آمریکا به ابوطالبی ویزا نداد

گروه دیپلماسی- بعد از چند روز جنجال بر سر صدور ویزا برای حمید ابوطالبی به‌عنوان نماینده جدید ایران در سازمان ملل و ارائه لایحه از سوی برخی نمایندگان کنگره آمریکا به باراک اوباما، در نهایت کاخ سفید روز جمعه ۲۲ فروردین ماه، اعلام کرد که درخواست ویزای حمید ابوطالبی رد شده است؛ این خبر توسط جی کارنی، سخنگوی کاخ سفید اعلام شد. بلافاصله بعد از اعلام رسمی کاخ سفید، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در یادداشتی خبری تاکید کرد این تصمیم نابخردانه، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و در تعارض با تعهدات کشور میزبان سازمان ملل متحد است.

در عین حال «سید عباس عراقچی» معاون حقوقی و بین‌الملل وزیر امور خارجه در واکنش به مصوبه مجلس نمایندگان آمریکا درباره منع ورود حمید ابوطالبی به این کشور گفت: «گزینه جایگزین برای آقای ابوطالبی نداریم و موضوع را از طریق مکانیزم‎های حقوقی پیش‌بینی شده سازمان ملل پیگیری می‏کنیم.» این مقام ارشد وزارت امور خارجه ایران دیروز، شنبه در گفت‌و‌گو با «ایرنا» در پاسخ به پرسشی درباره اقدام سنا و مجلس نمایندگان آمریکا مبنی‌بر منع ورود سفیر پیشنهادی ایران در سازمان ملل به خاک این کشور گفت: وزارت امور خارجه از طریق مکانیزم‏های حقوقی پیش‌بینی شده در سازمان ملل در حال پیگیری موضوع است.

آمریکا باید به تعهدات بین‎المللی‎اش عمل کند

عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا دولت ایالات‌متحده آمریکا می‎تواند مصوبات داخلی خود را بر تعهدات بین‌المللی‎اش ترجیح دهد و آنها را اجرا کند؟ گفت: «بر اساس موافقت‌نامه مقر میان سازمان ملل و دولت میزبان (آمریکا)، این کشور باید به تعهدات بین‌المللی‎اش عمل کند.» معاون وزیر امور خارجه همچنین در پاسخ به این پرسش که با توجه به مکانیزم‎های حقوقی سازمان ملل، جمهوری اسلامی ایران به‌طور مشخص چه اقدام یا اقداماتی در این زمینه انجام خواهد داد؟ صرفا به این جمله بسنده کرد که از طریق مکانیزم‌های حقوقی پیش‌بینی‌شده سازمان ملل در حال پیگیری موضوع هستیم.

همچنین عراقچی اخبار مربوط به معرفی او به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل را تکذیب کرد و گفت: «فعلا قصد معرفی فرد جدیدی به جای آقای ابوطالبی به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل را نداریم و گزینه ما همچنان ابوطالبی است.»

با اتمام دوره نمایندگی محمد خزاعی سفیر ایران در سازمان ملل متحد، حمید ابوطالبی به‌عنوان سفیر جدید ایران در این سازمان معرفی شد. در پی معرفی ابوطالبی، ابتدا سنای آمریکا در ۷ آوریل /۱۸ فروردین ماه و سپس مجلس نمایندگان این کشور در ۱۰آوریل/۲۱ فروردین با تصویب قانونی، با ورود سفیر پیشنهادی ایران در سازمان ملل به خاک این کشور مخالفت کردند.

محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران که خود پیش از این به مدت هشت سال نماینده دائم ایران در سازمان ملل بود، از ابوطالبی به‌عنوان «یکی از مجرب‌ترین، منطقی‌ترین و باسابقه‌ترین دیپلمات‎های ایران» و مناسب برای نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل نام برد و گفت: «او سابقه سفارت در ایتالیا، بلژیک و استرالیا را دارد و پیش از این بارها به‌عنوان دیپلمات جمهوری اسلامی ایران به نیویورک سفر کرده و در جلسات سازمان ملل حضور داشته است.»

مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه نیز در واکنش به رفتارهای آمریکا گفت: «رفتار دولت آمریکا با نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد قابل قبول نیست و دکتر حمید ابوطالبی گزینه جمهوری اسلامی ایران برای نمایندگی در سازمان ملل متحد است؛ او در زمره بهترین دیپلمات‎های جمهوری اسلامی ایران با سابقه سفارت در ایتالیا، بلژیک و استرالیا است که در دهه هفتاد (هجری شمسی) نیز به صورت رسمی برای حضور در سازمان ملل متحد روادید آمریکا دریافت کرده است.»

