کاهش خطرپذیری اقتصاد و تغییر الگوی تجاری
گروه خبر: تعیین تکلیف تعامل با خارج در راس نظام و کاهش خطر‌پذیری در اقتصاد ایران دو وجه مهم اقتصاد مقاومتی توصیف شد. در ادامه همایش استادان و دانشجویان ایرانی خارج از کشور، داود دانش‌جعفری وزیر پیشین امور اقتصادی و دارایی و مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوری سخنرانی کردند.
هر دو اقتصاددان با تبیین سیاست‌های کلی در اقتصاد ایران به ترسیم مسیر عملیاتی شدن این سند از زاویه مقاوم‌سازی اقتصاد و تعامل با جهان پرداختند.


کاهش نقاط خطرپذیر اقتصاد ایران
داود دانش‌جعفری عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اقتصاد مقاومتی را مجموع سیاست‌هایی معرفی کرد که به‌دنبال کاهش نوسان رشد اقتصادی و خطرپذیر اقتصاد ایران است. دانش‌جعفری با اشاره به اینکه متوسط رشد اقتصادی ایران از سال ۶۸ تاکنون حدود ۵درصد بوده است، اظهار کرد: پیام چنین رشدی در وضعیت زندگی شهروندان این است که مردم ایران هر ۱۳ سال و نیم یک بار سطح زندگیشان به دو برابر افزایش می‌یابد.
وی در تبیین کاهش خطرپذیری اقتصاد ایران نیز گفت: منظور از اقتصاد مقاومتی در این بخش ایجاد نهاد مناسب (مجموعه‌ای از سیاست‌ها، قوانین و تدابیر اجرایی) است تا خطرپذیری اقتصاد ایران را در برابر تکانه‌ها و اختلال‌های آسیب‌زننده داخلی و خارجی به‌ویژه تحریم‌ها به حداقل برساند.وی این هدف‌گذاری را نیز در جهت کاهش نوسان رشد اقتصادی ارزیابی و اظهار کرد: مقابله با این عوامل می‌تواند زمینه را برای دستیابی به پیشرفت و رشد پایدار اقتصادی فراهم کند.عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره محورهای مقاوم‌سازی اقتصاد گفت: شناسایی حوزه‌های خطرپذیر اقتصاد ایران، یافتن راهکارهای کاهش خطرپذیری و خروج از حوزه‌هایی که خطرپذیری آن بالا است در این مورد باید در دستور کار قرار گیرد.
دانش‌جعفری با اشاره به اقدامات انجام شده در سایر کشورها برای مقاوم‌سازی اقتصاد اظهار کرد: به‌عنوان مثال آمریکا در زمان بحران نفتی راهکارهایی مبنی استفاده از فناوری‌های کمتر انرژی بر، انرژی‌های جایگزین نفت و ایجاد ذخایر استراتژیک نفت در حدی که کاهش مقطعی عرضه نفت تولید داخلی را متاثر نکند، اتخاذ کرد.دانش‌جعفری ادامه داد: آمریکا حوزه‌های مصرفی و وارداتی خود را افزایش داد اما این موضوع مورد توجه ایران نیست.

وی برای روشن شدن این موضوع به ارائه مثالی پرداخت و گفت: در حال حاضر ۶۰ درصد مصرف انرژی کشور از طریق گاز است و این به این معنی است که اگر یک زمان اتفاقی برای گاز بیفتد ۶۰درصد انرژی ما با مشکل مواجه می‌شود.این عضو مجمع تشخیص مصحلت نظام تصریح کرد: اقتصاد مقاومتی دقیقا بر این موضوع تاکید دارد که مصارف انرژی در حوزه‌های مختلف گسترده و محدود به یک بخش خاص نباشد و ایران باید برای اجرای اقتصاد مقاومتی خطرپذیری خود را کاهش دهد؛ این کاری است که در کشورهایی مانند ترکیه هم اجرا شده است.
