در انتظار 101 میلیارد دلار یارانه انرژی

انتظار می‌رود سال آینده هزینه واردات بنزین و گازوییل به ۹ میلیارد دلار برسد مسعود سیفی‌اعلاء- همایشی که دو روز پیش در محل وزارت کشور تحت عنوان حمل‌ونقل عمومی برگزار شد، همان‌طوری که انتظار می‌رفت بیشتر از آنچه که به موضوع حمل‌ونقل و ناوگان ترابری کشور بپردازد به موضوع سوخت پرداخت و این عنوان را سرفصل خطابه خود قرار داد. گرچه موضوع حمل‌ونقل عمومی و خصوصی و ناوگان جاده‌ای یا هوایی و حتی دریایی کشور موضوع بسیار گسترده‌ای است که بررسی دقیق جوانب بسیار ظریف آن یک مبحث کارشناسی کاملا علمی از یکسو و اقتصادی و مدیریتی از سوی دیگر است که شاید در فرصتی دیگر بدان پرداخته شود، اما شاه‌بیت همیشگی آن یعنی مبحث سوخت، اینک در این همایش و در هر همایش دیگری که در ارتباط با حمل‌ونقل برگزار شود، با برجستگی تمام خودنمایی می‌کند.

باری، از سخنان رییس‌جمهوری در این همایش که با محوریت پرداخت ۱۲هزار میلیارد تومان یارانه سوخت به بخش حمل‌ونقل خصوصی روز گذشته در همین ستون مورد بررسی واقع شد تا سخنانی که پریروز عصر وزیری هامانه، وزیر نفت کشورمان در این همایش ایراد کرد و سخنان و اظهارنظرهای دیگر شخصیت‌های حاضر در این همایش همگی قابل بررسی است. به ویژه آن که وزیر نفت در این همایش به نکته هشدارآمیزی اشاره کرده است که گذشتن از کنار آن به سادگی میسر نیست. این نکته که حجم یارانه فرآورده‌های نفت و گاز کشور در برنامه چهارم به ۱۰۱میلیارد دلار خواهد رسید، واقعا هشدارآمیز است.

وزیر نفت، در این همایش با اشاره به اینکه میانگین مصرف روزانه بنزین از سال ۱۳۷۷ تا سال ۱۳۸۵ از ۷/۳۷میلیون لیتر به ۷۴میلیون لیتر افزایش یافته است، پیش‌‌بینی کرده که حجم کل یارانه‌های بخش‌ انرژی در سال آینده به ۳۷میلیارد دلار برسد. حجم این یارانه‌ها در حال حاضر برابر گزارش‌های مرکز پژوهش‌های مجلس ۳۰میلیارد دلار است که البته یارانه فرآورده‌های نفتی در این میان بخشی از کل شمرده می‌شود.

وزیری هامانه، البته به این نکته هم اشاره کرده است که در صورت ادامه روند کنونی مصرف، حجم واردات بنزین تا سال آینده به روزانه ۵۱میلیون لیتر و گازوئیل نیز به روزانه ۱۴میلیون لیتر افزایش خواهد یافت که هزینه آن در طول سال بالغ بر ۹میلیارد دلار خواهد شد.

خوانندگان ما اطلاع دارند که در حال حاضر حجم واردات بنزین به طور متوسط روزانه ۲۸ تا ۳۰میلیون لیتر است که البته به دلیل مشکلات بندری و سیستم‌های تخلیه و نقل و انتقال این ماده سوختی از مبادی بندری به مراکز مصرف، تداوم آن با این حجم و احیانا افزایش مقدار واردات با معضلات زیادی همراه است. با این حال اگر در سال آینده متوسط مصرف روزانه از ۷۴میلیون لیتر فعلی ۱۰درصد افزایش یافته و این میزان به ۸۲میلیون لیتر برسد با احتساب تولید ۴۴میلیون لیتر بنزین در پالایشگاه‌های داخلی میزان نیاز به واردات به حدود روزانه ۳۸میلیون لیتر خواهد رسید که تداوم آن برای سال‌های بعد با همین آهنگ رشد فاجعه‌آمیز خواهد بود.

با این حال مسلم است که دولتمردان دست روی دست نگذاشته‌اند تا چنین روندی همچنان ادامه یابد. طی هشت ماه گذشته بر حسب اقداماتی که شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی انجام داده است تولید بنزین در پالایشگاه‌های کشور ۵درصد افزایش یافته و از ۴۲میلیون لیتر به ۴۴میلیون لیتر رسیده است. روشن است که در صورت تداوم این برنامه‌ها، که اینک علائم آن در امضای پی‌در‌پی قراردادهای مربوط به توسعه واحدهای بنزین‌سازی پالایشگاه‌ها و ارتقای سطح کیفی تولید این فرآورده نفتی دیده می‌شود تا چهار سال آینده به تامین نیاز داخلی از محل تولید داخلی می‌توان امیدوار بود، به ویژه آن که اگر این روزها نیز همچنان که رییس‌جمهور قول داده است «لایحه صرفه‌جویی در مصرف سوخت» که قطعا از نگاه جامعی به این مساله برخوردار خواهد بود، با ملاحظه جمیع جوانب موردنظر تبصره ۱۳ لایحه بودجه سال ۸۵ به مجلس تقدیم شود، تاثیر اقدامات علمی در این حوزه را می‌توان انتظار کشید.

با این حال نباید انتظار داشت که برخی نکات غیرعلمی که بعضا مطرح می‌شود به حل مشکل درازمدت سوخت در ایران موفق شود. تاکیدی که در ابتدای سال‌جاری برگازسوز کردن ۲۵۰هزار خودرو تا پایان سال شده بود، به دلیل نگاه غیرجامع به موضوع، عملا میسر نشد و در طول ۹ماه گذشته حتی ۱۰درصد آن تحقق نیافت. اکنون هم کسانی که می‌گویند تا ۵سال آینده مثلا ۵۸۰کیلومتر خط‌آهن زیرزمینی ساخته خواهد شد، باید توجه کنند که در طول ۳۰سال گذشته فقط ۹۰کیلومتر از این نوع خط‌آهن ساخته شده است و همین‌طور اظهارات اخیر دبیر شورای‌عالی ترافیک کشور را نباید چندان جدی گرفت که گویا در سال ۱۳۸۹ یعنی چهار سال دیگر مصرف روزانه بنزین کشور به ۵۸میلیون لیتر کاهش خواهد یافت و تولید به ۱۶۰میلیون لیتر بالغ خواهد شد.

این‌گونه اظهارات به حل مشکلات کمک نمی‌کند.