تلاش برای طلسم‌شکنی در اسکار

مهرداد پارسا- سینمای ایران در ماه‌های اخیر حضوری در جشنواره‌های بزرگ جهانی از جمله ونیز، سن سباستین، تورنتو و... نداشته است و در دیگر جشنواره‌ها نیز چندان موفق ظاهر نشده است.

دیگر حضورهای ایران در جهان تنها مربوط به نمایش فیلم‌های برخی کارگردانان بوده است که می‌توان به نمایش «فرش ایرانی» در مونترال کانادا، مرور آثار علیرضا رییسیان در جشنواره فیلم کلکته و بزرگداشت کیارستمی در فنلاند اشاره کرد. پررنگ‌ترین حضور سینمای ایران در ماه گذشته به اهدای جایزه «برتولوچی» توسط عباس کیارستمی در جشنواره ونیز و انتخاب داریوش مهرجویی به عنوان رییس هیات‌داوران جشنواره بین‌المللی فیلم بوسان کره‌جنوبی خلاصه می‌شود. این در حالی است که مسوولان سینمای ایران حدود یک هفته برای معرفی نماینده سینمای ایران به اسکار زمان دارند. اسکاری که هیچ‌وقت روی خوش به سینمای ایران نشان نداده و تنها یک بار فیلم «بچه‌های آسمان» مجید مجیدی را از سینمای ایران برای حضور در جمع نامزد‌ها مناسب دانست.

درهمین رابطه کمیته‌ای در بنیاد سینمایی فارابی مامور انتخاب فیلم شده که نماینده خانه سینما در آن حضور ندارند، اتفاقی که سال گذشته نیز رخ داد و «کافه ترانزیت» (کامبوزیا پرتوی) نماینده ایران شد.

کمیته انتخاب نماینده ایران در اسکار باید از میان فیلم‌های ایرانی که در فاصله شهریورماه سال گذشته تا شهریورماه امسال به نمایش عمومی درآمده‌اند، فیلمی را برای معرفی به اسکار برای شرکت در بخش فیلم‌های غیرانگلیسی زبان انتخاب کند. اگر از دو فیلم ایرانی که در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷ به اسکار معرفی شدند که «دایره مینا» داریوش مهرجویی یکی از آنها بود، بگذریم و وقفه طولانی میان این دو فیلم و فیلم سوم را نادیده بگیریم. ایران از سال ۱۳۷۳ تقریبا به طور مرتب نماینده‌ای را به اسکار معرفی کرده است، اما به جز نامزدی فیلم «بچه‌های آسمان» به کارگردانی مجید مجیدی حاصلی نداشته است.

در فهرست فیلم‌های معرفی شده ایران «زیر درختان زیتون» از عباس کیارستمی، «بادکنک سفید» از جعفر پناهی، «گبه» از محسن مخملباف، «رنگ خدا» از مجید مجیدی، «زمانی برای مستی اسب‌ها» از بهمن قبادی، «باران» از مجید مجیدی، «من ترانه ۱۵سال دارم» از رسول صدرعاملی، «نفس عمیق» از پرویز شهبازی، «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» از بهمن قبادی و «خیلی دور خیلی نزدیک» از رضا میرکریمی فیلم‌هایی هستند که در سال‌های مختلف به اسکار معرفی شده‌اند اما نتوانسته‌اند نتیجه‌ای کسب کنند.

اما سوالی که امسال باقی می‌ماند این است که آیا در میان فیلم‌های ایرانی امسال فیلمی دیده می‌شود که بتواند نظر داوران اسکار را به خود جلب کند؟ و دیگر اینکه علت ناکامی سینمای ایران در اسکار در مقایسه با جشنواره‌های اروپایی مثل کن چیست؟