دانش‌جعفری با اشاره به خطرپذیری ترکیه از گاز وارداتی از روسیه، اظهار کرد:در یک مقطعی تمام گاز مورد نیاز ترکیه از روسیه تامین می‌شد، اما ترکیه تصمیم گرفت از آسیب‌پذیری انحصار واردات گاز از روسیه نجات پیدا کند و از انحصار دور شود به همین خاطر به هر قیمتی شده گاز ایران را خرید. عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره تحریم بانکی سال‌های اخیر گفت: اشکال ما در آن زمان این بود که تبادلات پولی خود را با کشورهای خارجی فقط از طریق پنج بانک اروپایی انجام می‌دادیم و آمریکا توانست با نفوذ در این بانک‌ها از طریق خرید سهام یا تهدید، ایران را با مشکل مواجه کند.وی افزود: هرچند بعد از تحریم تعداد بانک‌های طرف معامله به 200 بانک افزایش یافت و آسیب‌پذیری کمتر شد. دانش‌جعفری وابستگی به نفت را نقطه دیگر حادثه‌خیز اقتصاد ایران معرفی و اظهار کرد:درآمد نفت برای ایران درآمد مطمئنی نیست زیرا قیمت جهانی نفت با شرایط بین‌المللی تغییر می‌کند.عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی درباره خطرات محدودیت واردات کشور اظهار داشت: هم اکنون عمده واردات ایران از امارات متحده عربی، چین، کره، ترکیه و سوئیس انجام می‌شود و سهم سایر کشورها تنها 40 درصد است در حالی که از نظر اقتصاد مقاومتی این موضوع آسیب جدی برای اقتصاد ایران است. وی با تاکید بر اینکه اقتصاد مقاومتی می‌گوید حتی اگر مجبور به واردات باشید باید دامنه واردات را به کشورهای مختلف گسترش دهید، ادامه داد: یکی از آسیب‌های اقتصادی ایران وابستگی شدید مواد غذایی مردم به واردات است در حالی که ایران برای جلوگیری از خطرات تحریم باید این وابستگی را مدیریت کند.
دانش‌جعفری با بیان اینکه اقتصاد مقاومتی باید مجموعه سیاست‌های اقتصاد ایران را از ناحیه فشار داخلی و بیرونی به ثبات و استحکام برساند، به بیان توضیحاتی درباره چرایی اجرای مسکن مهر در دولت قبل پرداخت و گفت: بعضی از مسائل به عنوان اقتصاد سیاسی محسوب می‌شود و همیشه در راهکارهای اقتصادی مسائل سیاسی نیز مورد توجه قرار می‌گیرد.
مشاور وزیر بهداشت در پاسخ به پرسشی درخصوص دلیل احداث مسکن مهر در دولت قبل، گفت: دولت‌ها همواره تمایل دارند کار مثبتی برای مردم انجام دهند و دولت قبل نیز مسکن مهر را با همین هدف اجرا کرد حتی با وجود تورم‌زا بودنش ترجیح داد مردم صاحب مسکن شوند اما عواقب بعدی این سیاست نشان داد کشور از مسیر توسعه دور شده است.

تحقق اقتصاد مقاومتی با تغییر رویکردهای اقتصادی
سخنران دیگر این مراسم مسعود نیلی مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور بود.این اقتصاددان نیز اقتصاد مقاومتی را از زاویه تعامل با جهان بررسی کرد.نیلی در این خصوص گفت: سیاست اقتصاد مقاومتی تکلیف نحوه تعامل با دنیا را به لحاظ نگرش رأس نظام روشن می‌کند.
وی ادامه داد: برهمین اساس ایران در تجارت خارجی باید به دنبال توسعه تجارت با اتکا به صادرات، در سرمایه گذاری خارجی به دنبال سرمایه‌گذاری برای ورود به بازار جهانی و توسعه صادرات و در نفت باید به دنبال توسعه ظرفیت تولید و صادرات نفت و گاز به همراه اعمال ملاحظات ثبات اقتصاد کلان باشد.
نیلی تصریح کرد: وضع موجود اقتصاد ایران درون‌گرای برون‌زا است و درون‌گرا به معنای اینکه از فرصت‌های موجود دنیا بهره کمی داشته و برون‌زا است زیرا نوسانات رشد اقتصادی با تغییرات قیمت نفت تغییر می‌کند.
وی با طرح این سوال که چرا رشد اقتصادی با تغییرات قیمت نفت نوسان پیدا می‌کند، گفت: سیاست اقتصاد مقاومتی به دنبال آن است که اقتصاد ایران را برون‌گرای درون‌زا کند.
مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور تصریح کرد: در هر کشوری سیاست گذاری‌ها باید در چارچوب خاصی قرار گیرد که با یکدیگر سازگاری داشته باشد زیرا اگر چارچوب‌ها وجود نداشته باشد، این امکان وجود دارد که سیاست‌های اتخاذی همدیگر را خنثی کنند.نیلی ادامه داد: ۷۵ درصد مصوبات مجلس اصلاح قوانین قبلی است و این امر بخش زیادی از توان مجلس را به خود اختصاص داده است، هرچند قوانین قبلی به دلیل ناسازگاری با یکدیگر نیاز به اصلاح دارد.
