از مارکسیسم تا نازیسم
وارنر زومبارت (۱۹۴۱-۱۸۶۳) اقتصاددانی است که در دهه ۱۸۹۰ به عنوان اقتصاددانی مارکسیست شناخته میشد ولی در دهه ۱۹۲۰ به نازیسم گرایش پیدا کرد و در آن فاصله، هفت جلد کتاب در مورد پیدایش سرمایهداری نوشت که هر یک توضیح متفاوتی در مورد ریشههای سرمایهداری میداد. یکی از نخستین نوشتههای زومبارت مقالهای است که به مناسبت انتشار جلد سوم کتاب سرمایه تالیف کارل مارکس نوشت. دو سال بعد یعنی در سال ۱۸۹۶، زومبارت کتاب سوسالیسم و نهضت اجتماعی را منتشر کرد. این کتاب نیز به هواداری از مارکس نوشته شده بود ولی چاپهای بعدی آن به تدریج با سوسیالیسم و مارکسیسم از در خصومت درآمد. زومبارت در سال ۱۹۰۲ اثر دو جلدی مهمی تالیف کرد تحت عنوان سرمایهداری جدید که جلد سوم آن در ۱۹۲۷ منتشر شد و در آن ظهور سرمایهداری صنعتی را به رشد «روحیه» منطقگرایی و تحصیل مالکیت در جامعه فئودالی نسبت داد و پیشبینی کرد که سرمایهداری الزاما به سوسیالیسم منتهی میگردد.زومبارت در کتاب یهودیان و سرمایهداری جدید که در سال ۱۹۱۱ نوشت، توضیح داد که سرمایهداری در اروپای شمالی به خاطر پراکنده شدن یهودیان در منطقه صورت گرفت که با خود روحیه تازهای با مناسبات حقوقی جدید و نیز نبوغ امور تجاری را به همراه آورده بودند، زومبارت در کتاب بورژواها که در سال ۱۹۱۳ نوشت، (و در سال ۱۹۱۵ تحت عنوان سرشت سرمایهداری به انگلیسی ترجمه شد) نظر خود را نسبت به یهودیت با انتقاد بر نظر ماکس وبر که گفته بود «کالوینیسم» نقش مهمی در ایجاد روحیه سرمایهداری جدید ایفا کرده، ترکیب کرد. زومبارت معتقد بود که کالوینیسم به طور اخص و پیوریتانیسم به طور کلی با ارزشهای بوروژوایی در مورد قناعت، محاسبات منطقی و جهانی در ستیز است.با این حال، زومبارت معتقد بود که میان نظرات یهودیت و پیوریتانیسم شباهت کامل وجود دارد و این نتیجه متناقض را میگرفت که پیوریتانیسم همان یهودیت است، بدان معنا که یهودیت باعث ایجاد روحیه سرمایهداری در اوایل قرن شانزدهم شده و پس از آن پیوریتانیسم به صحنهآمده و توجیهات اخلاقی یهودیت را در مورد بنگاه خصوصی به عاریت گرفته است. چنانکه گویی این همه چندان سر درگم کننده نیست، زومبارت دو مقاله دیگر درخصوص «تاریخ توسعه سرمایهداری جدید» در سال ۱۹۱۳ منتشر کرد که اولی تحت عنوان زندگی تشریفاتی و سرمایهداری میکوشید تا رشد سرمایهداری را از قرن دوازدهم که به ایجاد شهرها و رشد بانکداری اعتباری و به ویژه ظهور شوالیهگری منتهی شد، دنبال کند و نشان ندهد که نتیجه امر ظهور زنان رها از قید وبندی بود که تاجران صرفهجوی سابق را به زندگی تشریفاتی راغب میساختند. زومبارت نتیجه میگرفت که «لذا، سرمایهداری زاده زندگی تشریفاتی است. در مجموعه کتابهای زومبارت سعی بر این است که ریشههای نظام سرمایهداری کشف شود. او توضیحات فراوانی برای ظهور سرمایهداری داده به طوری که آنچه روزی معمایی تاریخی شده بود پدیدهای غیر قابل اجتناب به نظر میآمد که حتی اگر برخی از شرایط ایجاد آن موجود نبود باز هم به هر حال اتفاق میافتاد.زومبارت در سال ۱۸۶۳ در ارمسلبن در آلمان متولد شد. پدر زومبارت ملاک و صاحب صنعت و در عین حال عضو (مجلس) رایشتاگ بود. زومبارت در دانشگاه پیزا، رم و برلین حقوق، اقتصاد و تاریخ خواند و دکترای خود را در سال ۱۸۸۸ از دانشگاه برلین گرفت. پایاننامه دکترای او زیر نظر اشمولر و آدولف واگنر که از پیشگامان مکتب تاریخی آلمان بودند، نوشته شد.
ارسال نظر