توافق دشوار

علی بیگدلی کارشناس مسائل هسته‎ای همزمان با نزدیک شدن به موعد تعیین‌شده برای امضای توافق جامع، مقامات آمریکایی نظراتی را بیان می‎کنند که با وجود بزرگنمایی آنها، به نظر من این صحبت‌ها چندان در روند مذاکرات یا تصمیم‌گیری‎ها تاثیرگذار نیست زیرا فضای داخلی مذاکرات با اظهارنظرهایی که در خارج از آن صورت می‎گیرد، فاصله دارد. در این رابطه جن ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از قرار گرفتن مذاکرات در یک نقطه مهم سخن گفته است. در مقابل جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز مجددا بر اتخاذ تصمیمات سخت از سوی ایران تاکید کرده است. این اظهارنظرهای پراکنده را نمی‏توان بیان‌کننده شرایط حاکم بر مذاکرات دانست اما به هر صورت من معتقدم با در نظر گرفتن فضای کلی گفت‌وگوها، رسیدن به توافق در تاریخ ۲۴ نوامبر محتمل است. زیرا به نظر نمی‎رسد طرف ایرانی دیگر بخواهد به سمت غنی‌سازی ۲۰ درصدی اورانیوم برود و طرف غربی نیز دیگر قصد افزایش تحریم‎ها را ندارد. گزینه نظامی هم که با توجه به شرایط منطقه و همچنین موقعیت آمریکا کلا بعید است.

با این تفاسیر من ۹۰درصد احتمال می‏دهم که در تاریخ تعیین شده توافق جامع امضا شود. اما با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر تحریم‎های اعمال شده علیه ایران این تحریم‎ها بدون شک به یکباره لغو نخواهد شد بلکه به مرور شاهد لغو آنها خواهیم بود. زیرا دیگر همگان می‏دانند دولت آمریکا تنها تصمیم‌گیر درباره تحریم‌‎های ایران نیست و کنگره هم در آن نقش خواهد داشت. همچنین آمریکا چندین شرط را برای لغو تحریم‎های اعمال شده علیه ایران مطرح کرده است. نخست مطابق ادعای آنها رعایت حقوق بشر در ایران، دوم مساله مربوط به موشک‏های بالستیک و سوم نیز باز به مدعای غرب، دخالت نکردن در امور کشورهای همسایه. با وجودی که دولت ایران بارها تاکید کرده که مذاکرات هسته‎ای باید فقط مسائل هسته‎ای را شامل شود اما طرف غربی همچنان تلاش می‎کند این ادعاهایش علیه ایران را در این مذاکرات دخالت دهد. در نتیجه باوجود تاکید طرف ایرانی اما همچنان آمریکا خواهان آن است که تحریم‌های ایران پله پله و با کنترل و نظارت این موارد، رفع شود. درواقع آمریکا می‏خواهد با کسب امتیازات دیگری از ایران، کل تحریم‎ها را لغو کند. البته در این میان هیات مذاکره‌کننده ایرانی نیز باید در نظر داشته باشد امضای توافق جامع با ۱+۵ اصل موضوع است و اگر این امر تحقق پیدا کند، لغو تحریم‌ها تابعی از امضای قرارداد خواهد بود. مذاکره‌کنندگان ایرانی باید در این شرایط طوری توافق کنند که اگر ۱+۵ خواهان لغو گام‌به‌گام تحریم‏ها شد، ابتدا تحریم‎های سنگین‎تر و مهم‎تر لغو شود. در این رابطه اشتباهی که هیات ایرانی مرتکب شد این بود که فضای داخل کشور را نسبت به لغو یکباره تحریم‎ها پرتوقع کرد. این در شرایطی است که مذاکره‌کنندگان نیز آگاه هستند که تحریم‎های اتخاذ شده علیه ایران مفصل و یک پدیده بین‌المللی است که لغو یکباره آن امکان‌پذیر نخواهد بود. اما با وجود تمامی این پیچیدگی‎ها و دشواری‎ها من تصور می‎کنم تا تاریخ تعیین شده، توافق جامع امضا شود اما لغو تحریم‎ها در یک بازه زمانی مشخص و نه یکباره صورت پذیرد.