چاره‌جویی پژوهشکده آب دانشگاه تربیت‌مدرس برای استفاده از منابع آب‌شور و لب‌شور
آب شیرین‌کن‌ها می‌آیند
مسعود سیفی‌اعلا – پژوهشکده آب دانشگاه تربیت‌مدرس میزبان سمیناری شده است که طی روزهای ۲۸ و ۲۹ آبان‌ماه با حضور دانشمندان ایرانی و خارجی در محل این دانشگاه برگزار خواهد شد و «فناوری‌های نوین در آب شیرین‌کن‌ها» را مخصوصا با توجه به شرایط اقلیمی ایران مورد مطالعه قرار خواهد داد.
از ۴/۳۲میلیون مترمکعب آب حاصل از دستگاه‌های آب شیرین‌کن در دنیا، ۴۲۷هزار مترمکعب سهم ایران است
مسعود سیفی‌اعلا - پژوهشکده آب دانشگاه تربیت‌مدرس میزبان سمیناری شده است که طی روزهای ۲۸ و ۲۹ آبان‌ماه با حضور دانشمندان ایرانی و خارجی در محل این دانشگاه برگزار خواهد شد و «فناوری‌های نوین در آب شیرین‌کن‌ها» را مخصوصا با توجه به شرایط اقلیمی ایران مورد مطالعه قرار خواهد داد. ۱۱مقاله از سوی استادان خارجی و ۹مقاله از سوی استادان ایرانی در این سمینار عرضه خواهد شد، که طیفی از مسائل علمی، فنی و صنعتی و اقتصادی «آب‌شیرین‌کن»ها را در برخواهد گرفت.
این سمینار از آن جهت مهم ارزیابی شده است که آب‌شیرین‌کن‌ها در ایران نقش بسیار اندک و ضعیفی در تامین آب مورد نیاز بخش‌های مختلف دارند و حال آنکه ایران به لحاظ اقلیمی یکی از نیازمندترین کشورهای جهان به این فناوری است. آمارها می‌گویند که فقط ۴۲۷هزار مترمکعب در شبانه‌روز از طریق آب شیرین‌کن‌ها در ایران تامین می‌شود که فقط بخش کوچکی از آن مربوط به آب شرب است و بقیه به درد کشاورزی یا صنعت می‌خورد. دقیق‌تر آنکه از ۱۴۵دستگاه آب شیرین‌کن موجود در ایران که مربوط به شرکت‌های آب و فاضلاب منطقه‌ای است ۴۷هزار مترمکعب آب شرب و حدود ۷۰هزار مترمکعب دیگر نیز توسط شرکت ملی نفت در مناطق جنوبی کشور برای ساکنان محل آب شرب تامین می‌شود، بقیه آنچه که هست، آب صنعتی یا آب کشاورزی است که به نوبه خود بسیار ارزشمند است. وجه دیگر این آمار حاکی است که در کل جهان ۱۵۲۳۳واحد آب‌شیرین‌کن موجود است که در شبانه‌روز ۴/۳۲میلیون مترمکعب آب شیرین تولید می‌کنند. مقایسه این ارقام با همدیگر بهره‌برداری کم از این تکنولوژی را در کشور بر‌ملا می‌سازد.
تلاش برای ترویج آب‌شیرین‌کن‌ها
چهار تن از استادان پژوهشکده آب دانشگاه تربیت‌مدرس دیروز میزبان خبرنگاران بودند تا هدف‌هایی را که سمینار «فناوری‌های نوین در آب شیرین‌کن‌ها» دنبال می‌کند، تشریح سازند. دکتر مهرداد منطقیان، دکتر کوروش محمدی، دکتر آرین عدالت و دکتر حمید عماد که در کسوت هیات اجرایی سمینار مذکور فعالیت می‌کنند، در این کنفرانس خبری سعی کردند که اهمیت موضوع را به گونه‌ای بیان دارند که مخصوصا در شرایط کم‌‌آبی کشور ما و نیاز شهروندان مخصوصا در مناطق شرقی که دچار خشکسالی پیوسته بوده و از منابع آب‌های زیرزمینی هم تقریبا بی‌بهره هستند، قابل‌درک باشد. نزدیکی مساحت وسیعی از مناطق جنوبی کشورمان به منابع لایزال و سرشار آب‌های دریای عمان و خلیج فارس نیز دلیل دیگری بر اهمیت این موضوع است که به نوبه خود بسیار مهم است، زیرا چنانچه آمارها می‌گویند حدود ۴۰درصد جمعیت جهان در مناطق نزدیک دریا زندگی می‌کنند و دریاها نیز طی فرآیندی به تامین آب مورد نیاز مردم همیشه قادر بوده‌اند.
