ریشه‌کنی فقر با نظام بانکداری
محمدیونس، اقتصاددان بنگلادشی جایزه نوبل صلح امسال را به خود اختصاص داد. دلیل اختصاص این جایزه آن نبود که یونس به فقرا کمک کرده است بلکه به این دلیل که به بنگلادشی‌ها ماهیگیری یاد داده است. این استاد ۶۶ ساله اقتصاد تنها با ۲۷ دلار کارش را شروع کرد و موسسه‌ای ساخت که میلیون‌ها فقیر کشورش را از فقر نجات داد. اگر طرح او عملی شود شاید فقر در جهان برای همیشه پایان یابد. موسسه او به نام «بانک گرامین» که از کلمه معادل «روستا» در زبان بنگالی گرفته شده است به فقرای روستایی وام می‌دهد و زنان را به کار، کسب درآمد و بهبود شرایط زندگی تشویق و کمک می‌کند. نشریه تایم با او گفت‌وگویی انجام داده که می‌خوانید.
فکر اولیه وام‌دهی در حد معدود به فقرا بدون هیچ ضامن و سپرده، از کجا به ذهن شما رسید؟
در سال ۱۹۷۴ در بنگلادش قحطی آمد. شرایط ناامیدکننده‌ای پیش آمد چون بعد از استقلال شرایط به جای بهتر شدن بدتر شد. کاری از دست من برنمی‌آمد چون دانش من درباره اقتصاد در آن شرایط به درد مردم نمی‌خورد. به همین خاطر به روستای نزدیک دانشگاه رفتم و تلاش کردم کاری انجام دهم و کمکی بکنم. آنجا با چشمان خودم دیدم که چطور مردم به خاطر نداشتن مقدار اندکی پول رنج و سختی متحمل می‌شدند. روستاییان مجبور بودند با بدترین شرایط پول قرض کنند و بعضی برده و کارگر وام‌دهندگانشان می‌شدند.
فهرستی از ۴۲ نفر داشتم که همه آنها در مجموع بدهی معادل ۲۷ دلار داشتند. به سراغ این افراد رفتم و به هر یک مقدار پولی که بدهکار بود بدون هیچ پیش‌شرطی پرداخت کردم. شرط من فقط این بود که این افراد روی کارشان متمرکز شوند و هر وقت توانستند پول من را پس بدهند. برایم بسیار حیرت آور و شگفت‌انگیز بود که چطور این مقدار اندک پول می‌تواند خانواده‌ای را تا این حد خوشحال کند. ۹۹درصد دریافت‌کنندگان وام بدهی خود را پس داده و می‌دهند.
شیوه کار بانک ما به این صورت است که از مجموعه‌ای از وام‌دهندگان و کارمندان محلی تشکیل شده که همگی یکدیگر را می‌شناسند. مجموعه کارمندان ما ۲۰هزار نفر هستند که در سال، ۸۰۰میلیون دلار به ۶/۶میلیون عضو در سراسر بنگلادش وام می‌دهند. رابطه بانک با مشتری‌ها بسیار نزدیک و مبتنی بر اعتماد است و سیستم به گونه‌ای است که وام‌گیرندگان را تشویق به بازپرداخت وام می‌کند.
شما می‌گویید وام حق بشر است. چرا؟
برای هر بشری حق کار کردن، داشتن سرپناه و آموزش وجود دارد. جامعه می‌تواند فضایی را ایجاد کند که این حق عملی شود. اما یکی دیگر از اصول بنیادی حقوق بشری حق اشتغال است. با وام گرفتن مردم می‌توانند درآمد به دست آورند و زندگی خود را بهبود ببخشند.
اگر حق وام‌گیری ثابت شود همه مردم می‌توانند از این حق بهره‌مند شوند.
۹۶درصد از اعضای بانک گرامین زن هستند. چرا اینگونه است؟
وقتی ما کارمان را شروع کردیم، کار دیگر بانک‌ها را هم بررسی کردیم و دریافتیم که فقط یک درصد از اعضای آنها زن هستند. هدف ما از ابتدا افزایش این سهم به ۵۰درصد بود. ما تحقیق کردیم و دریافتیم که زنان با پول خود بیشتر به خانواده کمک می‌کنند. زنان بیشتر به دنبال سرمایه‌گذاری پس‌انداز و افزایش دارایی هستند و در این راه فداکاری بیشتری به خرج می‌دهند.
خلاصه آنکه اگر پول در دست زنان باشد، شرایط کلی جامعه بهبود بیشتری پیدا می‌کند. البته مخالفت‌هایی در جامعه بنگلادش با کار و سیاست‌کاری ما ابراز شد. اولین مخالفت‌ها از سوی شوهران و مردان خانواده‌ها بود که فکر می‌کردند ما قصد توهین به آنها را داریم. مخالفت‌های سیاسی هم صورت گرفت. چپ‌های رادیکال علیه ما تبلیغات می‌کردند، چون ما را بخشی از توطئه آمریکا می‌دانستند. راست‌ها هم به ما بدگمان بودند، چون ما را به سوء‌استفاده سیاسی متهم می‌کردند. اما رفته‌رفته این کار عادی شد و برای همه ثابت شد.
با گذشت سه دهه از عمر این بانک ویژگی برتر آن را چه می‌دانید؟
ما کاری کردیم که دنیای بانکداری را به چالش گرفت. بانک‌ها معمولا به دنبال ثروتمندان هستند، اما ما به دنبال فقرا هستیم. همه مردم کارآفرین هستند، اما بسیاری فرصت بهبود شرایط را ندارند.
یک دهه پیش گفته بودید، فرزندان ما باید فقر را در موزه‌ها ببینند. آیا هنوز هم به این حرف اعتقاد دارید؟
بله قطعا. ۵۸درصد فقرایی که از بانک ما وام گرفته‌اند، اکنون دیگر فقیر نیستند و از فقر به درآمده‌اند. سال ۲۰۰۵ سال وام‌های کوچک و کم‌مقدار نامگذاری شد و اکنون بیش از یکصدمیلیون نفر از این وام‌ها استفاده می‌کنند. اگر با همین سرعت پیش برویم فقر تا سال ۲۰۱۵ به نصف کاهش می‌یابد و در سال ۲۰۳۰ ما فقر را در موزه خواهیم دید.
ارسال نظر