وضعیت بخش تکنولوژی در ایران

ایران کشوری برخوردار از استعدادهای سرشار جوانانش است. ایرانیان نیاز به ابزار کارآمد دارند اما آنها در تبادل تکنولوژی و سرمایه‌گذاری با محدودیت مواجهند مترجم: شادی آذری- اگرچه غول‌های تکنولوژی جهان چون شرکت‌های سیسکوسیستم و هولت پاکارد یا شرکت‌های مخابراتی بازارهای نوظهور چون هوآوی چین یا زدتی‌ایی، در ایران تاسیس نشده‌اند، اما تعداد قابل‌توجهی از شرکت‌های فناوری پیشرفته کوچک و خصوصی از جمهوری اسلامی ایران در مجمع جهانی فناوری‌های اطلاعات مخابراتی در هنگ‌کنگ شرکت کرده بودند تا با ارتقای سطح دانش پرسنلی خود، ارتباطات لازم با شرکت‌های همکار خود را در سطح جهانی برقرار کنند و قراردادهایی را منعقد کنند.

اما برای این شرکت‌ها دستیابی به این اهداف خیلی هم آسان نبود. موضوع کنفرانس حول محور رشد انفجاری تکنولوژی‌های اینترنت و تلفن همراه در چین، هند و سایر بازارهای نوظهور بود و در مقایسه مدیران مخابراتی توجه کمتری به شرکت‌های ایرانی داشتند. درست است که ایران بهترین مهندسان برق دنیا را در اختیار دارد و برخی از آنها فارغ‌التحصیلان بهترین دانشگاه‌های دنیا از جمله دانشگاه استنفورد انستیتوی تکنولوژی کالیفرنیا و انستیتوی تکنولوژی ماساچوست هستند، اما با وجود این هنوز هیچ کس ایران را یک بازار نوظهور پیشتاز در فناوری اطلاعات نمی‌داند.

برخی قوانین مخابراتی داخلی در ایران و تصویر بحث‌برانگیزی که از ایران در آمریکا و برخی کشورهای اروپایی القا می‌شود باعث شده است این کشور نتواند دسترسی ثمربخشی به متحدان و شرکای تکنولوژی در سطح جهان داشته باشد. در حالی که این متحدان بالقوه تکنولوژی توانسته‌اند با سایر بازارهای نوظهور به خصوص سازندگان تجهیزات مخابراتی شبکه بی‌سیم و گوشی‌های همراه اقدام به شراکت کنند و کارهای مشترک انجام دهند.

یک تحلیلگر مرکز گارتنر به نام جویینی فورسمن که به تازگی گزارشی کامل در مورد وضعیت مخابراتی بازارهای نوظهور منتشر کرده در این مورد می‌گوید: «در کشورهای در حال توسعه عطش برای بهبود روابط بسیار زیاد است.» او در گزارش خود پیش‌بینی کرده است که بازارهای نوظهور تا سال ۲۰۱۰، ۸۷درصد نیاز بیشتر جهان به گوشی‌های تلفن همراه را که بالغ‌بر ۵/۱میلیارد دستگاه است، به خود اختصاص خواهند داد.

(در‌حال‌حاضر در سرتاسر جهان حدود ۱/۲میلیارد نفر از گوشی‌های تلفن همراه استفاده می‌کنند.)

