دبیر شورای گسترش زبان فارسی:
مولانا ایرانی است
نگاه سوم- تلاش‌های ما برای گفت‌وگو با علی‌اصغر محمدخانی، دبیر شورای گسترش زبان فارسی به نتیجه نرسید، به همین خاطر و به خاطر اهمیت سال ۲۰۰۷ که از طرف یونسکو سال مولانا نامیده شده به نقل گفت‌وگوی محمدمهدی مولایی، خبرنگار مجله الکترونیکی هفت‌سنگ با وی می‌پردازیم. سال ۲۰۰۷ مصادف با هشتصدمین سال تولد مولانا است و با تصویب سازمان یونسکو در این سال بزرگداشت مولانا در کشورهای مختلف برگزار خواهد شد.در ایران دفتر یونسکو که زیر نظر وزارت علوم است مسوول برگزاری بزرگداشت مولانا در داخل کشور است و شورای گسترش زبان فارسی با همراهی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزاری بزرگداشت مولانا را از جانب ایران در سایر کشورها پیگیری خواهد کرد. برای مطلع شدن از برنامه‌های ایران در مورد مولانا در سال ۲۰۰۷ با علی‌اصغر محمدخانی دبیر شواری گسترش زبان فارسی گفت‌وگو کردیم.
به نظر شما چرا مولانا شخصیتی بی‌همتا در ادبیات جهانی است و چنین اقبال جهانی نسبت به او وجود دارد؟
در بررسی جایگاه ادبیات کلاسیک ما در دنیا متناظر با هر یک از بزرگان ما یک شخصیت جهانی وجود دارد. مثلا وقتی از حافظ یاد می‌شود، همه از گوته یاد می‌کنند، وقتی به فردوسی اشاره می‌شود می‌گویند هومر در ادبیات حماسی وجود دارد، در برابر سعدی به ویکتور هوگو و لامارتین توجه می‌شود، اما مولوی هیچ نظیری در ادبیات جهانی ندارد. یک شخصیت منحصر به فرد است. پرداخت مولانا به زمینه‌های مختلف منحصربه‌فرد است.
در ادبیات عرفانی، ما معتقدیم که سنایی شعر عرفانی را آغاز کرد، عطار آن‌را گسترش داد و مولوی آن‌را تکمیل کرد. مانند حافظ که کامل‌کننده شعر غنایی است مولانا کامل‌کننده شعر عرفانی است. زبان فارسی در ادبیات عرفانی دنیا زبان اول است. در این حوزه عرفانی در زبان‌های دیگر، کاری به این غنا پیدا نمی‌کنید. اولا حجم عظیم کار مولانا شگفت‌آور است ثانیا به حق می‌توان گفت در هیچ مجموعه‌ای به اندازه مثنوی مولانا، قرآن و تفسیر آن، حدیث، عرفان، تعلیم، موعظه، داستان، تجارب روحانی و عشقی، شرح احوال و داستان پیامبران و بزرگان اهل طریق، یک‌جا و در کنار هم دیده نشده است. از مثنوی گاهی در کنار کتاب‌های مقدس هم یاد شده است، ثالثا این اثر عالی‌ترین منظومه تعلیمی صوفیه در سراسر فلمرو شعر فارسی است.
چند ماه پیش در رسانه‌ها مطرح شد سال ۲۰۰۷ از طرف یونسکو به عنوان سال مولانا تعیین شده و سه کشور افغانستان، مصر و ترکیه به عنوان برگزارکنندگان این سال تعیین شد‌ه‌اند. مدتی بعد موضوع به این شکل تکذیب شد و اعلام شد سالی به نام سال مولانا وجود ندارد و تنها در سال ۲۰۰۷ به عنوان هشتصدمین سال تولد مولانا با هماهنگی یونسکو بزرگداشت و مراسم خاصی برگزار خواهد شد. ماجرای سال مولانا از کجا و چگونه شکل گرفت؟
سال ۲۰۰۷ هشتصدمین سال تولد مولاناست. هرساله در یونسکو طرح‌هایی مطرح می‌شود که برای بزرگان و مشاهیر جهان بزرگداشت گرفته شود. برای بزرگداشت مولانا هم پیشنهادی در یونسکو مطرح و تصویب شده‌است و در کشورهای مختلف بزرگداشت برگزار می‌شود. روند کار به این شکل نیست که یونسکو تعیین کند که چه کشوری مراسم برگزار کند. تمام کشورها می‌توانند در این قضیه مشارکت کنند. مثلا الان برای صدمین سال تولد بکت یا دویستمین سال تولد موتزارت در کشورهای مختلف بزرگداشت برگزار می‌شود.
