سودای احیای پرستیژ ونزوئلا

هادی اعلمی فریمان کارشناس مسائل آمریکای لاتین قطب بندی و شکاف سیاسی در جامعه ونزوئلا و شورش‎های اپوزیسیون بعد از انتخابات ریاست‌جمهوری همچنان معضلی جدی برای نیکلاس مادورو، رئیس‌جمهور این کشور به شمار می‎آید. لئوپولدو لوپز، رهبر اپوزیسیون ونزوئلا که در بحبوحه تظاهرات بازداشت شده بود، همچنان در زندان به‌سر می‎برد و بحران سیاسی ناشی از اختلافات در نحوه‎ اداره کشور هنوز حاکم است. در شرایطی که قطب‌بندی‎های سیاسی بهبود نیابد، نمی‎توان دورنمای روشنی را تصورکرد. مضاف بر این اقتصاددان‎‌ها تورم کشور را بالغ بر ۶۰ تا ۶۵ درصد تخمین می‎زنند، یعنی ابرتورمی که معدود کشورهایی را با وضعیت وخیم درگیر کرده است. لذا برای دولتی که در حالت توقف فعالیت‎های مختلف اقتصادی و کمبود کالاهای اساسی به‌سر می‎‌برد، کاهش بهای نفت نیز اوضاع را بحرانی‏تر کرده و مجموع وضعیت سیاسی و اقتصادی باعث شده‌است که حتی مادورو برای فروش نفت ترجیحی، با تردید مواجه شود. البته دولت قول داده که صدور نوع این نفت به همسایگانش را ادامه دهد، اما با توجه به فضای فعلی بعید است بتواند نفت را با این قیمت پایین صادر کند. اقتصاد ونزوئلا تک‌محصولی است و کاهش قیمت نفت به شدت به اقتصاد این کشور ضربه زده است. اکنون شرایط «جمهوری‏‎های موز» تک‌محصولی نیمه دوم قرن بیستم در ونزوئلا در حال تکرار است و همین موضوع نقطه ضعف نهایی مادورو است. رئیس‌جمهور ونزوئلا برای رهایی از این وضعیت نامساعد به پیروی از الگوی کوبا ابتدا تلاش کرد که روابط کشورش با آمریکا را بهبود بخشد، اما با توجه به سیاست‎های سوسیالیستی دولت کاراکاس که میراثی عمیق از هوگو چاوز است، او حتی در گام‎های اولیه با آمریکا نیز موفق به بهبود روابط نشد. نباید فراموش کنیم که مادورو با قول ادامه سیاست‎های چاوز، با یاد او و خطابه‎ پرشورش و احترام مردم به وصیت‌نامه جانشینی، توانست آرای لازم را کسب کند، بنابراین عقب نشینی تئوریک از سیاست‎های سوسیالیستی برایش در داخل بسیار هزینه بر خواهد بود؛ همچنین اگر عقب‌نشینی کند به این معناست که نظر حکومت داری اپوزیسیون را پذیرفته است. بنابراین تنها راهکاری که برای جانشین چاوز باقی مانده این است که به سمت بازسازی روابط با بلوک‎های سوسیالیستی سابق یعنی چین و روسیه قدم بردارد. از دیگر‌سو با توجه به نقش رهبری و بنیان گذاری ونزوئلا در تشکیل سازمان اوپک، اکنون به نظر می‎رسد که مادورو در راستای احیای وجهه کشورش برآمده است. رئیس‌جمهور ونزوئلا با سفرهای اخیرش به نوعی تلاش دارد نقش بازسازی رهبری اوپک را برعهده گیرد و اختلافات را کاهش دهد. هدف اصلی این سفرها، ترمیم شکست‎های داخلی اقتصادی این کشور است؛ زیرا بیشترین آسیب از کاهش قیمت نفت در میان کشورهای عضو اوپک متوجه ونزوئلا است. اما در شرایط فعلی و به دلیل شکاف‎های سیاسی میان برخی کشورهای اوپک بعید است که او بتواند از این سفرها دستاورد چندانی حاصل کند.به نظر می‌رسد اختلافات سیاسی جدی میان دو عضو اصلی این سازمان یعنی ایران و عربستان و همچنین ایران و قطر، اجازه ندهد رئیس‌جمهور ونزوئلا در جهت ایفای نقش میانجی فعلا کاری از پیش ببرد. در نهایت این مساله را نیز باید در نظر داشت که اولویت سیاست خارجی دولت دکتر حسن روحانی فعلا حل مشکلات منطقه و خاورمیانه است و از این رو دولت فعلی، به نسبت دولت قبلی، توجه کمتری به ونزوئلا خواهد داشت؛ لذا به‌رغم تعارفات دیپلماتیک، روابط تهران-کاراکاس مانند آنچه که در زمان دولت‌های قبلی دوکشور شاهد بودیم، مجددا قابل تنظیم نخواهد بود.