تلاش اعراب برای نزدیک شدن ایران و عربستان
استقبال نخست‌وزیر لبنان از نزدیکی روابط تهران - ریاض
گروه دیپلماسی: این روزها رابطه ایران و عربستان هواخواهان زیادی پیدا کرده است. از تمایل به میانجیگری عمان و کویت تا تشویق آمریکایی‌ها به گرم کردن روابط ریاض با تهران و دعوت غیرمنتظره سعود الفیصل از محمد جواد ظریف برای سفر به عربستان. اکنون هم نخست‌وزیر لبنان جدیدترین مقامی است که در چند روز اخیر به لیست طرفداران گفت‌وگوی تهران و ریاض پیوسته است. طی روزهای گذشته، رسانه‌ها خبر دادند که انتخاب رئیس‌جمهور لبنان به عرصه‌ای برای تعامل ایران و عربستان تبدیل شده و می‌تواند نقطه شروعی برای تماس‌های رسمی دو کشور باشد.
گروه دیپلماسی: این روزها رابطه ایران و عربستان هواخواهان زیادی پیدا کرده است. از تمایل به میانجیگری عمان و کویت تا تشویق آمریکایی‌ها به گرم کردن روابط ریاض با تهران و دعوت غیرمنتظره سعود الفیصل از محمد جواد ظریف برای سفر به عربستان. اکنون هم نخست‌وزیر لبنان جدیدترین مقامی است که در چند روز اخیر به لیست طرفداران گفت‌وگوی تهران و ریاض پیوسته است. طی روزهای گذشته، رسانه‌ها خبر دادند که انتخاب رئیس‌جمهور لبنان به عرصه‌ای برای تعامل ایران و عربستان تبدیل شده و می‌تواند نقطه شروعی برای تماس‌های رسمی دو کشور باشد. در همین ارتباط تمام سلام، نخست‌وزیر لبنان، در گفت‌وگو با روزنامه الحیات چاپ لندن، درباره اعلام آمادگی ریاض برای گفت‌وگو با‌تهران و طرح موضوع انتخاب رئیس‌جمهور در این گفت‌وگوها، گفت: «بر کسی پوشیده نیست که اوضاع منطقه بر لبنان که محل توجه همه مسوولان است، تاثیر می‌گذارد، از این رو ما اوضاع را رصد می‌کنیم و با برادران عربمان و همچنین قدرت‌های منطقه‌ای و حتی بین‌المللی در ارتباطیم تا از همه گام‌ها و دیدارهایی که به منظور نزدیکی روابط انجام می‌شود و دارای بعد مثبتی است، برای رویارویی با مشکلات استفاده کنیم.»
تمام سلام که اتفاقا از چهره‌های نزدیک به عربستان به حساب می‌آید، با‌بیان اینکه لازم نیست نزدیکی روابط میان ایران و عربستان به امور داخلی لبنان ارتباطی داشته باشد، افزود: «طبیعی است که اگر این مساله نتیجه‌ای داشته باشد، خبر از مرحله‌ای جدید و همکاری جدید و با‌ثبات دارد. پس باید از آن استفاده کرد به ویژه اینکه ما تحت‌تاثیر محیط اطراف‌مان قرار می‌گیریم و چه خوب است که این تاثیر مثبت باشد.» تاثیرگذاری مثبت گفت‌وگوهای ایران و عربستان بر روابط دوجانبه و همچنین در منطقه، موضوعی است که در اظهارنظرات مقامات عربی و غربی نیز انعکاس پیدا کرده است. پیش‌تر وزرای‌خارجه مسقط، کویت و بغداد، ضمن استقبال از رویکرد جدید سیاست خارجی دو دولت ایران و عربستان، به تاثیرگذاری مثبت این گفت‌وگوها اشاره کردند. از سوی دیگر برخی رسانه‌های عربی در روزهای اخیر به تحلیل گفت‌وگوهای احتمالی و سفر مقامات رسمی دو کشور پرداختند. در این میان پایگاه خبری النشره لبنان معتقد است که طی دهه‌های گذشته، روابط بین ایران و عربستان شاهد ایستگاه‌های پرتنشی در روابط فیما بین بوده است، چراکه سعودی‌ها معتقدند ایران پروژه‌هایی را در عمق کشورهای عربی دنبال می‌کند که این پروژه‌ها سیاست‌های ریاض برای گسترش نفوذ تاریخی‌اش را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. آنچه در این بین تازگی دارد، دعوتی است که شاهزاده سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان از محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران برای سفر به ریاض به عمل آورد. در این راستا، النشره معتقد است که این دعوت اگر صادقانه باشد، به این معنی است که عربستان درصدد بازنگری در سیاست‌های خارجی خود در منطقه است؛ چراکه ریاض به خاطر برخی از سیاست‌هایی که در پیش گرفته بود در بیش از یک محل با‌شکست رو به رو شده است که در این بین سوریه، عراق و لبنان را از آن جمله می‌توان دانست.
عربستان به‌خوبی می‌داند اگر شکستی هم در این عرصه‌ها داشته، همه به دلیل ایران بوده است، از این رو عربستان به فکر چاره افتاده است و برکناری شاهزاده بندربن‌سلطان از سوی مقامات سعودی که یکی از نشانه‌های تندروی نظام سعودی به‌شمار می‌آمد، یکی از نشانه‌های موثر در جهت بیان این مساله است.