عبارت «سال مولانا» از کجا آمد و ریشه‌اش کجاست؟
ظاهرا خبرگزاری میراث فرهنگی خبری را ارسال کرده بود که سال ۲۰۰۷ سال مولانا است. در آن خبر اشاره شده بود که در برگزاری بزرگداشت این سال فقط کشورهای مصر، ترکیه و افغانستان حضور دارند و خبری از ایران نیست.
البته این مورد واقعا وجود دارد. بعد از اینکه موضوع سال مولانا در رسانه‌ها مطرح و بعد از مدتی هم تکذیب شد، ما به دنبال سرنخ این ماجرا گشتیم. عبارت «year of rumi» را در اینترنت جست‌وجو کردیم که نتایج زیادی در برداشت ولی هیچ کدام در سایت یونسکو نبود. اما در سایت یونسکو خبری وجود دارد که از سه کشور مصر، افغانستان و ترکیه در مورد برگزاری بزرگداشت مولانا یاد شده و اثری از ایران نیست.
این کشورها هم جزو پیشنهاددهندگان برگزاری بزرگداشت به یونسکو بودند.
برنامه‌های کشورهای ایران، ترکیه و افغانستان برای این سال چیست؟
برنامه‌های مختلف علمی هنری و فرهنگی متفاوتی در نظر دارند، اول این که سه کشور هر کدام یک کنگره بین‌المللی برگزار خواهدکرد. آثاری از مولانا به زبان‌های مختلف ترجمه و منتشر خواهدشد. برنامه‌های متنوعی در حوزه ساخت فیلم در حوزه زندگی مولانا، اجرای موسیقی با توجه به اشعار مولانا، اجرای نمایش‌نامه با استفاده از آثار مولانا، چاپ کتاب و آثار پژوهشی، انتشار مجلات ویژه مولانا، و کارهای دیگر با توجه به امکانات و شرایط آن کشورها، چیزهایی است که در سال ۲۰۰۷ شاهد اجرای آن خواهیم بود.
در ایران وظیفه اصلی برگزاری بزرگداشت در داخل کشور، به عهده چه مرجع یا نهادی است؟
دفتر یونسکو در ایران که زیر نظر وزارت علوم است. نهادهای دیگر مانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما، سازمان میراث فرهنگی، شهرداری، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی در این حوزه باید فعال شوند.
الان این ستاد در وزارت علوم تشکیل شده است؟ چون در خبرها بود که موضوع چند بار در مجلس مطرح شده و جلساتی هم در این مورد تشکیل شده است.
بهتر است از خود وزارت علوم بپرسید! ظاهرا جلسه‌ای داشته‌اند ولی ستاد به صورت نهایی تشکیل نشده است.
چه کارهای دیگری انجام شده است؟
فعالیت‌هایی انجام شده‌است، مثلا یک ستاد در موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه تشکیل شده است که یک سالی است کارها را پیگیری کند. در شهرکتاب مجموعه درس‌گفتارهایی درباره مولانا را به‌صورت هفتگی برگزار می‌شوند که تاکنون استادانی چون کریم زمانی و دکتر شمیسا بحث‌های خود را ارائه کرده‌اند و درس‌گفتارهای دکتر توفیق سبحانی درباره مجالس و نامه‌های مولوی نیز در روزهای چهارشنبه هر هفته مهرماه تشکیل می‌شود.
