف اوضاع در خاورمیانه به‌کار ببندیم که هر لحظه آبستن حوادث جدید است. منطقه‌ای مستعد بحران که همواره منبع درگیری و تنش بین دولت‌ها را فراهم آورده و همکاری و همگرایی را سخت و شکننده کرده است.
در یک دهه اخیر، سقوط صدام در عراق، موج خیزش‌های بهار عربی و سقوط دومینو وار دیکتاتورها در مصر، تونس، لیبی و یمن، جنگ خانمانسوز سوریه، ظهور دولت خود خوانده عراق و شام (داعش)، مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب، تهاجم هوایی عربستان به یمن و در روزهای اخیر موضوع تجزیه عراق و توافق امنیتی جدید آمریکا و شیوخ خلیج فارس برای صف آرایی مقابل ایران، حکایت از این تغییرات ساختاری در گستره این هارتلند (قلب جهانی) است. در زمانی که نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی در مقابل انتقادات از توافق بد روز به روز منزوی‌تر می‌شود، اعراب به رهبری عربستان از آمریکا می‌خواهند در مقابل سکوتشان در مورد توافق هسته‌ای، بار دیگر به حفظ امنیت آنها متعهد شود. در همین ارتباط، آمریکا و 6 هم‌پیمان عرب در حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار است هفته آینده در نشستی در واشنگتن تحت عنوان «کمپ‌دیوید» با توافق بر سر تدابیر جدید امنیتی، زمینه مقابله با آنچه آن را کنش‌های «نگران‌کننده و بی‌ثبات‌آور ایران» در منطقه ادعا می‌کنند فراهم آورند. جان‌کری، وزیر امور خارجه آمریکا، روز جمعه (۱۸ اردیبهشت) اعلام کرد هفته آینده واشنگتن میزبان نشستی با حضور هم‌پیمانان عرب این کشور در حوزه خلیج فارس خواهد بود تا آمریکا به موازات تلاش برای دستیابی به توافق هسته‌ای با ایران که نگرانی‌هایی در میان دولت‌های عربی به‌خصوص عربستان سعودی پدید آورده، به متحدان خود اطمینان دهد که این توافق علیه منافع آنان نیست. زمینه‌سازی برای این نشست در شرایطی است که در پی تهاجم هوایی عربستان به یمن و بمباران گسترده مواضع شیعیان حوثی و ارتش نزدیک به علی عبدالله صالح، شاهد جنگ لفظی میان ایران و عربستان هستیم که ریشه‌های آن علاوه بر مولفه‌های مربوط به امنیت و موازنه منطقه‌ای که سابقه‌ای چند دهه‌ای در روابط دو کشور دارد، اخیرا به موضوعاتی چون توطئه نفتی و حج عمره بر می‌گردد. اعراب خلیج فارس مدعی هستند که حمایت ایران از شیعیان حوثی در جهت گسترش نفوذ ایران در منطقه است. این ادعا در حالی است که به‌واسطه حمایت‌های مالی و تسلیحاتی برخی دولت‌های عربی خلیج‌فارس از گروه‌های افراطی در عراق و سوریه، زمینه بحران‌ها و بی‌ثباتی‌های منطقه‌ای را فراهم آورده است.
به گزارش خبرگزاری رویترز، مقامات آمریکایی گفته‌اند که در نشست واشنگتن قرار است طرح ایجاد یک سیستم دفاع موشکی منطقه‌ای برای مقابله با موشک‌های ایران مطرح شود. به گفته آنها این طرح ممکن است با تعهدات امنیتی جدید، فروش تسلیحات بیشتر و برنامه‌ریزی برای برگزاری چند مانور نظامی مشترک همراه شود.
باراک اوباما، رئیس‌جمهوری آمریکا قرار است چهارشنبه هفته آینده با ملک سلمان، پادشاه عربستان در کاخ سفید دیدار کند و به نظر می‌رسد ایران یکی از موضوعات محوری گفت‌وگوهای آنها خواهد بود. به گفته سخنگوی کاخ سفید این دیدار در آستانه نشست مشترک آمریکا و رهبران 6 کشور عربی عضو شورای همکاری خلیج فارس صورت خواهد گرفت. به گفته اریک شولتز هدف از دیدار اوباما و سلمان، گفتوگو و مشورت درباره موضوعات مختلف منطقه‌ای و رابطه دوجانبه آمریکا و عربستان خواهد بود. همچنین نیکلاس برنز- که رهبری مذاکرات آمریکا را درباره برنامه هسته‌ای ایران پیش از استعفایش در سال 2008 برعهده داشت- احتمال به راه افتادن رقابت هسته‌ای در منطقه را یکی از نگرانی‌های اصلی آمریکا می‌داند که این نشست در ارتباط با آن قرار دارد.