اما استفاده از آب شیرین‌کن‌ها در ایران به برنامه‌ریزی خاصی نیاز دارد. زیرا گستره جغرافیایی ایران به گونه‌ای است که بخش بزرگی از مساحت کشور در مناطق مرکزی و شرقی از نزولات آسمانی کافی و همچنین از ذخایر آب‌های شیرین زیرزمینی کم بهره‌اند. انتقال آب شیرین حوضه‌های پر آب نیز به این گونه مناطق اگرچه طی سال‌های گذشته تاحدود قابل‌توجهی سرعت گرفته و پروژه‌های مختلفی نیز در این جهات تعریف شده است، اما به عقیده دکتر منطقیان بسیار گران تمام شده و هزینه تامین آب شرب مردم در این مناطق را بالا برده است و حال آنکه در‌حال‌حاضر بر عکس هزینه‌های انتقال حوضه به حوضه آب، هزینه شیرین کردن آب مرتبا ارزان‌تر می‌شود. این بدان معنا است که یافتن منابع آب لب‌شور (اصطلاحا به آب‌هایی گفته می‌شود که زیر ۱۰هزار میلی‌گرم املاح دارند) و حتی شور (اصطلاحا به آب‌هایی گفته می‌شود که بالای ۱۰هزار میلی‌گرم املاح دارند) در منطقه‌ای از کشورمان فرصتی طلایی فراهم خواهد ساخت که مورد تصفیه واقع شده و به وفور در اختیار شهروندان برای شرب یا استفاده در منابع کشاورزی و صنعتی قرار گیرد. به ویژه آنکه سیستم‌های جدید تصفیه آب از نظر کیفیت نیز بسیار بالا بوده و با استانداردهای سازمان بهداشت جهانی تطبیق می‌کند.
موانع رشد آب شیرین‌کن‌ها در ایران
قابل توجه آنکه ایران از نظر فناوری برای ساخت دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن واجد امکانات کافی است و در حال حاضر نیز از نظر ساخت دستگاه‌های سنتی که به روش تقطیر آب را شیرین می‌کند، از هر حیث خودکفا است، ولی در مورد ساخت سیستم‌های جدید که به نوبه خود تحولی در این صنعت به وجود آورده است، «غشا» یا به قولی موتور دستگاه را باید وارد کند که به هر حال فقط بخشی از هزینه تمام شده دستگاه آب شیرین‌کن را تشکیل می‌دهد. با این همه سوال این است که به‌رغم خودکفایی در ساخت این دستگاه‌ها، چرا هنوز صنعت آب شیرین‌کن در ایران رونق نیافته و محصول آن در کشور حکم کیمیا را دارد. یکی از استادان در این زمینه پاسخ می‌دهد که به‌دلیل سوبسید آب، وقتی که هزینه تمام شده محصول درست ارزیابی نشده و بهای واقعی آن پرداخت نشود، صنعت نیز رشد نمی‌کند و در جا می‌زند. پاسخ این استاد به این سوال، طبعا سوال دیگری را نیز در ذهن خلق می‌کند که با وجود این همه امکانات و تشکیل سمینارها و تشویق‌هایی که دولت برای طرح این‌گونه مباحث حیاتی به عمل می‌آورد، آیا بخش خصوصی ایران هم در این فرآیند نقش لازم را دارد و خواهد داشت یا نه؟ زیرا موضوع شیرین کردن آب در مناطق مرکزی و شرقی یا مناطق جنوبی کشور امری کاملا اقتصادی است و نگرش‌هایی که تاکنون مانع از رشد این صنعت در ایران شده کاملا به ابعاد سرمایه‌گذاری‌ها و بررسی امکان بازدهی آن سرمایه‌ها مرتبط بوده است که صدالبته به‌دلیل وجود سیستم یارانه در نظام توزیع آب کشور از ضعف مزمن رنج می‌برد. مضاف بر اینکه علی‌الاصول استفاده از آب حاصل از سیستم آب شیرین‌کن‌ها در نظام مدیریت منابع آب و آب و فاضلاب کشور چندان که باید تعریف نشده و به همین دلیل هم هست که شرکت نفت متناسب با نیازهای خود در منطقه این سیستم را توسعه می‌دهد و سازمان آب و فاضلاب نیز می‌خواهد طی یک دوره پنج‌ساله ظرفیت واحدهای خود را از ۷۰هزار مترمکعب کنونی به ۱۲۶هزار مترمکعب برساند.
ارسال نظر