ناصر هادیان تحلیلگر روابط بین‌الملل:
احتمال تمدید مهلت توافق هسته‌ای زیاد است
گروه دیپلماسی: در شرایطی که دور ششم مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ در وین، پایتخت اتریش، با رایزنی‌های فشرده و جدی طرفین در حال برگزاری است، اما محرمانه بودن محتوای مذاکرات، بر ابهامات آن می‌افزاید؛ چه آنکه برای کسب اطلاع از آنچه در وین در جریان است، علاوه‌بر اخبار کلی و کوتاه منتشره، تحلیل کارشناسان و تحلیلگران تاثیرگذار خواهد بود. بر این اساس «ایرنا» در گفت‌وگویی با «ناصر هادیان» استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر ارشد مسائل بین‌المللی تلاش کرده است تا به زوایای مذاکرات هسته‌ای و روند دستیابی به توافق جامع بپردازد.
گروه دیپلماسی: در شرایطی که دور ششم مذاکرات هسته‌ای ایران و ۱+۵ در وین، پایتخت اتریش، با رایزنی‌های فشرده و جدی طرفین در حال برگزاری است، اما محرمانه بودن محتوای مذاکرات، بر ابهامات آن می‌افزاید؛ چه آنکه برای کسب اطلاع از آنچه در وین در جریان است، علاوه‌بر اخبار کلی و کوتاه منتشره، تحلیل کارشناسان و تحلیلگران تاثیرگذار خواهد بود. بر این اساس «ایرنا» در گفت‌وگویی با «ناصر هادیان» استاد دانشگاه تهران و تحلیلگر ارشد مسائل بین‌المللی تلاش کرده است تا به زوایای مذاکرات هسته‌ای و روند دستیابی به توافق جامع بپردازد. هادیان در این گفت‌وگو، با اشاره به جدیت ایران و گروه ۱+۵ در گفت‌و‌گوها، نشست «وین۶» را دشوار دانست و تاکید کرد: «احتمال تمدید مهلت ۶ ماهه کم نیست.»
او توافق هسته‌ای ایران و غرب را دارای پیامدهای مهمی برای دو طرف دانست و مهم‌ترین پیامد آن را برای ایران، رفع خطر جنگ و غیرامنیتی شدن پرونده هسته‌ای ایران ارزیابی کرد. هادیان گرچه از کلیت توافق هسته‌ای دفاع کرد؛ اما نقدهایی نیز به آن داشت.
این استاد روابط بین‌الملل در پاسخ به این پرسش مبنی بر اینکه آیا توافق هسته‌ای تاکنون برد- برد بوده است بر لزوم مشخص کردن وزن راهبردی (استراتژیک) هر یک از امتیازها اشاره کرد و گفت: «وزن راهبردی نیز وزن ثابتی نیست و ایران خود می‌داند که به چه چیزهایی نیاز دارد. ایران ابتدا باید تخمین و ارزیابی دقیق از وضعیت، نیازها و اهداف خود و همچنین تحلیل درستی از راهکارها برای رسیدن به هدف داشته باشد تا به این نتیجه برسد که توافق هسته‌ای تاکنون درست بوده است یا خیر.»
او در تشریح این موضوع گفت: «مساله دیگر این است که تقاضاهای ما در مقابل غرب چیست؟ بنابراین تا ما ندانیم که به دنبال چه چیزی هستیم و چه می‌خواهیم نمی‌توانیم به این نکته پی ببریم که امتیازهای واگذار‌شده مفید و بجا بوده است یا غیرمفید و نادرست. بنده چون اعتقاد دارم ایران به دنبال ساخت بمب نیست با هرگونه نظارت(مانیتورینگ) موافق هستم.»
هادیان در ادامه از مزایای داوطلب شدن ایران برای نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گفت و یادآوری کرد: «وقتی ایران به دنبال ساخت سلاح‌های هسته‌ای نیست، پس کشورهای دیگر نیز نباید به دنبال آن باشند. پس وقتی ایران سردمدار داوطلبان برای نظارت بین‌المللی شود؛ این اقدام ایران می‌تواند کشورهای منطقه را نیز وادار به دوری گزیدن از ساخت بمب‌های هسته‌ای کند.»
این استاد روابط بین الملل از انتقادهای خود به توافق موقت ژنو نیز سخن گفت. او با بیان اینکه انتقاد من به دو مورد در این توافق است، گفت: اول، علاوه‌بر آنکه ایران تشکیل کمیته را برای نظارت بر فعالیت‌های ایران پذیرفت، باید کمیته‌ای مستقل- حتی به صورت نمادین- تشکیل می‌داد تا این موضوع را مورد ارزیابی قرار دهد که طرف مقابل (گروه ۱+۵) نیز به تعهدهای خود عمل می‌کند یا خیر.
