امشب نه هرشب است شب یلداست
شب یلدا یا شب چله، شب اول زمستان و درازترین شب سال است که در فرهنگ و ادب و رسوم ایرانیان جایگاهی ویژه دارد و معمولا افراد خانواده سعی می‌کنند این شب را در کنار بزرگ‌ترها و در فضایی همراه با نشاط و شادابی بگذرانند. جشن یلدا در ماه پارسی «دی» نام دارد و دی نام آفریننده زمان در فرهنگ زرتشتیان و ایرانیان باستان بوده است و به اعتقاد برخی شاید بعدها دی وارد زبان انگلیسی شد و به نام روز خوانده شد.
دی‌ماه در ایران کهن چهار جشن را در برداشت که شامل نخستین روز ماه دی، روز هشتم، پانزدهم و بیست و سوم بود و هم‌اکنون از این چهار جشن فقط شب یلدا را جشن می‌گیریم که به باور پشینیان، در پایان این شب دراز که آن را اهریمنی و نامبارک می‌دانستند، عاقبت تاریکی شکست می‌خورد و روشنایی پیروز و خورشید زاده می‌شود و روزها از این پس بلند و شب‌ها کوتاه می‌شود.
آیین جشن شب یلدا یا شب چله بزرگ که در سرزمین کهن ایران و در بین قشرها و خانواده‌ها برگزار می‌شود، در واقع جشن گردهمایی خانوادگی است.
این گردهمایی در خانه بزرگ خانواده با دور کرسی نشستن آغاز و تا نیمه شب با میوه و آجیل خوردن و تفال به فال حافظ ادامه می‌یابد. مردم دیوان اشعار لسان‌لغیب را با نیت بهروزی و شادکامی می‌گشایند و فال دل خویش را از او طلب می‌کنند. در برخی از نقاط ایران نیز شاهنامه‌خوانی رواج دارد. در نقاط مختلف ایران انواع تنقلات و خوراکی‌ها به تبع محیط و سبک زندگی مردم منطقه مربوط می‌شود اما هنداونه میوه‌ای است که هیچ‌گاه از قلم نمی‌افتد، زیرا عده زیادی اعتقاد دارند که اگر مقداری هندوانه بخورند در زمستانی که در پیش دارند سرما و بیماری بر آنها غلبه نخواهد کرد.
در گذشته‌های دور «قاشق‌زنی» نیز بخشی از آیین شب یلدا بود که دختران و پسران به در خانه آشنایان خود رفته و با قاش‌زنی از صاحبخانه تنقلات مخصوص این شب را می‌گرفتند. فال گوش ایستادن در پشت در خانه نیز مرسوم بود، جوانان نیت می‌کردند و فالگوش می‌ایستادند و اولین حرفی را که از رهگذری می‌شنیدند، به منزله پاسخ نیت خود قلمداد می‌کردند.
شاد زیستن و بانشاط بودن بخشی از فرهنگ زیستی ایرانیان است که این رویکرد برگرفته از روح زیبا و ذوق سرشار است و از این رو شب یلدا از جمله مناسبت‌هایی است که ایرانیان برای شادی کردن و استفاده از فرصت‌ها برای شاد زیستن از آن استفاده می‌کردند. تمام میوه‌های تهیه شده برای این شب باید خورده شود تا چیزی برای فردا یعنی زمستان باقی نماند.
شب یلدا همراه با گرانی معمولا یک‌روز مانده به شب یلدا شاهد گران‌فروشی برخی صنوف و رشد ۲۰ تا ۳۰درصدی قیمت‌ها به ویژه هندوانه، آجیل و برخی اقلام میوه هستیم. همواره در ایران در مقاطعی از سال و یا مناسبت‌های خاص، بازار در مقاطعی دچار نوسان می‌شود و این گرانی هموطنان ما را می‌آزارد. اگرچه هرساله نیز مسوولان خبر از کنترل گرانی در روز‌های مناسبتی می‌دهند، ولی هیچ‌گاه نیز عملی نمی‌شود. اما به هر حال مردم شب چله را از دست نمی‌دهند.
یلدا در روسیه
یلدا که جشنی ایرانی است در کشور همسایه شمالی ما یعنی روسیه نیز رواج دارد.
به گزارش خبرگزاری مهر، دکتر داریوش کیانی، مدیر سازمان اسناد ملی ایران درباره برگزاری یلدا در روسیه چنین روایت می‌کند: این جشن در روسیه نیز از دیر‌باز، از روزگاری که هنوز مسیحیت به آن جا راه نیافته بود، به مدت ۱۲ روز پر‌سرور و پر‌آیین با آداب ویژه‌ای برگزار می‌شده است و گویا هنوز هم در میان دهقانان و روستاییان معمول است.
وی ادامه می‌دهد: در روسیه جشن یلدا، عید سالانه دهقانان و روستاییان بود. پختن نان شیرینی محلی به صورت موجودات زنده، بازی‌های محلی گوناگون، کشت و بذر‌پاشی به صورت تمثیلی و بازسازی مراسم کشت، پوشانیدن سطح کلبه با چربی، گذاشتن پوستین روی نرده پنجره‌ها، آویختن پشم از سقف، پاشیدن گندم به محوطه حیاط، ترانه‌خوانی و رقص و آواز و مهم‌تر از همه قربانی کردن جانوران از آیین‌های ویژه این جشن بوده و هست. یکی دیگر از آیین‌های شب‌های جشن، گرفتن فال بود و پیشگویی رویدادهای احتمالی سال آینده.
همین آیین‌ها در روستاهای ایران نیز کم و بیش به چشم می‌خورد که نشان از همانندی جشن یلدا در ایران و روسیه دارد.
ارسال نظر