وداع با جشنواره بیست و پنجم

علیرضا تهرانی- چهارشنبه شب، جشنواره تئاتر فجر با وجود تمام انتقادهایی که در طول برپایی بر آن وارد شد، یکی از بهترین و پربارترین مراسم اختتامیه را برگزار کرد. اجرای برنامه‌های خلاصه شده و متنوع، عدم سخنرانی‌های طولانی و کسالت ‌آور و همچنین اهدای جوایز توسط انجمن نمایش به برگزیدگان، از نکاتی بود که ویژگی‌های زیادی به این مراسم بخشید. در این اختتامیه چهره‌های شاخص هنری و دولتی از جمله عزت‌ا... انتظامی، علی نصیریان، داوود رشیدی، رضا کیانیان، ایرج راد و همچنین محمدحسین صفارهرندی وزیر ارشاد و ایمانی خوشخو معاون هنری او نیز حضور داشتند. نکته قابل توجه در این مراسم پیام رییس جمهور، محمود احمد‌ی‌نژاد بود که توسط جواد شمقدری قرائت شد. احمدی‌نژاد که اصلی‌ترین کارکرد تئاتر را آموزش و انتقال نمادین مفاهیم و ارزش‌های تاریخی، اجتماعی، هنری و فرهنگی می‌داند در بخشی از پیام خود آورده است: «تئاتر شکلی از معرفت است که نقش برجسته و کارساز آن در اشکال مختلف تاریخی، اجتماعی و طبیعی قابل توجه است و همه این برکات، تئاتر را به عنوان هنری فراگیر و جامع معرفی می‌کند که در متن فرهنگ و تاریخ اسلامی است.»

در ادامه این پیام آمده است: «از آنجا که در ایران نویسندگان، کارگردانان، بازیگران و همه هنرمندان متکی به ذوق‌های هنری و استعدادهای برجسته انسانی هستند و آثار ماندگار و جذاب ایرانیان در همه زمینه‌ها به ویژه در تاریخ و فرهنگ و ادب هر کشور دارای دستمایه‌های غنی است، ترکیب این دستمایه‌ها با ذوق هنری و تجربه‌های گذشته می‌تواند تاثیرگذار و جذاب باشد.» دکتر احمدی‌نژاد در پایان پیام آورده است: «ناگفته نماند کارهای زیادی مانده که باید انجام شود، فرصت‌‌های زیادی نیز پیش رو داریم، هنر نمایش باید قدم‌های بلندی بردارد تا به شان و جایگاه حقیقی خود متناسب با انتظارات ملت ایران و با ذوق‌ها و خلاقیت‌های هنری آفرینندگان این هنر نفیس برسد».

پس از قرائت این پیام، نمایشی موزون توسط گروه سایه مهر با مضمون سال پیامبر اعظم اجرا شد. سپس دبیر جشنواره، دکتر سعید کشن‌فلاح به روی صحنه آمد تا گزارشی از برگزاری این جشنواره را برای حاضران قرائت کند. وی گفت: «در طول این جشنواره ۵۶اثر بر صحنه‌های مختلف تئاتر ایران از جمله صحنه‌های رسمی و نمایش‌های خیابانی اجرا شد. ۲۲نمایش متعلق به اجراهای مختلف تهران، ۱۳نمایش منتخب آثار شهرستان، ۳ نمایش کودک، ۷نمایش تحت عنوان جشنواره جشنواره‌ها که برگزیدگان جشنواره‌های کشور بودند و یک نمایش با مضمون سال پیامبر اکرم در بخش صحنه‌ای ایران حضور داشتند. در بخش بین‌الملل هم یک نمایش خیابانی به همراه ۸ نمایش صحنه‌ای اجرا شدند. در بخش خیابانی نیز ۲۶ نمایش به معرض دید عموم قرار گرفتند. این استاد دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: طبق آماری که مسوولان سالن‌ها و حاضران بخش خیابانی به ما ابلاغ کردند حدود ۸۰هزار نفر از آثار صحنه‌ای و ۱۰۰هزار نفر از نمایش‌های خیابانی دیدن کرده‌اند. وی در ادامه به معرفی بخش‌های ‌آموزش و پژوهشی جشنواره پرداخت.