بی‌تردید ایرانیان نیز همین عطش برخورداری از وسائل دیجیتال و شبکه‌های پرسرعت را دارند اگر چه که شاید برای این کشور فراهم آوردن امکانات لازم حداقل در کوتاه‌مدت دشوار باشد. مدیرعامل گروه تحقیق و توسعه کاوش کام در تهران، علی فتوت احمدی می‌گوید: «واقعیت این است که ما برای تحقیق و توسعه در تکنولوژی‌های نوین مخابراتی و فناوری اطلاعاتی به اندازه کافی هزینه نمی‌کنیم.» احمدی مهندس معتبری است که مدرک دکترای خود را از دانشگاه استنفورد اخذ کرده و پیش از این استاد دانشگاه صنعتی شریف تهران بوده است که در تهران اعتباری همچون دانشگاه ام‌آی‌تی دارد. مرکز کاوش کام سالانه حدود ۱۷میلیون دلار درآمد دارد که از مشاوره و طراحی ریزتراشه به‌دست می‌آید. کاوش‌کام حدود ۶درصد از درآمدهای سالانه‌اش را صرف توسعه محصولاتش می‌کند. این مرکز مجموعه ریزتراشه‌هایی را ساخته است که کاربردهایی در ماهواره مکان‌یابی دارد و می‌تواند در یک ساعت مچی تعبیه شود. یکی از کاربردهای بالقوه آن مکان‌یابی اعضای خانواده است.

از محصولات دیگر این مرکز یک ابزار شناسایی امواج رادیویی است که می‌تواند به شرکت‌های ایرانی کمک کند تا ورود جنس و فروش خود را دقیقا کنترل کنند. احمدی به راحتی پذیرفته است که اگر در آمریکا می‌ماند، اکنون بسیار ثروتمند بود. او می‌گوید: «اگر من همین کار را در سن‌خوزه انجام داده بودم هم‌اکنون شرکتی را اداره می‌کردم که سالانه ۲۰۰میلیون دلار درآمد داشت.»

او معتقد است بخشی از مشکل به این مساله مربوط می‌شود که دولت به‌خصوص وزارتخانه مربوطه نتوانسته است تشخیص دهد که باید در شبکه داده‌های پرسرعت و شرکت‌های فناوری داخلی سرمایه‌گذاری هنگفت کرد.

خلاء سرمایه‌گذاری دولتی:

موسسه تحقیقاتی الکترونیکی و مخابراتی دولت کره‌جنوبی سالانه ۵۰۰میلیون دلار صرف بخش مخابرات و فناوری اطلاعات این کشور می‌کند.احمدی می‌گوید: «اما سازمان مربوطه ما یک دهم این مقدار را هزینه می‌کند.»

البته هیچیک از اینها به معنای آن نیست که عصر دیجیتال از کنار جمعیت بیش از هفتاد میلیون نفری ایران به راحتی می‌گذرد. تعداد کاربران اینترنت ایران حدود ۱۲میلیون نفر و کاربران تلفن همراه نزدیک به ۱۰میلیون نفر است و این نشاندهنده نرخ نفوذ ۴/۱۴درصدی این تکنولوژی‌ها در ایران است. به علاوه ایران جمعیت وبلاگ‌نویسانی دارد که هر روز بر تعدادشان افزوده می‌شود.

اما با وجود همه اینها، نرخ نفوذ اینترنت و تلفن همراه در ایران بسیار کمتر از ترکیه است. ترکیه کشوری با اندازه‌های مشابه است که توانست سریعتر به سوی غیردولتی کردن بخش مخابرات خود پیش رود. عربستان سعودی و امارات متحده عربی که روابط سیاسی بهتری هم با غرب دارند، هزینه سنگینی را صرف بهبود زیرساختارهای فناوری اطلاعات خود کردند و بهترین تجهیزات شبکه‌ای دنیا را خریداری کردند. سریعترین شبکه‌های ایران سرعتی تنها بالغ بر ۱۲۸ کیلوبایت در ثانیه دارند که از سطح جهانی بسیار کمتر است. شرکت‌های ایرانی حتی در این زمینه نزدیک به شرکت‌‌های فناوری پیشرفته سایر کشورها نیستند. به عنوان مثال شرکت اوراسگام قاهره امپراتور مخابرات تلفن‌های همراه در سطح جهان شده است که از آفریقای شمالی تا عراق و پاکستان و بنگلادش را تحت پوشش خود قرار داده است. به علاوه سیاست‌های اقتصادی ایران مانع سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بخش مخابرات و فناوری اطلاعات است در حالی‌که اینگونه سرمایه‌گذاری‌ها می‌تواند وضعیت را به کلی بهبود بخشد.