از این‌رو، این دعوت می‌تواند به مثابه اقدامی از سوی مقامات سعودی در جهت بهبود روابط با‌ایران تلقی شود، حتی دیدار عبدالرحمن الشهری سفیر جدید عربستان سعودی در ایران با هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ایران را می‌توان مقدمه‌ای برای این مرحله جدید توصیف کرد. البته تلاش عربستان سعودی برای گفت‌وگو با‌ایران را به دور از منافع آمریکا نمی‌توان متصور بود، به‌خصوص اینکه روابط بین عربستان سعودی و آمریکا همواره بر پایه اصل تحقق منافع تاریخی دوجانبه متمرکز بوده و بین این دو کشور در عرصه‌های مختلف منطقه هماهنگی خاصی حاکم است. دیدار اخیر باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا با مقامات سعودی در ریاض هم می‌تواند در این راستا ارزیابی شود که سعودی‌ها نمی‌خواهند از قافله تحولات جدید عقب بمانند.دولت آمریکا نیز به‌دنبال از سرگیری روابط ایران و عربستان سعودی است تا از میزان تنش‌ها در منطقه و رقابت این دو رقیب قدرتمند در خاورمیانه بکاهد و به این ترتیب توازن قدرتی بین تهران و ریاض ایجاد کند. باراک اوباما ، رئیس‌جمهور آمریکا به مجله نیویورکر گفت که توازن جدید در خاورمیانه از میزان درگیری‌ها و رقابت‌ها در خاورمیانه می‌کاهد و او با‌تمامی طرف‌های درگیری در منطقه در حال همکاری است تا از تندروی‌ها بکاهد. در این میان تحلیل اندیشکده آمریکایی استراتفور نیز می‌تواند به بخشی از فهم واقعیت کمک کند. این اندیشکده گزارش داده است که دعوت وزیر خارجه سعودی از همتای ایرانی خود برای سفر به عربستان می‌تواند نشانه این باشد که ریاض نیاز به گفت‌وگوی مستقیم با‌رقیب دیرینه‌اش را درک کرده است.
به گزارش «ایرنا»، این اندیشکده آمریکایی، در تازه‌ترین یادداشت خود نوشت: «روند رو به جلوی مذاکرات هسته‌ای ایران و تغییر موضع عربستان در قبال تروریست‌های تکفیری، از دلایل عمده تصمیم ریاض برای آغاز روابط دیپلماتیک و رسمی با‌تهران است.»
به نوشته استراتفور، این ۲ کشور رقیب اصلی یکدیگر برای نفوذ در منطقه محسوب می‌شوند و بعید است که به توافق ملموسی برسند، اما مسائلی وجود دارد که لازم است ۲ کشور درخصوص آنها با یکدیگر تعامل کنند که لبنان و سوریه از مهم‌ترین آنها هستند.
تهران و ریاض از طریق گفت‌وگوی مستقیم می‌توانند تنش‌ها را به سطحی برسانند که مدیریت آنها ممکن تر باشد. استراتفور افزوده است: «این اولین باری است که سعودی‌ها درباره سفر رسمی یک مقام دولت جدید ایران به کشورشان سخن می‌گویند. از زمان شروع به کار دولت «حسن روحانی» و آغاز مذاکرات هسته‌ای ایران با‌آمریکا، تهران به برقراری رابطه با‌ریاض علاقه نشان داده است تا به این ترتیب نگذارد سعودی‌ها فرآیند دیپلماتیک کنونی (مذاکرات هسته‌ای) را بر هم بزنند.» برخی دیگر از تحلیلگران معتقدند که دعوت فیصل از ظریف، دعوتی برای مهار بحران است نه حل آن؛ زیرا هیچ نشانه‌ای از نزدیک شدن مواضع ایران و عربستان سعودی در خصوص موضوعاتی مانند سوریه، عراق، بحرین و یمن به چشم نمی‌خورد. دو طرف همچنان اختلاف‌نظرهای محسوسی در مورد سوریه دارند. همچنین یک مقام اسبق سعودی در گفت و گو با‌المانیتور در این زمینه گفت: «در ماه‌های اخیر دیالوگ‌هایی پشت پرده و در سطح پایین تر بین مقامات ایران و عربستان انجام شد که موضوع آن سوریه بود.» این منبع آگاه اضافه کرد که پیشرفت در این سطح می‌تواند راه را برای برقراری گفت‌وگوی علنی بین دو کشور با‌موضوع سوریه هموار کند. از سوی دیگر نواز شریف، نخست‌وزیر پاکستان نیز اخیرا به ایران سفر کرد و وزنه عربستان در روابط تهران و ریاض در رایزنی مقامات دو طرف مورد توجه قرار گرفت. برخی تحلیلگران بر این باورند که سفر اخیر نواز شریف به ایران، کلید دعوت عربستان سعودی از ظریف بوده است. پاکستان در مورد عمیق‌تر شدن تنش‌های فرقه‌ای در منطقه که به طور مستقیم امنیت اسلام آباد را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد نگران است و با تعدیل این تنش‌ها، اسلام آباد می‌تواند روابط اقتصادی بهتری نیز با‌ایران برقرار کند.
خودداری از دامن زدن به تنش‌ها بین ایران و عربستان و احیای تفاهم‌نامه امنیتی که در دوره ریاست‌جمهوری سید محمد خاتمی بین دو کشور امضا شد، از جمله عواملی است که می‌تواند شروعی برای این فرآیند پیچیده باشد.
ارسال نظر