جهان بزرگی‌اش را نشناخت

محمدرضا فرهادی‌پور

اگر تنها یک مرد در برابر جریان ایدئولوژیک یک عصر ایستاده باشد یقینا او فون میزس بوده است. اما اینکه آیا تلاش‌های او آن جریان را تغییر داد یا نه، سوالی است که باید در آینده به آن جواب داده شود، آن‌هم توسط کسانی که تئوری‌های او را فهمیده و در عشق او به آزادی سهیم شدند. لودویگ هنریک ادلر فون میزس، در روز ۲۹ سپتامبر (جمعه هفتم مهرماه) سال ۱۸۸۱ میلادی در لیمبرگ اتریش به دنیا آمد. در نودمین سالروز تولد او خبرنگار تلویزیون CBS فون میزس را «توکویل علم اقتصاد جدید» نامید و سرانجام پیش‌بینی‌های او در مورد کنترل‌های قیمتی نیکسون که در گذشته باعث ایجاد نظام‌های نازیسم، کمونیسم و فاشیسم شده بود، تحقق یافت.

میزس در نامه‌ای به همسرش مارگیت می‌نویسد: «تنها چیز خوب در سن حدود صد سالگی این است که شما بتوانید آگهی ترحیم‌تان را بخوانید، در حالی‌که شما هنوز زنده هستید». با این حال آگهی‌های ترحیم بسیاری پس از مرگ او نوشته شد که میزس هرگز نتوانست آنها را بخواند.

آمریکن اکونومیک ریویو در ژوئن ۱۹۷۴ در مقاله‌ای از «فریتس مکلاپ» نوشت: «مطمئنا میزس به عنوان اقتصاددان مشهور قرن بیستم، یک اقتصاددان مردمی‌نبود و با توجه به انتقادهای شدید او به بینش‌ها و سیاست‌های عمومی ‌و همین‌طور با وجود ثبات ستیزه جویانه او در مباحث بخش‌خصوصی و بازار آزاد، او در میان روشنفکران، دشمنان و بدگویان بسیاری پیدا کرد. در همان زمان میزس یک استاد محبوب و دوست گروهی از دانشجویان بود که برای قدردانی از او در سمینارها و به‌ویژه سمینارهای خصوصی او شرکت می‌کردند».

رابرت جیمز می‌نویسد: «عصر ما شاید توسط تاریخ نگاران آینده به عنوان «عصر اعتدال» تلقی شود. هیچ چیزی به عنوان ویژگی این قرن قابل ذکر نیست و اگر این دوران قابل دفاع باشد تنها به دلیل حضور مردان بزرگی است که ایستادند و گام‌های بلندی برداشتند و قدم در مسیرهای کشف نشده و بینش‌های نامتزلزل گذاشتند، یکی از آن مردان بزرگ در اکتبر ۱۹۷۳ در سن ۹۲ سالگی مرد و او فون میزس بود البته درک این مطلب در زمانه ما بسیار دشوار است که او چیزهای بسیاری به جهان هدیه داده و در مقابل پاداش ناچیزی گرفته است».

خبرگزاری بین المللی تریبوت در اکتبر ۱۹۷۳ می‌نویسد: «آقای فون میزس به عنوان یکی از گوهرهای اندیشه اقتصادی شناخته شده بود آنهم نه تنها توسط شاگردانش بلکه توسط بسیاری از مخالفان سرسخت عقاید سیاسی، اجتماعی و فلسفی خودش.

جان مکفال در برنامه رادیویی ۱۹۷۳ گفت: «میزس استاد ایجاد یک سنتز بود. او تمامیتی خارج از رشته شکسته اقتصاد را با خود به همراه آورد. او یک دانشمند بزرگ بود که در عین صداقت و صبر معتقد بود که حرکت به سوی سیستم اقتصادی مشترک و دخالت دولت در بازار یک تهدید بزرگ برای شهروندی غرب محسوب می‌شود».