علاوه بر اینها به نظر من بعد از سال ۲۰۰۷ باید یک مرکز یا بنیاد برای مولانا تشکیل شود که هر چه در مورد مولانا است از آن طریق اقدام شود. نه فقط برای امسال بلکه برای همیشه. مثلا در شیراز ما مراکز سعدی‌شناسی و حافظ‌شناسی داریم و هر کس بخواهد درباره آنها تحقیق کند، می‌داند که باید به کجا مراجعه کند. یا در خراسان ما مراکزی درباره فردوسی، عطار و خیام داریم. اما مرکز مولوی‌شناسی یا بنیاد مولوی نداریم. باید مرکزی دائمی تشکیل شود که کارهای مربوط به مراسم مرتبط را هماهنگ کند، هر سال بزرگداشت را جشن بگیرد، آثاری که در زمنیه مولانا چاپ می‌شود، از قبیل کتاب، نرم‌افزار، فیلم، موسیقی، نقاشی، پایان‌نامه و اینها را جمع‌آوری و نگهداری کند.
اطلاع دارید در ترکیه برای بزرگداشت مولانا در سال ۲۰۰۷ چه کارهایی شده‌است؟
به طور دقیق اطلاعی ندارم. بعضی از کارها را در پاسخ‌های قبلی اشاره کردم. باتوجه به اینکه مزار مولانا در قونیه ترکیه است، جنبه کارهای توریستی و تبلیغی در آنجا بیشتر است، البته کارهای پژوهشی هم می‌شود اما تردیدی نیست پژوهش‌هایی که درباره مولانا در ایران انجام شده است از منابع و ماخذ اصلی مولوی‌شناسی در جهان محسوب می‌شوند. در تمام دنیا به کارهای محققان ایرانی در مورد مولانا استناد می‌شود.
شورای گسترش زبان فارسی در کشورهای دیگر چه برنامه‌هایی برای بزرگداشت مولانا دارد؟
در بیشتر کشورها رایزن‌ها و نمایندگان ما برنامه‌هایی برای بزرگداشت مولانا دارند. نمایندگان فرهنگی و استادان زبان و ادبیات فارسی در خارج از کشور با همکاری با یکدیگر اقدامات مختلفی انجام می‌دهند. در هر کشور همایشی با شرکت مولوی‌شناسان آن کشور برگزار می‌کنند. در مرحله دوم ترجمه آثار مولانا به زبان آن کشور را کامل می‌کنند. یک‌کار مشترک هم قرار است سفرای ایران، ترکیه و افغانستان در یونسکو برگزار کنند.
فکر می‌کنید تمام برنامه‌هایی که اشاره کردید و قرار است از طرف ما در ایران و کشورهای دیگر انجام شود، کافی است؟ یعنی آن چیزی است که باید انجام شود؟ ظاهرا در دنیا مولانا بیشتر به واسطه تبلیغات کشور ترکیه و به عنوان یک شخصیت اهل کشور ترکیه شناخته‌می‌شود تا ایرانی. فکر می‌کنید اقدامات ایران در معرفی مولانا به جهان کافی بوده‌است؟
ببینید من تصور می‌کنم شخصیت‌هایی مثل مولانا، انسان‌هایی برای همه بشریت‌اند و هر کسی و هر کشوری درباره معرفی این بزرگان انجام دهد، قابل تقدیر است. مساله بعدی هم این است که شما تصور می‌کنید در سال آینده ترکیه چه اقدامات بیشتری نسبت به ما دارد؟ ما در مورد اقدامات قطعی کشور ترکیه اطلاعات دقیق نداریم و فقط گفته می‌شود قصد دارند کارهایی انجام دهند. باید اقدامات آنها مشخص شود بعد مقایسه کنیم.
خب مثلا راه‌اندازی قطار مولانا توسط ترکیه، ابتکار تبلیغاتی نمادین و قابل توجهی است.
ما هم کارهای این‌چنینی و نمایشی در برنامه‌های‌مان خواهیم داشت. و به نظر من آنها هم خیلی بیشتر از ما کار انجام نمی‌دهند. در مورد مولانا در ایران در حوزه تحقیقات و کتاب بسیار خوب کار شده است. اما اینکه چطور اینها را به دنیا معرفی کنیم یک بخش دیگری از کار است. نمی‌شود فعالیت‌ها را نسبت به کشورهای دیگر سنجید چون شرایط هر کدام متفاوت است. ضمن اینکه مولانا به هر حال زبانش، زبان فارسی است و هویتش مشخص است. البته ما نسبت به خودمان خیلی بیشتر از اینها می‌توانیم در مورد مولانا کار کنیم. زمینه و امکانات فراهم است و باید بیشتر کار شود.
ارسال نظر