هادیان دومین نقد خود به توافق ژنو را به مشخص نشدن سازوکاری (مکانیزمی) برای برداشته شدن تحریم‌ها مربوط دانست و با اشاره به تحریم‌هایی که با امضای اوباما شکل گرفته و تحریم‌هایی که به مجلس این کشور برمی‌گردد، به موضوع مورد اختلاف اوباما و مجلس بر سر رفع تحریم‌ها اشاره و تاکید کرد: «ایران باید در نشست وین ۶ از این موضوع مورد اختلاف آنها بهره ببرد و مسوولان کشور ما اعلام کنند که میزان غنی‌سازی و کاهش سانتریفیوژ ما ارتباط مستقیمی با کاهش تحریم‌ها دارد. اگر غرب به‌دنبال کاهش غنی‌سازی، محدودیت و کاهش تعداد سانتریفیوژهای ایران است، پس باید تحریم‌های صورت‌گرفته علیه ما را لغو کند و اگر آنها تنها به تعلیق تحریم بسنده کنند، ما با سطح بیشتری از توان و فعالیت‌های هسته‌ای به‌کار خود ادامه خواهیم داد.»
این استاد روابط بین‌الملل همچنین در پاسخ به پرسشی درباره پیامدهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای توافق موقت ژنو گفت: «هرچند تمرکز همه مردم و تحلیلگران در بررسی پیامدهای توافق هسته‌ای، معطوف به رفع تحریم‌ها است، اما مهم‌ترین دستاورد توافق ژنو در ۶ ماه نخست، دور کردن تهدید جنگ علیه ایران بوده است. هادیان همچنین ترمیم تصویر ایران در منطقه و جهان، جلوگیری از تهدید جنگ و غیرامنیتی‌سازی کردن یا به‌عبارتی امنیت‌‌زدایی از برنامه هسته‌ای کشور را از دستاوردها و پیامدهای مثبت توافق هسته‌ای خواند.
او که این دستاوردها را جزو تبعات خواسته یا ناخواسته این توافق‌نامه برای ایران می‌داند، گفت: «امروز کشورهای منطقه به نگاه امنیتی به پرونده ایران عادت کرده‌اند؛ اما در‌صورت بازگشت شرایط ایران به وضعیت عادی ما شاهد شکل‌گیری ارتباط‌های جدید خواهیم بود.»
او انتخاب حسن روحانی را به‌عنوان رئیس‌جمهوری ایران، از عواملی دانست که به برنامه ایران و آمریکا برای مذاکره سرعت داد.
هادیان با بیان اینکه معامله با احمدی‌نژاد و جلیلی برای اوباما بی‌نهایت سخت بود، ولی این معامله با روحانی و ظریف در کنگره و افکار عمومی آمریکا قابل عرضه و فروش است، گفت: «با شعارهای انتخاباتی روحانی نظیر اینکه اگر چرخ سانتریفیوژها می‌چرخد باید چرخ زندگی مردم هم بچرخد، زمینه‌های داخلی هم برای شکل‌گیری چنین توافقی فراهم شد.»
این استاد روابط بین‌الملل به پرسشی مبنی‌بر اینکه اگر توافق جامع شکل نگیرد، بازنده نهایی کدام طرف خواهد بود، اینگونه پاسخ داد: «اگر توافق جامع میان ایران و گروه ۱+۵ شکل نگیرد، ما در وضعیت خیلی بهتری در مقایسه با غرب قرار داریم. چه در داخل و چه در خارج از کشورمان همه خواهند گفت که روحانی و ظریف مذاکره کردند. آنها با‌تجربه‌ترین سیاستمداران و دیپلمات‌های ما هستند. آنها مانند احمدی‌نژاد و جلیلی نیستند که تجربه زیادی در این زمینه نداشتند.»
او با بیان اینکه ظریف درک درست و دقیقی از جهان امروز دارد و ارزیابی واقع‌بینانه‌ای نسبت به آرایش قدرت و قطب‌بندی‌های جهانی دارد، بنابراین تیم هسته‌ای ما حمایت‌های داخلی را پشت سر خود داشته باشد، دنیا نیز همین تلقی را خواهد داشت که دولت ایران همه تلاش خود را انجام داده است تا موضوع هسته‌ای را به‌طور مسالمت‌آمیزی حل و فصل کند. بنابراین چون چهره ایران نزد جهانیان تغییر کرده و حمایت جهان از سیاست‌های ایران شکل گرفته است، اگر توافقی هم میان این دو صورت نگیرد، باز هم ما ضرر نکرده‌ایم.