به گزارش خبرگزاری رویترز، کاخ سفید متذکر شده است که ارتباط حمید ابوطالبی با ماجرای گروگانگیری ۵۲ تن از کارکنان سفارت آمریکا در تهران در سال ۱۳۵۸ و نقش او در این ماجرای گروگان‌گیری ۴۴۴ روزه علت رد درخواست ویزای او برای ورود به آمریکا بوده است. از زمانی که حسن روحانی مسوولیت نمایندگی ایران در سازمان ملل را به حمید ابوطالبی سپرد دولت باراک اوباما زیر فشارها و انتقادهای سنگین ازجمله از سوی سنا و کنگره قرار گرفت تا از ورود این مقام ایرانی به نیویورک جلوگیری کند. جی‌کارنی سخنگوی کاخ سفید گفت: پیش‌تر به سازمان ملل و دولت ایران گفته شده بود که ویزای آمریکا برای ابوطالبی صادر نخواهد شد، اما از ارائه توضیحات بیشتر در این‌باره خودداری کرد.

ابهام درباره نفوذ آمریکا بر سازمان ملل

قوانین ایالات‌متحده به دولت این کشور این امکان را می‌دهد در صورتی که دیپلمات‌های سازمان ملل، مستقر در نیویورک را «تهدیدی برای امنیت ملی» تشخیص دهد از ورود آنها به خاک آمریکا جلوگیری کند، اما پیش‌بینی می‌شود دولت آمریکا به خاطر بهره‌گیری از امتیاز میزبانی مقر سازمان ملل، از سوی برخی کشورها مورد انتقاد قرار گیرد.

بر اساس این قانون افرادی که «در فعالیت‌های تروریستی، جاسوسی یا تهدید علیه امنیت ملی آمریکا» شرکت داشته‌اند، حق ورود به خاک آمریکا را ندارند. با این همه اقدام کاخ سفید در رد ویزای حمید ابوطالبی اقدامی کم‌سابقه است که سوالات و ابهامات بسیاری هم درباره میزان تاثیر و نفوذ ایالات‌متحده بر ساختار سازمان ملل برانگیخته است. سال گذشته هم آمریکا با استناد به همین قانون از صدور ویزا برای عمر البشیر، رئیس‌جمهور سودان خودداری کرد. پیش‌تر خبرگزاری فارس به نقل از صفحه توییتری منتسب به حمید ابوطالبی گزارش داده بود که به اعتقاد او «آمریکا از نظر حقوقی روالی جدید و مسیر نوینی را ایجاد کرد، اینکه با مصوبات پارلمان‌های ملی می‌توان، تعهدات بین‌المللی کشور را زیر پا نهاد.»

به گزارش رویترز، سازمان ملل اعلام کرده که درباره این مساله نظری نخواهد داد. علاءالدین بروجردی، رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران هم پیش‌ از این خودداری آمریکا از صدور ویزا برای ابوطالبی را «دخالت آمریکا در امور داخلی ایران و تخلف آشکار از مقررات بین‌المللی» خواند و گفت «دستگاه دیپلماسی کشور نباید در این زمینه ذره‌ای کوتاهی کند.»

حمید بابایی یکی از سخنگویان هیات ایرانی در سازمان ملل هم تصمیم آمریکا مبنی‌بر رد درخواست ویزای ابوطالبی را ناقض قوانین بین‌المللی خواند. به گفته او آمریکا باید بپذیرد که هر کشوری این حق را دارد که نمایندگان خود را در سازمان ملل تعیین کند. با این حال یکی از نمایندگان ایرانی به رویترز گفته که انتظار نمی‌رود اختلاف بر سر این مساله بر روند پیشبرد مذاکرات هسته‌ای میان ایران و غرب تاثیر چشمگیری بگذارد. حمید ابوطالبی، معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهوری ایران، در اوایل انقلاب ایران در سال ۱۳۵۷ (۱۹۷۹) عضو گروه «دانشجویان پیرو خط امام» بود. مقامات آمریکایی مدعی‎اند که او در جریان تسخیر سفارت آمریکا در سال ۱۳۵۸ نقش داشته است؛ اما خود حمید ابوطالبی گفته است که به‌عنوان مترجم با گروه دانشجویان پیرو خط امام همکاری داشته، اما نقشی مستقیم در گروگان‌گیری نداشته است. ابوطالبی در حال حاضر به‌عنوان معاون سیاسی دفتر رئیس‌جمهور فعالیت دارد.