گوشه‌هایی از زندگی میزس

میزس در سال ۱۹۰۶ مدرک حقوق را دریافت کرد و بعد از مدتی کوتاه کار کردن به عنوان کارمند حقوقی در سال ۱۹۰۹ منصبی را در اتاق بازرگانی وین پذیرفت. در این مدت او به عنوان استاد غیر رسمی‌در دانشگاه وین تدریس می‌کرد.

میزس در سه زمینه تحقیقی شهرت یافت. نظریه پول و اعتبار او در سن جوانی منتشر شد و این کتاب موقعیت او را به عنوان متخصص این زمینه اثبات کرد. مقاله «محاسبه اقتصادی در کشورهای مشترک المنافع سوسیالیستی» و کتاب جامع او درباره سوسیالیسم گویای راه و روش مورد علاقه او بودند. نقد سوسیالیسم او را به تحقیق بیشتر در حوزه اقتصاد بازار کشاند و این علاقه او در کتاب لیبرالیسم که در سال ۱۹۲۷ منتشر شد آشکار گشت. او در این کتاب بر مبنای فایده‌گرایی از بازار آزاد و لیبرالیسم دفاع می‌کند.

کتاب کنش انسانی (Human Action) او که در سال ۱۹۴۹ در ایالات متحده انتشار یافت از طرفی چکیده و از طرف دیگر متن توسعه یافته کار تمام زندگی او بود. این کتاب با کاوشی فلسفی در معرفت شناسی و روش شناسی اقتصادی شروع شده و با تحلیلی درباره بازارها و قیمت‌گذاری بازار، نظریه پول، بهره و سرمایه و بررسی سوسیالیسم، کاپیتالیسم و مداخله طلبی دولت به عنوان سیاست اقتصادی و نظریه سیاسی خاتمه یافته است. کرن آی وان معتقد است در هر صفحه این کتاب از هر چمن گلی آورده شده است. بنا به گفته رایت،۱۹۵۰ کسی که این کتاب را مورد بررسی قرار داده در این کتاب مطالب «صحیح، جالب و ارزشمند» زیاد دیده است اما ضمنا پر از مبادله و مبالغه در مورد بازار آزاد است. اما باید گفت هدف غایی و علنی او از نوشتن این کتاب تدوین رساله‌ای جامع در مورد علم اقتصاد بود و شاید دلیل آن این بود که او می‌خواست رساله‌ای کامل در خصوص اقتصاد اتریشی بنویسد.

البته توجه به مکتب اتریشی علم اقتصاد چندان در میان اقتصاددانان ایرانی رواج ندارد و تنها یکی، دوکتاب در این خصوص موجود است. البته در سایر کشور‌های دنیا هم وضعیت تقریبا به همینگونه است اما تعداد افراد علاقه‌مند به این مکتب روز به روز در حال افزایش است. بیزاری از ریاضیات و حمایت از بازار آزاد از مشخصه‌های بارز اقتصاد اتریشی هستند اما اینها در عین حال بنابر گفته آی وان مشخصه‌هایی سطحی نیز می‌باشند. علاقه‌مندان به این مکتب و همین‌طور شخص فون میزس می‌توانند به آدرس اینترنتی «http://www.mises.org» رجوع و اطلاعات مفیدی را در خصوص آنها کسب نمایند. به عنوان یک انسان اقتصاددان یادش گرامی‌باد.

پی نوشت

۱ - Quoted from Margit von Mises, My Years with Ludwig von Mises, p. ۱۸۱.

۲ - Murray N. Rothbard, Ludwig von Mises - Scholar, Creator, Hero(Auburn, Ala.: Mises Institute, ۱۹۸۸) p. ۷۴. The original cites Ralph Raico, "The Legacy of Ludwig von Mises," The Libertarian Review (September ۱۹۸۱), p. ۲۲.

۳ - علم اقتصاد اتریشی، کرن آی وان. ترجمه غلامرضا آزاد ارمکی