شب به‌خیر فرمانده (انسیه شاه‌حسینی)، پاداش سکوت (مازیار میری)، قاعده بازی (احمدرضا معتمدی)، خون‌بازی (رخشان‌بنی‌اعتماد)، رییس (مسعود کیمیایی)، روز سوم (محمدحسین لطیفی)، پارک‌وی (فریدون جیرانی)، تقاطع (ابوالحسن داوودی)، وقتی همه خواب بودند (فریدون حسن‌پور)، چه کسی امیر را کشت (مهدی‌کرم‌پور)، ستاره است (فریدون جیرانی)، باغ‌های کندلوس (ایرج کریمی)، اینجا چراغی روشن است (رضا میرکریمی)، کودک و سرباز (رضا میرکریمی) و زمستان است (رفیع پیتز) تقریبا تمام فیلم‌های مهم ایرانی است که در این فاصله به نمایش درآمده‌اند. البته فیلم‌های مهمی چون سنتوری (داریوش مهرجویی)، نیوه مانگ (بهمن قبادی)، آفساید (جعفر پناهی)، باد ما را خواهد برد (عباس کیارستمی) از فیلم‌هایی است که به دلیل عدم دریافت مجوز اکران از حضور در رقابت‌های اسکار محروم شده‌اند. حال اگر به فیلم‌های اکران شده نگاهی بیاندازیم خواهیم دید که جز یکی دو فیلم، بقیه بخت چندانی برای معرفی به اسکار ندارند.

برخی از این کارگردانان در سال‌های گذشته شانس خود را امتحان کرده‌اند و بقیه فیلم‌ها نیز به دلیل موضوع‌‌های به شدت ایرانی در جای دیگر درک شدنی نیستند. با توجه به نحوه داوری فیلم‌ها در اسکار و تفاوت با جشنواره‌هایی مثل کن که چند داور مشخص فیلم‌ها را داوری می‌کنند، تعدد داوران، نقش عوامل بیرونی و تاثیر منتقدان، انتخاب فیلم برای اسکار باید با وسواس بیشتری صورت گیرد.

روز گذشته نتایج مرحله اول کمیته انتخاب فیلم ایرانی برای اسکار از سوی «امیر اسفندیاری» سخنگوی این کمیته اعلام شد.

سخنگوی کمیته اسکار در گفت‌وگو با روابط عمومی فارابی گفت: در نشست این کمیته محورهایی چون «معیارها و نگاه‌های لازم در جریان انتخاب»، «بررسی فیلم‌های معرفی شده از سوی دیگر کشورها» و «قرائت فهرست فیلم‌های ایرانی به نمایش درآمده در فاصله زمانی نهم مهرماه ۸۵ تا هشتم مهرماه ۸۶ با توجه به قوانین و مقررات آن رویداد سینمایی» مطرح و بررسی شد.

بر پایه این گزارش، نشست کمیته انتخاب فیلم ایرانی اسکار با حضور «امیر اسفندیاری» «محمد بزرگ نیا»، «کمال تبریزی»، «مجتبی راعی»، «محمدرضا سکوت»، «علیرضا شجاع نوری»، «رسول صدرعاملی»، «تقی علی قلی زاده» و «اکبر نبوی» برگزار شد. به گفته سخنگوی کمیته با توجه به مباحث مطروحه در مرحله اول از میان فیلم‌های اشاره شده، ۸ فیلم برای بررسی بیشتر در دستور کار کمیته قرار گرفت.

اسفندیاری فیلم‌های انتخاب شده در مرحله اول را به این شرح اعلام کرد: «تقاطع» ساخته ابوالحسن داوودی، «پاداش سکوت» ساخته مازیار میری، «جایی در دوردست» ساخته خسرو معصومی، «خون بازی» ساخته رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب، «زمستان است» ساخته رفیع پیتز، «شب به‌خیر فرمانده» ساخته انسیه شاه حسینی، «میم مثل مادر» ساخته مرحوم رسول ملاقلی پور و «وقتی همه خواب بودند» ساخته فریدون حسن‌پور.

در میان این فیلم‌ها، «تقاطع» اگرچه فیلم خوبی است، اما نمونه‌های خارجی قوی‌تر دارد. «پاداش سکوت» اگر چه حاصل تجربه‌های تازه‌ای است اما به علت ضعف احتمال انتخاب ندارد. «میم مثل مادر» با توجه به موضوع و همچنین نگاه ساده در بیان خود نمی‌تواند نماینده مناسبی باشد و فیلم‌هایی همچون «جایی در دوردست» و «وقتی همه خواب بودند» نشان داده‌اند برای موفقیت در اسکار نمی‌توان به آنها امیدی داشت. در میان فیلم‌ها «خون‌بازی» و «زمستان است» می‌مانند که در این میان گفته می‌شود شانس «خون بازی» از همه بیشتر است. موضوع «خون بازی» معضلی جهانی است که به دلیل رابطه میان دختر و مادر نگاه تازه‌ای به ماجرا دارد. اما آیا «خون بازی» می‌تواند بخت ایران را برای موفقیت در اسکار افزایش دهد؟