تصمیمی مغایر با حقوق بین‌الملل

از دیگر سو، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در نخستین واکنش به اعلام رسمی کاخ سفید مبنی‌بر خودداری از صدور روادید حمید ابوطالبی اعلام کرد این تصمیم آمریکا نابخردانه و نقض آشکار حقوق بین‌الملل است. به گزارش «ایسنا»، بلافاصله بعد از اعلام رسمی کاخ سفید که از خودداری صدور روادید برای حمید ابوطالبی خبر داد، نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در یادداشتی خبری تاکید کرد: «این تصمیم نابخردانه، نقض آشکار حقوق بین‌الملل و در تعارض با تعهدات کشور میزبان سازمان ملل متحد است.» در این یادداشت آمده است این اقدام همچنین برخلاف حق ذاتی کشورهای مستقل در تعیین نمایندگان دائم خود در سازمان ملل است. نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد در پایان تاکید کرده است: «جمهوری اسلامی ایران هرگونه اقدام دیپلماتیک لازم را برای اعتراض به این عمل غیرقانونی انجام خواهد داد.» به گزارش «ایسنا»، آمریکا اعلام کرده است که به‌دلیل مشارکت حمید ابوطالبی در جریان تسخیر لانه جاسوسی در تهران در سال ۱۹۷۹ میلادی با حضور او در آمریکا به‌عنوان نماینده ایران در سازمان ملل مخالف است. براساس گزارش شبکه خبری سی ان ان، کاخ سفید همچنین اعلام کرد که در حال بررسی لایحه کنگره است که مانع از ورود حمید ابوطالبی به آمریکا می‌شود. همچنین عباس عبدی یکی از رهبران ماجرای تسخیر لانه جاسوسی در تهران نیز پیش از این در گفت‌وگو با سی ان ان تاکید کرده است که حمید ابوطالبی در زمان اشغال سفارت آمریکا در تهران نبوده است. پیش‌تر ابراهیم اصغرزاده، از دانشجویان اصلی پیرو خط امام که نقشی اساسی در تسخیر سفارت آمریکا داشت نیز در گفت‌و‌گو با «دنیای اقتصاد» تاکید کرده بود که ابوطالبی هیچ‌گاه به‌عنوان یک دانشجوی پیرو خط امام که به‌طور دائمی در زمان اشغال حضور داشته باشد، نبود. اصغرزاده همچنین اضافه کرده‌بود: «ابوطالبی در واقع کار ترجمه را نیز به‌صورت موقت انجام می‎داد و حتی نسبت به خانم ابتکار یا آقای شیخ‌الاسلام و فروز رجایی‎فر که کار ترجمه انجام می‎دادند نیز حضور و مدت فعالیتش کمتر بود.»

آمریکا خود را از یک طرف گفت‌وگوی معتبر با ایران محروم نکند

مساله رد درخواست ویزای حمید ابوطالبی به‌عنوان نماینده جدید ایران در سازمان ملل واکنش‌های زیادی را در رسانه‎های آمریکا در پی داشته است. در این رابطه یک کارشناس اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک نوشت آمریکا با خودداری از پذیرش ابوطالبی خود را از یک طرف گفت‌وگوی معتبر با گروه روحانی محروم خواهد کرد، زیرا او می‌تواند در فرآیند برقراری رابطه سازنده دوجانبه نقش کلیدی ایفا کند. به گزارش «ایرنا»، «باربارا اسلاوین» کارشناس ارشد اندیشکده آمریکایی شورای آتلانتیک در جدیدترین یادداشت خود در روزنامه «نیویورک تایمز» به خودداری آمریکا از صدور روادید برای حمید ابوطالبی، نماینده پیشنهادی ایران برای سازمان ملل متحد پرداخت. او این واکنش آمریکا را قابل پیش‌بینی توصیف کرد و ضمن اشاره به حضور ابوطالبی در استرالیا، بلژیک و ایتالیا به‌عنوان سفیر جمهوری اسلامی ایران، او را که در زمان تسخیر لانه جاسوسی در تهران ۲۱ سال داشت، مترجم دانشجویان پیرو خط امام(ره) نه از طراحان آن ماجرا دانست. اسلاوین در توصیف موضع سیاسی کنونی ابوطالبی نوشت: «او اکنون در زمره سیاستمداران اصلاح‌طلب است و از آشتی بین ایران و ایالات‌متحده حمایت می‎کند. دولت آمریکا با رد او، خودش را از یک طرف گفت‌وگوی معتبر با تیم روحانی و فرصت آغاز پشت سر گذاشتن بحران گروگان‌گیری محروم می‌کند.» همچنین روزنامه «کریستین ساینس مانیتور» در گزارشی تحلیلی نوشت: «رئیس‌جمهور آمریکا در اقدامی بی‌سابقه تصمیم به صادر نکردن ویزا برای حمید ابوطالبی، نماینده معرفی‌شده ایران در سازمان ملل گرفته که این تصمیم می‌تواند به مذاکرات حساس آمریکا با ایران در خصوص فعالیت‌های هسته‌ای این کشور ضربه بزند.» به گزارش «ایسنا»، کریستین ساینس مانیتور در ادامه گزارش خود نوشت این تصمیم می‌تواند به‌رغم اینکه موجب خرسندی کنگره شود مذاکرات ایران و آمریکا را متزلزل کند. این روزنامه همچنین نوشت که چنین اقدامی تاکنون در کنگره نیز سابقه نداشته است.