جان‌کری، وزیر خارجه آمریکا، پس از حضور در مراسم هفتادمین سالگرد پایان جنگ جهانی دوم در پاریس، میزبان همتایان خود از عربستان، کویت، امارات، قطر، عمان و بحرین بود و در همین نشست وزیران خارجه آمریکا و 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس، برنامه نشست هفته آینده در واشنگتن را تعیین کردند. وندی شرمن، معاون وزیر امور خارجه آمریکا که سرپرستی تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای این کشور در مذاکرات با ایران را بر عهده دارد به علاوه ارنست مونیز، وزیر انرژی آمریکا کری را در این دیدار همراهی کرده‌اند. پیش‌تر نیز فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهوری فرانسه در یک سفر منطقه‌ای ضمن شرکت در اجلاس سران شورای همکاری خلیج فارس، زمینه انعقاد فروش تسلیحات به قطر را فراهم کرد. دولت‌های عربی این منطقه در طول سال‌های اخیر قراردادهای میلیاردی تسلیحاتی را با آمریکا، فرانسه، بریتانیا، آلمان و چین با توجیه خطر ایران امضا کرده‌اند. این نگرانی زمانی دوچندان شد که مذاکرات هسته‌ای ایران و غرب در روند توافق جامع قرار گرفت و منجر به همکاری‌های غیرمستقیم ایران و آمریکا بر سر مبارزه با داعش در عراق شد؛ بنابراین با نزدیک شدن به موعد دستیابی به توافق جامع، اکنون رفع نگرانی‌های هم‌پیمانان عرب آمریکا پیرامون این توافق یکی از مهم‌ترین چالش‌های پیش‌روی دولت اوباما است.
در همین خصوص جان‌کری در یک کنفرانس خبری گفت: «رئیس‌جمهوری اوباما کاملا نگرانی‌های موجود را درک می‌کند و ما قصد داریم با اعلام تعهدات و به‌کارگیری ابتکارهای جدید، تفاهم امنیتی جدیدی میان آمریکا و هم‌پیمانانش در شورای همکاری خلیج فارس برقرار شود؛ تفاهمی که ما را به سطحی بالاتر از آنچه تاکنون در آن قرار داشتیم، برساند.» برخی تحلیلگران بین‌المللی بر این نظرند که زمزمه‌های خروج آمریکا از خاورمیانه و انتقال به شرق آسیا برای تمرکز بر چین، باعث شده تا آمریکا به‌دنبال یک ائتلاف امنیتی با مشارکت واقعی خود اعراب در تامین امنیت‌شان باشد.
به گفته وزیر خارجه آمریکا «این جاده یک‌طرفه نیست؛ ما منافع متقابل و نیازهای مشترک داریم و باید برای تامین آنها تدابیر لازم را بیندیشیم.» او گفت: مطمئن است که نشست واشنگتن به‌طور چشمگیری قابلیت‌های طرفین را برای پاسخگویی به نیازهای همه کسانی که آینده‌ای عاری از تروریسم می‌خواهند، تقویت خواهد کرد.
پیروز مجتهدزاده، کار‌شناس مسائل بین‌الملل درباره دلایل دیدار‌ها و رایزنی‌های رئیس‌جمهوری آمریکا با سران دولت‌های عرب منطقه در گفتوگو با فرارو معتقد است که مساله «دفاع مشترک» در برابر ایران سال‌ها است که از جانب کشورهای عرب منطقه و تحت حمایت آمریکا در قالب پروژه «ایران‌هراسی» مطرح است و پیش از این «سپر جزیره» در همین راستا و با هدف ایجاد یک قدرت نظامی برای دفاع از امنیت و مقابله با تجاوزات خارجی تشکیل شد، اما گذشت زمان نشان داد که این سپر واقعیت عملی پیدا نکرد و نتوانست کشورهای عرب منطقه را با یکدیگر در زمینه دفاعی متحد کند؛ بنابراین دفاع مشترک در برابر ایران هم هیچ‌گاه از وانمود کردن فرا‌تر نخواهد رفت. عبدالباری عطوان نویسنده برجسته عرب نیز در تحلیلی در روزنامه «رای الیوم» معتقد است که دولت آمریکا طرحی را در دست اجرا دارد که بر اساس آن با ترساندن کشورهای حوزه خلیج فارس از ایران، آنها را ترغیب به خرید هر چه بیشتر سلاح با هزینه کردن میلیاردها دلار پول نفت می‌کند. سلاح‌هایی که نهایتا هیچ کاربردی نداشته و جز انبار کردن سلاح و هدر دادن ثروت اعراب، هیچ فایده‌ای برای امت عربی در خروج از مشکلات اقتصادی و اجتماعی ندارد.
ارسال نظر