مهران دبیرسپهری

قرار است لایحه‌ای دو فوریتی به مجلس شورای اسلامی تقدیم شود تا منابع حاصل از صرفه‌جویی بنزین که رقم آن چهار‌میلیارد دلار عنوان شده است، به مصرف چند طرح عمرانی برسد. اما موضوعی که مورد غفلت واقع شده، آن است که این صرفه‌جویی، توسط دولت انجام نشده بلکه این مردم هستند که مجبور شده اند به دلیل سهمیه‌بندی بنزین، صرفه‌جویی کنند و حالا باید تصمیم بگیرند که با منابع حاصل از صرفه‌جویی خود چه کاری انجام دهند. در واقع اگر دولت بر اساس بودجه سالانه بتواند جلوی برخی مصارف خود را بگیرد، قاعدتا با منابع حاصل از صرفه‌جویی مواجه می‌شود و برای استفاده از این منابع هم نیازی به تقدیم لایحه به مجلس نیست. اما در اثر سهمیه‌بندی بنزین نه تنها منابع اضافه‌ای برای دولت ایجاد نشده بلکه به دلیل کاهش فروش روزانه میلیون‌ها لیتر بنزین، درآمد دولت، کاهش هم یافته است.

لایحه مزبور این‌گونه القا می‌کند که دولت به شدت با کمبود منابع ارزی مواجه بوده ولی توانسته است از طریق صرفه‌جویی، منابع اضافه‌ای برای خود به دست آورد. در صورتی که کشور هم اکنون با منابع عظیم ارزی حاصل از افزایش قیمت نفت مواجه شده و نه تنها نیاز به صرفه‌جویی شدید ارزی نیست بلکه تمام مشکل آن است که تزریق بیش از حد ارز به اقتصاد، منجر به عوارضی شده که افزایش شدید قیمت مسکن یکی از آنها است، به طوری که بانک مرکزی مجبور است برای تخفیف این عوارض هر از چند گاهی با فروش اوراق قرضه، بخشی از سیل عظیم پول عرضه شده را جمع‌آوری کند تا از شدت تورم در پیش رو بکاهد.

بنابر این چرا از اول بیش از حد ظرفیت از منابع ارزی استفاده شود تا فروش اوراق قرضه یا مشارکت ضرورت یابد و اصلا اگر هنوز تصور می‌شود که در فرآیند توسعه اقتصادی، نهاد دولت حلال همه مشکلات است(و نه افزاینده مشکلات) می‌توان بدون توسل به منابع ارزی از همان ابتدا با فروش اوراق مشارکت، منابع ریالی را تامین نمود تا کشور با عوارض ناشی از هجوم بی‌رویه پول پر قدرت، به‌ویژه تورم، مواجه نشود.

البته بهترین روش تامین منابع ریالی از طریق بنزین، فروش آزاد آن است که هیچ‌گونه عارضه اقتصادی هم برای کشور ندارد و تازه بخشی از سیل نقدینگی جدید عرضه شده را هم جمع‌آوری می‌کند.

برخی صاحب‌نظران، کشف نفت در ایران را مهم‌ترین عامل بازدارنده پیشرفت کشور دانسته‌اند اما واقعیت آن است که اگر از درآمد‌های حاصل از فروش نفت به تدریج و آهسته استفاده شود، نه تنها مخل توسعه و پیشرفت کشور نیست بلکه بسیار هم مفید است.

این موضوع درست مانند بیماری است که باید برای بهبودی، دارویی را به اندازه معین و مثلا برای یک هفته مصرف کند اما بیمار مذکور برای درمان سریع‌تر، بخواهد همه دارو را یکجا مصرف کند. معلوم است که در این صورت، آن دارو نه تنها مفید نخواهد بود، بلکه حتی ممکن است کشنده باشد.

بنابر این پیشنهاد می‌شود فرآیند اجرای پروژه‌هایی که قرار است با چهار‌میلیارد دلار از امسال شروع شود، حداقل در قالب بودجه سال آینده تعریف شده و با چند ماه تاخیر آغاز شود.