آنها را به خانه برگردانید

مترجم: رفیعه هراتی

آیا موزه‌ها اقتدار خود را از دست می‌دهند؟ موزه گتی در لس‌آنجلس در پس رفع مناقشه‌ای که سال‌ها به درازا کشیده بود، موافقت کرد ۴۰ گنجینه خود را در ماه جاری به ایتالیا بازگرداند. دولت ایتالیا عقیده داشت همه این اشیا از محل حفاری دزیده و غارت شده‌اند.

بنابراین موزه گتی با وجودی که پول این اشیا را پرداخته است، حق قانونی برای نگه داشتن آنها را ندارد. اکثر آنها در ایتالیا استخراج شده است و با نقض قانون ۱۹۳۹ که حکم می‌کند همه دارایی‌های باستانشناسی به دولت ایتالیا تعلق دارند، به طور غیرقانونی صادر شده‌اند.

مهم‌ترین این دست ساخته‌ها که قرار است بازگردانده شوند، ۷ تندیس مرمری و آهکی الهه آفرودیت است. موزه گتی این تندیس‌ها را ۲۰ سال پیش به قیمت حدود ۱۸میلیون دلار خریداری کرده است.

موزه گتی و دولت ایتالیا به آنچه از این معامله می‌خواستند، نرسیدند. دولت ایتالیا برای استرداد ۴۶ شی‌ پافشاری می‌کرد در حالی‌که موزه گتی قصد داشت ۲۶ شی را بازگرداند. از این گذشته، هنوز در مورد بازگرداندن یک قطعه مجسمه معروف دیگر یعنی مجسمه ۲۵۰۰ ساله برنزی جوانان فاتح، اختلاف‌نظر وجود دارد.

با این همه، این معامله نقطه عطف چشمگیری در مناقشه جهانی بر سر مالکیت قانونی گنجینه‌های ملی است که در موزه‌های دیگر کشورها باقی مانده‌اند.

ایتالیا نه تنها با موزه گتی بلکه با موزه هنر متروپولیتن در نیویورک و موزه هنرهای زیبا در بوستون نیز مناقشه دارد و اوایل امسال موزه گتی پس از مناقشات طولانی با بازگرداندن ۴ دست ساخته به یونان موافقت کرد.

اتیوپی ایالت باستانی سابق آبیسینیا، مبارزه برای باز پس گرفتن بسیاری از گنجینه‌های خود را آغاز کرده است.

این گنجینه‌ها با امواج پی در پی هجوم خارجی‌ها برای شرکت در جشن‌های هزاره که در ماه سپتامبر شروع می‌شود، از کشور خارج شده‌اند. این کشور که یکی از اولین کشورهای سلطنتی مسیحی است، تقویم خود را دارد.

در میان اشیا عجیبی که این کشور می‌خواهد بازگرداند، بقایای جسد پرنسس آلمایهو است که در ویندسور کستل دفن شده است. این پرنس طی مناقشات سلطنتی در اواسط قرن ۱۹ توسط انگلیسی‌ها ربوده و به انگلستان برده شد و کمی بعد در آنجا درگذشت.

ایتالیایی‌ها در مورد استرداد دست ساخته به ریاکاری متهم شده‌اند. گروه حفاظت ایتالیا نوسترا علیه استرداد احتمالی تندیس ونوس از موزه‌ای در رم به لیبی استیناف داده است.

این تندیس توسط نیروهای ایتالیایی از سایرن مستعمره یونان باستان در ساحل لیبی به ایتالیا آورده شد. این اتفاق در سال ۱۹۱۲ یک سال پس از آنکه لیبی مستعمره ایتالیا شد رخ داد. دولت لیبی از سال ۱۹۸۹ برای بازگرداندن این تندیس تلاش می‌کند و به تازگی به نظر می‌رسد یک دادگاه ایتالیایی قصد دارد به سفر این مجسمه به سوی خانه‌اش خاتمه دهد.

این دادگاه می‌گوید حفاری این تندیس به هیچ‌وجه نمی‌تواند در فهرست اکتشافات در خاک ایتالیا قرار گیرد.

اما گروه ایتالیا نوسترا عقیده دارد ایتالیایی‌ها این تندیس را سرقت نکرده‌اند اما «به‌طور اتفاقی آن را در سایرن که در آن زمان تحت حاکمیت ایتالیا قرار داشت، کشف کرده‌اند.»

اما مشهورترین پرونده برجسته استرداد هنری، مجموعه مرمری‌الجین در بریتیش میوزیم در لندن است.

این مجموعه نیمی از کتیبه‌ای را در بردارد که یک بار دور یارتنون در آکروپلیس در آتن باستان گردانده شده است. مجسمه‌هایی از همان مکان نیز در این مجموعه قرار دارند.

لرد الجین دیپلمات انگلیسی این مجموعه مرمری را حدود ۲۰۰ سال پیش به لندن منتقل کرد. دولت یونان سال‌ها برای برگرداندن آنها مبارزه کرد اما نتیجه‌ای نگرفت.

آیا توافق بین موزه گتی و دولت ایتالیا تاثیری بر پروند مجموعه مرمری‌الجین خواهد گذاشت؟ احتمالا نه. زیرا ادعای قانونی یونان در مورد مجموعه مرمری نسبت به ادعای دولت ایتالیا در مورد دست‌ساخته‌های موجود در موزه گتی، چندان واضح نیست.

زیرا زمانی که لرد الجین این مجموعه را تصاحب کرد یونان بخشی از امپراطوری عثمانی بود و نظام قانونی در آن زمان وجود نداشت و همانطورکه بریتیش میوزیم می‌گوید با گذر زمان مجموعه مرمری الجین بیشتر از آنکه میراث ملی یونان باشد، مجموعه مشهور این موزه است.

اما دولت یونان موزه جدید آکروپلیس میوزیم را برای برگرداندن آنها ساخته است که اوایل سال آینده بازگشایی می‌شود، در آن زمان درخواست برای استرداد این مجموعه مرمری از سر گرفته می‌شود.