او در ادامه با بیان این نکته که اگر به توافق جامع برسیم، فضا بیش از امروز مثبت خواهد شد، اضافه کرد: «هر چند که تاکنون نیز این اتفاق افتاده است. مسوولان ما در گفت‌و‌گوهای هسته‌ای پیشنهادهایی ارائه می‌کنند که نه‌تنها میان گروه ۱+۵، بلکه در سایر کشورهای مخالف ایران در جهان نیز شکاف ایجاد شود. بنابراین، دستاوردهای تیم مذاکره‌کننده ایران، دستاوردهایی ناچیز نیست؛ بلکه بسیار بزرگ است. اینکه بخشی از دنیا را با خود همراه کرده‌اند. این موارد، پیامدها و تبعات توافق موقت است که با شکل‌گیری توافق جامع افزایش چشمگیری خواهد یافت.»
هادیان درباره آینده توافق هسته‌ای، منافع مملکت را در شکل‌گیری توافق نهایی دانست و یادآوری کرد: «اگر با دید راهبردی و به‌صورت کلان به توافق هسته‌ای نگاهی بیندازیم، خواهیم دید که توافق نهایی به چه میزان برای کشور ما از اهمیت برخوردار است.»
او در ادامه امکان تمدید این دور از مذاکره‌ها را دور از ذهن ندانست و گفت: «به احتمال زیاد ۶ ماه دیگر این گفت‌و‌گوها تمدید خواهد شد؛ اگر قرار بر شکل‌گیری توافق جامع باشد، روز آخر صورت خواهد گرفت؛ اما من شانس رسیدن به توافق جامع در این مدت تعیین‌شده را بیش از ۳۰ درصد نمی‌بینم و ۷۰ درصد احتمال خواهم داد ادامه مذاکره‌ها به ۶ ماه بعد موکول شود. به نظر من در مدت تعیین شده بعدی توافق نهایی شکل خواهد گرفت.
این استاد دانشگاه تهران، درباره اینکه چه سطح از توانایی ایران در زمینه هسته‌ای می‌تواند برای ایران منافع مطلوب با کمترین هزینه در برداشته باشد، تاکید کرد: «جمهوری اسلامی ایران در برنامه هسته‌ای خود محصور میان دو گزینه قطعی دستیابی به توانمندی صلح آمیز هسته‌ای با مصارف علمی، پزشکی و انرژی و دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست.»
او این نگرش حداقلی و حداکثری را نه با واقعیت منطبق دانست و نه پاسخگوی نیازها و اهداف و چالش‌های امروز کشور، و در ادامه تاکید کرد: «لازم است تا دولت ایران به صراحت گزینه‌ای را که در برنامه هسته‌ای کشور می‌تواند با کمترین هزینه، بیشترین دستاوردها را به همراه داشته باشد مشخص و جامعه جهانی را در راستای آن متقاعد کند.»
این استاد روابط بین‌الملل دانشگاه تهران با اشاره به ریسک دولت‌های ایران و آمریکا گفت: «خصومت سه دهه‌‌ای میان ایران و آمریکا، باعث ایجاد ساختار اقتصادی و سیاسی شده است که عده‌ای از حفظ این ساختار منتفع می‌شوند و خواهان حفظ شرایط موجود هستند.»
هادیان گفت: «طرف‌هایی هم در منطقه مانند عربستان و اسرائیل هستند که به ساختار خصومت میان تهران- واشنگتن عادت کرده‌اند. هرگونه تغییر در معادلاتی که به مدت سه دهه ثابت بوده است می‌تواند همه را نگران و البته دچار تردید کند.
رابطه خصومت‌آمیز میان تهران و واشنگتن در این سال‌ها به نوعی حس آرامش را به برخی متحدان آمریکا و مخالفان ایران در منطقه داده است و امروز هرگونه تغییر در این وضعیت می‌تواند برهم زننده این حس آرامش باشد.
بنابراین، می‌بینیم که دو دولت ایران و آمریکا با این شرایط تن به چه خطری در امضای این توافق‌نامه داده‌اند. تهران و واشنگتن در این مقطع زمانی به شرایطی رسیده‌اند که نمی‌توانند این واقعیت‌های موجود را نادیده بگیرند.»
او البته در ادامه این گفت‌وگو تاکید کرد: «من همان قدر که به حل موضوع هسته‌ای خوش‌بین هستم، به ایجاد رابطه میان ایران و آمریکا بدبین هستم؛ یک زیرساخت پاداش‌دهی در دو کشور در منطقه به وجود آمده که روابط خصمانه را پاداش
می‌دهد.»
ارسال نظر