رقابت در بازار انرژی اروپا

مترجم: رفیعه هراتی

ژان پیرژویه، وزیر امور اروپای فرانسه گفت: «مساله مهم این است که اروپا از منافع خود دفاع می‌کند. این مساله حمایت از تجارت داخلی نیست». او تصور می‌کند جداسازی یا «تفکیک» تولید انرژی و امتیاز انتقال، که کمیسیون اروپا از آن حمایت می‌کند، رقابتی بودن فعالان را بدون تضمین قیمت پایین‌تر برای مصرف‌کنندگان، ضعیف خواهد کرد.

و او هشدار داد که اروپا بازاری نمی‌خواهد که به شیوه‌ای سازمان‌دهی شده باشد که فعالان اروپایی را به دلیل واهمه از دیگران به خصوص فعالان بزرگ روسی، جریمه کند.

ژویه چند روز پس از اعلام ادغام شرکت گاز و فرانس شرکت سوئز در پارلمان اروپا سخنرانی کرد. این دو شرکت فرانسوی ادغام شده سومین شرکت بزرگ جهان خواهند بود. سخنان ژویه به این امید که دولت فرانسه در مناقشه بر سر برنامه‌های کمیسیون اروپا برای اصلاح بازار مصالحه کند، پایان داد. فرانسه عقیده دارد اتحادیه اروپا نیازمند غول‌های انرژی یکپارچه است که هم انرژی تولید کنند و هم آن را انتقال دهند. البته اگر بتوانند در مقابل شرکت گاز پروم روسیه و دیگر تولیدکنندگان بزرگ بایستند. در حال حاضر فرانسه دو غول انرژی دارد یعنی شرکت‌های الکتریسیته دفرانس و گازد فرانس سوئز و قصد دارد سومین غول را نیز از طریق ادغام شرکت آروا بزرگ‌ترین شرکت هسته‌ای جهان و آلستوم، گروه مهندسی و شرکت بوی گس مجتمع ساختمانی و مخابراتی، به وجود آورد.

استراتژی انرژی فرانسه صدو هشتاد درجه مخالف برنامه کمیسیون اروپا برای رقابتی‌تر کردن بازار است. اندریس پیبالگز، عضو کمیسیون انرژی اروپا، پس از ماه‌ها مشاوره و تحقیق به این نتیجه رسیده است که شرکت‌های بزرگ یکپارچه مثل شرکت‌های فرانسوی الکتریسیته دفرانس و گاز دفرانس و شرکت‌های آلمانی ایی.آن‌ و ار وی‌ ایی علت اصلی اختلال بازار انرژی اروپا هستند. این شرکت‌ها قیمت‌‌ها را بالا نگه می‌دارند، رقبا را از شبکه انتقال خود خارج می‌کنند و از سرمایه‌‌‌گذاری مجدد سودشان در بهبود شبکه‌های خود خودداری می‌کنند زیرا این کار رقابت را افزایش خواهد داد. آقای پیبالگز می‌گوید: تفکیک این شرکت‌ها بازار را کارآمدتر خواهد کرد و امنیت عرضه را بهبود می‌بخشد. آقای تلی کروز،‌ عضو کمیسیون رقابت اروپا نیز سخن او را تایید می‌کند.

اما زمانی که آقای پیبالگز پیش‌نویس قانونی کنترل انرژی را به کمیسیون ارائه کند، انتظار نمی‌رود پیشنهادی افراطی مثل برچیدن اجباری را ارائه دهد. در عوض او احتمالا به شرکت‌ها حق انتخاب بین دو گزینه را می‌دهد: «عملیات سیستم انتقال مجزا»

که اصطلاح اتحادیه اروپا برای تفکیک کامل تولید و انتقال است و «عملیات سیستم مجزا» که طرح ملایم‌تری است که به شرکت‌ها اجازه می‌دهد شبکه‌های انتقال خود را مادامی که یک اپراتور مجزا آنها را اداره کند، نگه دارند. احتمالا او انتخاب دیگری نداشت. فقط فرانسه نیست که کارشکنی می‌کند، بلکه آلمان، اتریش، بلغارستان، قبرس، یونان، لوکزامبورگ، لتونی و اسلواکی نیز کارشکنی می‌‌کنند. این ۹کشور پس از آنکه ۸کشور دیگر به رهبری دانمارک نامه‌ای در حمایت از تفکیک به کمیسیون ارسال کردند، در ماه جولای نامه‌ای در رد برنامه تفکیک به کمیسیون نوشتند.

همه کشورهای گروه دانمارک در حال حاضر عملیات سیستم انتقال مجزا یا تفکیک کامل را آغاز کرده‌اند.

آلمان قدرتمندترین متحد فرانسه در میان مخالفان است. ولف برنوتات رییس شرکت ایی.آن پیگیری کمیسیون را برای تفکیک به شکار جانور افسانه‌ای تشبیه کرد و خواستار تقویت شرکت‌های انرژی اروپایی شد.

میشائیل گلاس وزیر اقتصاد آلمان عقیده دارد تفکیک «حلال مشکلات» نیست.

