ارزیابی نادرست بان‌کی‌مون از ژنو 2

محمد علی سبحانی * مساله دعوت بان‌کی‌مون، دبیر کل سازمان ملل متحد، از ایران برای شرکت در نشست ژنو ۲ و سپس پس گرفتن این دعوت در نزدیک به ۲۴ ساعت، نشان‌دهنده ارزیابی نادرست او از مسائلی است که حول و حوش ژنو ۲ مطرح بود. به نظر می‎رسد ارزیابی بان‌کی‌مون از موضع مخالفان و آمریکا در رابطه با شرکت ایران در این نشست دقیق نبوده است. همچنین این اقدام دبیر کل می‌تواند یک محک بوده باشد؛ یعنی او این دعوت را انجام داده تا تلاش خود را برای نزدیک‎تر شدن قضایای سوریه به راه حل سیاسی انجام داده باشد. البته در هر دو حالت، اقدام او اشتباه بوده؛ زیرا در عوض آنکه یک تصویر درست از قضیه مشارکت ایران در ژنو ۲ ترسیم کند، بر مشکلات افزود. مشکل کنونی نیز گلایه ایران از برخورد دبیر کل سازمان ملل یعنی دعوت کردن و سپس پس گرفتن این دعوت است و اینکه چرا از پیش هماهنگی انجام نشده بود. در ادامه باید مدنظر داشت در رابطه با آینده سوریه اگر قرار باشد روند سیاسی شکل بگیرد، قاعدتا تمام کشورهایی که به نوعی در بحران سوریه نقش دارند، باید در تمام نشست‎ها و مذاکرات حضور داشته باشند؛ تنها در این صورت امکان شکل‎گیری تفاهم وجود دارد. در یک دسته‎بندی کلی، طرف‎های درگیر را می‌توان به سه دسته داخلی، منطقه‎ای و بین‌المللی تقسیم کرد. در این میان دولت سوریه و مخالفان مهم‌ترین طرف‌های داخلی، ترکیه، ایران و عربستان مهم‌ترین طرف‌های منطقه‌ای و آمریکا، روسیه و سازمان ملل نیز مهم‌ترین طرف‌های بین‌المللی دخیل در بحران سوریه هستند. اگر همه این گروه‎ها بتوانند براساس یک قاعده در کنار هم بنشینند و برای دست یافتن به یک راه حل سیاسی بحث کنند، احتمال به نتیجه رسیدن افزایش خواهد یافت؛ در غیر این صورت شانس تفاهم کم است. درباره بحث شرکت نکردن ایران در این نشست به این مساله نیز باید توجه داشت که وقتی مخالفان اعلام کردند که در صورت شرکت ایران در این اجلاس، آنها حضور نخواهند داشت، سازمان ملل حضور آنها را ترجیح داد. البته این امر طبیعی است؛ زیرا اگر مخالفان در این نشست حضور نداشته باشند یک پای جدی‎تر قضایا لنگ خواهد بود. اما در هر صورت با شرکت نکردن ایران به‌عنوان یکی از متحدان سوریه و همفکران روسیه نیز شانس موفقیت نشست به مراتب کاهش خواهد یافت. از زمانی که بحث حضور ایران در این نشست مطرح شد، بحث پذیرش مصوبات نشست ژنو ۱ توسط ایران نیز همواره همراه آن مطرح بود. این در حالی است که پذیرش این مصوبات تبعاتی به دنبال خواهد داشت؛ از جمله تشکیل یک دولت انتقالی. دولت انتقالی یعنی دولتی که دارای اختیارات بالایی است و پروسه انتقال قدرت را باید در صدر ماموریت‌هایش در پیش گیرد. این مساله، نقطه اختلاف ایران با برخی نهادها و کشورها همچون آمریکا یا سازمان ملل بود. بنابراین دبیر کل و دیگر طرف‏‎های درگیر در بحران سوریه باید ارزیابی دقیقی از این مساله انجام می‌دادند و بر اساس برداشت‌شان عمل نمی‎کردند. در نهایت این حرکت بان‌کی‌مون، یک امر منفی به شمار می‎رود و موجبات دلخوری جمهوری اسلامی ایران را فراهم آورده است.

*سفیر سابق ایران در لبنان