وی با بیان اینکه کشور هرچقدر اسناد بالادستی دارد اما کمتر سندی داریم که از قابلیت مناسب برخوردار باشد، گفت: چارچوب اقتصاد مقاومتی قابلیت آن را دارد که سیاست‌های کوتاه مدت و میان مدت اقتصادی را ایفا کند. به گفته وی، سیاست اقتصاد مقاومتی با هدف تامین رشد پویا و بهبود شاخص‌های مقاومت اقتصادی و همچنین دستیابی به اهداف سند چشم‌انداز 20 ساله تدوین شده است.
وی افزود: همچنین سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکرد جهادی، انعطاف‌پذیر، فرصت‌ساز، مولد، درون‌زا و برون‌گرا ابلاغ شده است.وی با بیان اینکه ایران خود را در بستر تحقق عدالت اجتماعی قرار داده و در اقتصاد مقاومتی به رشد پویا و کاهش مخاطرات جهانی توجه ویژه شده، گفت: رشد اقتصادی در ایران همواره با نوساناتی همراه بوده است.
وی با اشاره به رشد اقتصادی کشور طی سال‌های گذشته، اظهار کرد: اقتصاد ایران هرچند شاهد رشد اقتصادی دو رقمی 14 و 12 درصدی بوده اما رشد منفی را نیز تجربه کرده است بنابراین پایداری رشد از اهمیت زیادی برخوردار است.وی درباره آسیب‌پذیری از مخاطرات جهانی، اظهار کرد: بالابودن حجم تجارت خارجی از اهمیت زیادی برخوردار است.مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور تصریح کرد: بعد از دوران جنگ حجم واردات کشور به‌طور متوسط 20 میلیارد دلار بود اما در دهه گذشته این حجم از 20 به 80 میلیارد دلار افزایش یافته ولی نکته قابل توجه این امر آن است که منابع آن ناپایدار بوده است.به گفته وی، هرچند رشد اقتصادی بین سال‌های 91 و 92 حدود منفی 8/6 درصد بوده اما اثر این رشد منفی 2/17 درصد بوده و از رفاه مردم کاسته شده است.
وی با اشاره به آسیب وابستگی اقتصاد به نفت، اظهار کرد: زمانی که قیمت نفت افزایش یافت بی‌محابا از درآمدهای آن استفاده شد در حالی که در اقتصاد مقاومتی باید بعد درون‌زا بودن اقتصاد برون‌گرا باشد. مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور بیان کرد: منظور از رویکرد برون‌گرا در سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی بهره‌برداری حداکثری از فرصت‌های موجود در جهان خارج به منظور پیشبرد اهداف است، یعنی باید با بهره‌گیری از دانش فنی و سرمایه به رشد موفق در بازار دست یابیم.
نیلی با اشاره به ظرفیت‌های بالقوه در اقتصاد ایران، گفت: برخورداری از جایگاه اول از نظر ذخایر گاز جهان و چهارم از نظر ذخایر نفت ایران، ذخایر فراوان معدنی، جایگاه ممتاز در ترانزیت و ظرفیت گردشگری و تعداد قابل توجه جوان تحصیلکرده و برخورداری از زیرساخت‌های صنعتی بیشتر نسبت به کشورهای منطقه برای ما ظرفیت‌های خوبی فراهم کرده است.
نیلی ادامه داد: اقتصاد مقاومتی با رویکرد انعطاف‌پذیر و فرصت‌ساز حداکثر بهره‌برداری از امکانات موجود در جهان خارج در جهت بالندگی اقتصاد ملی است که باید در عین حفظ استقلال سیاسی و اقتصادی کشور، معیار اصلی در تعامل اقتصادی با جهان مدنظر باشد.
مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور گفت: اقتصاد مقاومتی از نگاه درون‌زا، کاهش وابستگی بودجه به نفت، تقویت نظام مالی و اقتصاد دانش‌بنیان و همچنین توسعه بخش نفت و گاز را به همراه دارد. معنای برون‌زا در اقتصاد مقاومتی برنامه‌ریزی تولید ملی متناسب با نیازهای صادراتی و راهبرد توسعه صادراتی است که می‌تواند زمینه را برای پیشرفت آماده کند.