قانون‌گذاران آلمان معتقد هستند تلاش زیادی برای کاهش انحصارطلبی شرکت‌های ایی.آن و آروی‌یی انجام داده‌اند.

در اول جولای قیمت برق و گاز برای مصرف‌کنندگان در سراسر اتحادیه اروپا آزاد شد و به شرکت‌های کوچک‌تر اجازه رقابت بر سر مشتریان ایی.آن وی‌ایی را داد. در ماه اوت انجمن گروه مصرف‌کنندگان مبارزه‌ا ی را آغاز کرد تا آلمانی‌ها را متقاعد کنند به تامین‌کنندگان ارزان‌تر روی بیاورند. آزاد کردن قیمت‌های خرده‌فروشی، شرکت آری‌وی‌ایی را وادار کرد برنامه افزایش قیمت‌ها را متوقف کند. و در ماه ژوئن دولت آلمان پیشنهاد کاهش قیمت را مطرح کرد تا شرکت‌های بزرگ انرژی نیروگاه‌های داخلی بتوانند هزینه تحویل از طریق شبکه‌های خود را بپردازند.

آلمانی‌ها می‌گویند همه این کارها نشان می‌دهد امکان ایجاد بازار رقابتی بدون متوسل شدن به تفکیک وجود دارد. اما بازار برق آلمان از عملکرد درست فاصله دارد. قیمت مبادله برق در شهر لایپزیک بسیار بالاتر از هزینه واقعی تولید برای تولیدکننده است. بنا به اعلام کمیسیون اروپا شرکت‌های آلمانی در هر ساعت ۱۵۰یورو (۲۰۸دلار) در هر مگاوات هزینه برق می‌پردازند، اما شرکت‌های کشور همسایه، اتریش ۱۰۰یورو پرداخت می‌کنند.

مشتریان تجاری در کشورهای مختلف برای انرژی هزینه ۱۰۰درصد متفاوتی را در سراسر بازاری که انتظار می‌رود بازار واحدی باشد، می‌پردازند. دینز هلم،‌ متخصص سیاست انرژی در دانشگاه آکسفورد می‌گوید علت آن است که اتحادیه اروپا بیش از ده‌سال پیش آزاد کردن قیمت را آغاز کرد بدون آنکه ساختار بازار را تغییر دهد. مورد انگلستان نشان می‌دهد که آزاد کردن قیمت‌ها تنها زمانی موثر است که ابتدا ساختار بازار اصلاح شود و این کار را از طریق اقداماتی مثل تفکیک می‌توان انجام داد. اتحادیه اروپا این کار را برعکس انجام داد.

کمیسیون اروپا می‌پذیرد که دادن حق انتخاب به کشورها برای انتخاب بین عملیات سیستم انتقال مجزا و عملیات سیستم مجزا فقط گزینه دوم است. تضاد منافع درون شرکت‌های یکپارچه ادامه می‌یابد حتی اگر مدیریت شبکه برون‌سپاری شود. عملیات سیستم مجزا نیازمند نظارت و قانون‌گذاری دقیق است. برخی می‌گویند این طرح نیازمند استقرار قانون‌گذار انرژی در اتحادیه اروپا است.

کلود ترمز تصور می‌کند عملیات سیستم مجزا یک «دهکده خیالی» است که فقط توهم رقابت را ایجاد می‌کند و او نگران است که قانون‌گذار جدید فاقد قدرت باشد.

با در نظر گرفتن انتخاب بین عملیات سیستم مجزا و عملیات سیستم انتقال مجزا، ممکن است سیاستمداران فرانسوی و آلمانی ترجیح دهند کاری نکنند. آنها در مورد استراتژی انرژی روسیه یعنی «یک پارچه‌سازی» هشدار داده‌اند. به گفته کولت لوینر از دفتر مشاوره کاپجمینی، روسیه در صدد کنترل کردن خط لوله‌هایی است که از کشورهای شوروی سابق خارج می‌شوند این کشورها یا گاز دارند مثل ترکمنستان و قراقزستان و یا دارای موقعیت استراتژیکی در مسیر کشورهای عضو اتحادیه اروپا هستند. شرکت‌های روسی از تفکیک در سراسر اتحادیه اروپا استقبال خواهند کرد زیرا آنها بسیار مشتاق نفوذ در شبکه انتقال و عرضه‌کنندگان اتحادیه اروپا هستند تا تسلط خود را در بازار انرژی اتحادیه اروپا مستحکم کنند. یک چهارم از گاز اتحادیه اروپا از روسیه تامین می‌شود و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ این میزان، ۵۰درصد افزایش یابد.

آقای هلم می‌گوید تاکنون اروپایی‌ها انرژی را به مقدار زیاد در مرزهای ملی خود نگه داشته‌اند و در نتیجه هزینه انرژی بالاتر و امنیت عرضه پایین‌تر است. هیچ شبکه برق اروپایی، ذخیره گاز اروپایی و بازار انرژی اروپایی وجود ندارد.

بعید به نظر می‌رسد پیشنهاد کمیسیون اروپا تغییری در اوضاع ایجاد کند.