در شرایطی کاخ سفید تصمیم به رد درخواست ویزای نماینده ایران در سازمان ملل گرفته که مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در مراحل بسیار حساسی قرار دارد. اکنون بیم آن می‌رود که این تصمیم آمریکا، مذاکرات هسته‏ای را تحت الشعاع قرار دهد؛ اما سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با اشاره به اینکه صادر نکردن ویزا برای نماینده پیشنهادی ایران تاثیری در مذاکرات هسته‎ای ندارد، در عین حال اعلام کرد که نمی‎توان تاثیر احتمالی آتی آن را پیش‌بینی کرد.

به گزارش خبرگزاری تسنیم، جین ساکی، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا، در پاسخ به پرسشی مبنی‌بر تاثیر احتمالی صادر نکردن ویزا برای نماینده پیشنهادی ایران در سازمان ملل ضمن رد چنین احتمالی گفت: «همان‌گونه که می‌دانید، این بحث که در عرصه عمومی جاری است، تاثیری بر مذاکرات [هسته ای] نگذاشته است.» او در ادامه گفت که نمی‎تواند درباره تاثیر آتی این اقدام بر مذاکرات هسته‎ای هیچ نوع پیش‌بینی ارائه کند. همچنین یک مقام ایرانی نیز پیش‌تر در مصاحبه با رویترز اعلام کرده بود موضوع صادر نشدن روادید برای فرستاده ایران در سازمان ملل از سوی دولت آمریکا تاثیری بر مذاکرات هسته‎ای میان ایران و ۶ قدرت جهانی نخواهد داشت.

موضع منفعل سازمان ملل

در عین حال سخنگوی دبیرکل سازمان ملل با خودداری از اظهارنظر درباره امتناع آمریکا از صدور روادید نماینده جدید ایران نزد این سازمان گفت: «هنوز هیچ‌یک از طرفین یعنی ایران و آمریکا، سازمان ملل را به‌طور رسمی در جریان این موضوع قرار نداده‌اند.» به گزارش «ایسنا» استفان دوجاریک در نشست خبری روزانه خود در پاسخ به سوال خبرنگار واحد مرکزی خبر در نیویورک بار دیگر موضع قبلی سازمان ملل را تکرار کرد و گفت این موضوعی دوجانبه میان ایران و آمریکا است و سازمان ملل دخالتی در آن ندارد. موضع‌گیری سخنگوی دبیرکل سازمان ملل در شرایطی ‌است که آمریکا طبق موافقت‌نامه دوجانبه میان واشنگتن و سازمان ملل معروف به «قرارداد مقر» متعهد شده است که تسهیلات لازم را برای صدور روادید همه نمایندگان کشورهای جهان فراهم کند. نشست خبری روزانه سخنگوی دبیرکل سازمان ملل یک ساعت پیش از اعلام نظر رسمی سخنگوی کاخ سفید برگزار شد که در آن جی کارنی به‌طور رسمی اعلام کرد آمریکا برای حمید ابوطالبی روادید صادر نخواهد کرد. سخنگوی بان کی مون در این نشست خبری ابراز امیدواری کرده بود که این موضوع از طریق تعامل دوجانبه ایران و آمریکا حل و فصل شود. بر اساس گزارش واحد مرکزی خبر در نیویورک خبرنگار این رسانه در سوال دوم خود از سخنگوی سازمان ملل پرسید طبق توافق‌نامه سازمان ملل با آمریکا موسوم به قرارداد مقر، مسوولیت سازمان ملل در قبال خودداری آمریکا در صدور روادید برای نماینده جدید کشورها چیست، که استفان دوجاریک در پاسخ گفت: «توافق با کشور میزبان روشن و سند منتشر شده آن در دسترس همگان است و توصیه می‌کنم به آن مراجعه‌ کنید؛ زیرا مسوولیت‌های سازمان ملل و آمریکا در آن تصریح شده است، اما درباره این موضوع خاص، من نظری ندارم!»