در ادامه این برنامه با حضور رییس مرکز هنرهای نمایش و دبیر جشنواره از ۲۵ نفر از هنرمندان عرصه تئاتر تجلیل شد. در بین این هنرمندان نام‌های آشنایی چون حسن دادشکر، داوود فتحعلی بیگی، سید عظیم موسوی، داوود کیانیان و... دیده می‌شود. به این تقدیر شوندگان علاوه بر تندیس جشنواره، امکان سفر به حج عمره نیز تعلق گرفت.

در قسمت بعدی از استاد عزت‌ا... انتظامی نیز دعوت به عمل آمد تا جوایزی به رسم یادبود به گروه‌های خارجی اهدا شود. وقتی انتظامی در حال آمدن به روی سن بود تمامی هنرمندان و تماشاگران حاضر در تالار وحدت به احترام او به پا خواستند و به تشویق وی پرداختند. سپس تندیس جشنواره به کارگردانان نمایش‌های خارجی از جمله: روبرتو چولی، روی فراتی، جروم بل، کریستف ایوت و لوئیچی دلالیو تعلق گرفت.

در طول برگزاری جشنواره برخی نهادها از انجمن نمایش درخواست کرده بودند تا از نظر موضوعی نمایش‌هایی را به عنوان اثر برگزیده خود انتخاب کند. در این بخش بنیاد شهید و امور جانبازان جایزه ویژه خود را به نمایش‌های «امشب دیگر مهره‌های پشتم نی لبک نمی‌زنند» و «خیال روی خط‌های موازی» تقدیم کرد. انجمن تئاتر مقاومت نیز جایزه خود را به نمایش «چگونه می‌توان یک قصه عاشقانه را از نو سرود» تقدیم کرد و جایزه سازمان عقیدتی سیاسی ارتش جمهوری اسلامی ایران نیز به نمایش «یک کودک، یک سرباز» تعلق گرفت. در پایان نهاد پیش‌گیری از آسیب‌های اجتماعی وزارت ارشاد نیز جایزه خود را به نمایش صحنه‌ای «موهای بلوند» و یک نمایش خیابان به کارگردانی مرتضی وکیلیان اهدا کرد.

سپس همان‌طور که در بولتن جشنواره اشاره شده بود نوبت به تجلیل از چهار استاد پیشکسوت عرصه تئاتر رسید. در این بخش برای تجلیل و اهدای جوایز به هنرمندان از استاد علی نصیریان، حسین صفار هرندی و محمد حسین ایمانی خوشخو دعوت به عمل آمد تا بر روی صحنه بیایند. اولین تجلیل شونده دکتر فرشید ابراهیمیان، بازیگر، نویسنده و منتقد تئاتر بود. سپس از سیاوش طهمورث، بازیگر و کارگردان با سابقه تئاتر تجلیل شد. او به پشت تریبون آمد و با بیان شیوای خود به قرائت داستانی کوتاه پرداخت که با تشویق حاضران روبه‌رو شد. هنرمند بعدی بازیگر نام آشنای تئاتر، سینما و تلویزیون داوود رشیدی پس از قرار گرفتن در پشت تریبون از نامه‌ای در سالیان دور که به یکی از دوستان خود نوشته بود یاد کرد که در آن به علاقه‌مندی وافر خود به تئاتر اشاره کرده بود. وی سپس در سخنانی اضافه کرد:‌ «در طول این ۵۶ سال گرچه به تمام آرمان‌هایم در تئاتر دست نیافته‌ام اما خوشحالم که آخرین کار خود را در هفتاد و سه سالگی در کنار جوانان انجام دادم که برایم تجربه‌ای لذت بخش بود و امیدوارم تا آخرین روز زندگیم کار تئاتر را در کنار شما جوانان انجام دهم». رشیدی افزود: «ما در این راه سختی‌ها کشیده‌ایم. تصور نکنید برای ما فرش قرمز پهن کرده‌اند. هر چند در این راه عده‌ای مشوق بودند، اما عده‌ای دیگر کوشیدند مرا از حق طبیعی خود محروم کنند. با این حال هرگز ناامید نمی‌شوم».

