سعید خالوزاده* سفر کاترین اشتون به‌عنوان رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا در راس یک هیات اروپایی برای نخستین بار به ایران و دیدار با مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی چون رئیس‎جمهوری، وزیر خارجه و رئیس مجلس، سفر مهمی در این مقطع به شمار می‎رود. ایران در سال‎های گذشته به واسطه برخی مسائل، روابط خوبی با اروپا نداشت و سطح روابط دو طرف به‌شدت کاهش پیدا کرده بود.
در واقع اتحادیه اروپا روابط گسترده با ایران را تحریم کرده بود؛ حال چه روابط اقتصادی-تجاری و چه روابط سیاسی- دیپلماتیک؛ بنابراین این سفر از ابعاد مختلف حائز اهمیت است. همچنین باید در نظر داشت این سفر به‌دنبال چند رویداد مهم صورت می‎گیرد؛ نخست انتخابات 24 خرداد و پیروزی آقای روحانی در این انتخابات. از دید اتحادیه اروپا، اکنون گفتمان و فضای سیاسی جدیدی در ایران ایجاد شده است و آنها خواهان روابط تازه‎ای با ایران هستند.
مساله دیگر به موضوع سیاست خارجی و روابط بین‎الملل مربوط می‎شود؛ در این چارچوب می‏توان مذاکرات هسته‎ای و توافق‌نامه ژنو را عنوان کرد. این توافق، فضای جدیدی را در سطح روابط ایران با غرب و اتحادیه اروپا ایجاد کرد. از دیگر سو حضور حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل سپس اجلاس داووس، زمینه را برای چنین سفری فراهم کرد. در این دو اجلاس جهانی، رئیس جمهوری ایران با تعداد زیادی از مقامات سیاسی دنیا و از جمله مقامات اروپایی دیدار و گفت‌وگو کرد. این روند، فضای جدیدی را در سطح روابط خارجی ایران ایجاد کرد و زمینه‎های مغفول واقع شده سیاست خارجی ایران را دوباره زنده کرد. همچنین در چند ماه گذشته شاهد ورود یک‌سری هیات‎های پارلمانی و تجاری اروپایی به ایران بودیم. این در شرایطی است که اجرایی شدن مفاد توافق‌نامه ژنو، موضوع مهمی است و تاثیرات مثبتی در روابط طرفین داشت. در این شرایط، وزیر خارجه ایران در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک به‌دنبال دیدارهایی که با مقامات اروپایی داشت از کاترین اشتون برای سفر به ایران دعوت کرد و او نیز این دعوت را پذیرفت. تحقق سفر اشتون به ایران، نقطه عطفی در روابط ایران و اروپا به حساب می‎آید؛ زیرا او در قامت یکی از عالی‎ترین مقامات اروپایی این سفر را انجام داد. محور بحث‎های دو طرف نیز روابط دوجانبه بود و صرفا درباره پرونده هسته‎ای نبود. در این چارچوب می‎توان نتیجه گرفت تحریم روابط سیاسی، دیپلماتیک ایران و به‌خصوص سفرهای مقامات عالی‌رتبه طرفین از جانب اروپا دیگر برداشته شده است. در فضای فعلی می‎توان چشم‌انداز مثبتی را در آینده روابط ایران و اروپا متصور بود؛ این چشم‌انداز هم روابط اقتصادی، تجاری، هم روابط پارلمانی و هم مناسبات سیاسی و دیپلماتیک را شامل می‎شود. از طرفی با توجه به موقعیت منطقه‎ای ایران، رایزنی پیرامون مسائلی چون سوریه و اوکراین نیز در دستور کار طرفین بوده است؛ بنابراین می‎توان انتظار داشت که این سفر باعث گشایش بیشتر در سطح روابط ایران و اتحادیه اروپا و عادی‌سازی روابط شود؛ روابطی که طی ۸ سال گذشته به‌شدت کاهش پیدا کرد و در بدترین حالت بود.
* استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مسائل اروپا