آخرین تجلیل شونده تاجبخش فناییان، کارگردان و استاد دانشگاه تهران در سخنانی گفت: «این افتخار را با استادان، همکاران و دانشجویانم تقسیم می‌کنم.»

در ادامه این مراسم محمدحسین صفار هرندی به ایراد سخنانی پرداخت، وی گفت: «توضیحاتی که امروز در عرصه تئاتر نصیب ما شده، مرهون استادان و پیشکسوتان و نگاه مهربانانه آنان به جوانان است. از یک سال پیش به تبع شعارهای عدالتخواهانه دولت نهم در شهرهای دورافتاده کشور زمینه‌ای برای فعالیت‌های هنرمندان فراهم کرده‌ایم و امیدواریم سالن‌های گوناگونی در شهرهای مختلف در چند ماه آینده به بهره‌برداری برسد.»

وی در ادامه این نوید را به هنرمندان تهرانی داد که ظرف یکی دو سال آینده چندین سالن تئاتر به بهره‌برداری برسد و در پایان درباره نوسازی مجموعه تئاتر شهر تصریح کرد: «آنچه رخ داده است نشان می‌دهد اعتمادی که به جامعه هنری داشته‌ایم، برداشت درستی بوده است و همراهی هنرمندان را در معاونت هنری شاهد بوده‌ایم.»

همان‌طور که از قبل خبر داده شده بود، قرار بر این بود تا برگزیدگانی در هر بخش از طرف انجمن نمایش انتخاب شوند. بنابراین در اواخر مراسم بیانیه هیات داوران این انجمن آقایان فرهاد مهندس‌پور، مجید سرسنگی و فریدون علی یاری قرائت شد. نکته قابل ملاحظه این بخش جایزه‌ای بود که به برگزیدگان تعلق می‌گرفت. امسال در حرکتی موثر به جای تقدیم سکه و جایزه نقدی قرار بر این شد تا این برگزیدگان هر یک در طول سال به یک جشنواره معتبر تئاتری اعزام شوند.

به هر حال این مساله خود باعث ایجاد آشنایی بیشتر و تعاملی معقول بین هنرمندان برگزیده تئاتر با اتفاقاتی که در خارج از مرزها رخ می‌دهد می‌باشد. از دیگر ویژگی‌های این بخش اهدای جایزه برگزیدگان توسط استادان و پیشکسوتان هنر سوم بود.

در این بخش جایزه بهترین طراحی صحنه توسط مجید میرفخرایی به آتیلا پسیانی برای نمایش تیغ و ماه اهدا شد. جایزه بهترین موسیقی توسط لوئیجی دلالیو، کارگردان ایتالیایی‌تبار به حیدر ساجدی، آهنگساز نمایش «مرگ و شاعر» تعلق گرفت.

مریم موسوی، بازیگر نمایش «مرگزار سیاه سرخ» جایزه بهترین بازیگر زن را از دست رویا تیموریان دریافت کرد. اما جایزه بهترین بازیگر مرد را رضا کیانیان اهدا کرد. او در هنگام ورود به صحنه با تشویق فراوان حاضران روبه‌رو شد و حمید مظفری را برای بازی در نمایش نوای اسرارآمیز بازیگر برگزیده جشنواره خواند.

حمیدرضا آذرنگ به خاطر نمایش «خیال روی خط‌های موازی» جایزه بهترین نمایشنامه را توسط دکتر فرهاد ناظرزاده کرمانی از آن خود کرد و در پایان ایرج راد بهترین کارگران جشنواره را به‌دلیل اجرای نمایش تحسین شده «ددالوس و ایکاروس»، همایون غنی‌زاده معرفی کرد. در این مراسم دبیر بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر معرفی شد. طی حکمی دکتر مجید سرسنگی، کارگردان نام‌آشنای تئاتر و مدیر واحد پردیس دانشگاه تهران به این سمت منصوب شد.

امیدواریم با حضور وی جشنواره سال آینده پررونق‌تر و پرفروغ‌تر برگزار شود.