مفهوم استراتژی توسعه صنعتی شفاف نیست

توسعه فرآیندی است که باید به طور همزمان به تمام ابعاد آن توجه کرد. ناصر شریفی، رییس کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ ایران ضمن بیان مطلب بالا در گفت‌وگو با دنیای اقتصاد گفت: بسیاری از مفاهیم در کشور ما به‌درستی معنا نشده‌اند، به همین دلیل، شفاف نیستند. به طور مثال مفهوم نظر را با طرح اشتباه می‌گیریم، در حالی که این دو با هم متفاوتند. طرح و نقشه را هم با هم یکی تلقی می‌کنیم، در حالی که طرح، ابتدای کار است که باید به نقشه تبدیل شود. همچنین نقشه (Plan) را با برنامه (Program) اشتباه می‌گیریم.

وی افزود: به طور عموم استراتژی را با روش، راهکار یا تاکتیک اشتباه می‌گیریم، گاهی هم گفته می‌شود به استراتژی نیازی نداریم.

وی خاطرنشان ساخت: نکته اساسی، درک مفاهیمی است که صرفا آنها را ترجمه کرده‌ایم. در واقع ما برنامه داریم، اما نقشه نداریم که براساس آن بخواهیم کارمان را پیش ببریم.

وی گفت: زمانی‌که از واژه توسعه استفاده می‌کنیم، در واقع خواسته‌ایم نگرش و پیش فرضی در مقابل رقبا یا دشمنان داشته باشیم و بدون شک، این امر نیازمند نقشه جامع و استراتژی است.

وی با تاکید بر این که نمی‌توانیم نقشه جامع داشته باشیم، اما نقشه‌های کل (master Plan) نداشته باشیم، بیان داشت: در کنار تدوین، استراتژی توسعه صنعتی باید محاسبه شود. آیا توان عملیاتی برای اجرای آن داریم؟ آیا محاسبه شده این نقشه تا کی و چگونه اجرا می شود؟ یکی از عمده مشکلات ما این است که در زمان اجرا، گفته می‌شود استراتژی نیاز نداریم یا این که می‌گوییم استراتژیمان غلط است. بنابراین تدوین استراتژی را از ابتدا آغاز می‌کنیم. متاسفانه به خاطر نبود فهم مشترک نمی‌توانیم مسائل را حل کنیم. وی در خصوص تدوین استراتژی توسعه صنعتی گفت: استراتژی توسعه صنعتی هنگام تدوین شدن به بخش‌های مختلف تقسیم شد. یکی از بخش‌های این استراتژی در مورد ماشین‌سازی بود. از آن جایی که بخش ماشین‌سازی با طراحی مهندسی ارتباط مستقیم داشت، وزارت صنایع، مسوولیت تدوین آن را به ما واگذار کرد. وی تصریح کرد: واقعیت این است که استراتژی توسعه صنعتی همان استراتژی توسعه ماشین است. در هر صنعتی که بتوانیم ماشین آن را بسازیم، می‌توانیم بگوییم آن صنعت متعلق به ما است ولی اگر در صنایعی نظیر صنعت پتروشیمی و نفت و گاز که در اولویت هستند و محصولات آن نیز صادر می‌شود ماشین تولید نکنیم، نمی‌توانیم حرفی برای گفتن داشته باشیم. در واقع در این فرآیند سازندگان ماشین‌آلات هستند که از این تبادل سود می‌برند، چرا که می‌توانند ابزار خود را با هر قیمتی که خواسته باشند به ما بفروشند. به عبارت دیگر ارزش افزوده‌ای که حاصل می‌شود، نصیب کسی می‌شود که ماشین را می‌سازد.

به اعتقاد وی، استراتژی توسعه صنعتی یک نقشه کل است. استراتژی توسعه به طور کلی، استراتژی است که در آن، تمام بخش‌ها با هم رابطه ارگانیک دارند. بنابراین نمی‌توان به آن به طور بخشی نگاه کرد. وی خاطرنشان ساخت: برای توسعه اقتصاد باید از وضعیت فعلی تک محصولی یا وابسته به دلالی خارج شد. وی خاطرنشان ساخت، استراتژی یک فضای مجازی است که می‌بایست در آینده اتفاق افتد ولی در مورد آنچه اتفاق افتاده تنها می‌توانیم عارضه‌شناسی کنیم، این امر هم، باید بی‌طرفانه باشد. بنابراین، با وضعیت موجود، نمی‌توانیم استراتژی تدوین کنیم. چرا که باید با امکاناتمان و نیز با طراحی مهندسی، استراتژی تدوین کنیم.

شریفی افزود: فرآیندهای طراحی مهندسی، روش‌های شناخته شده‌ای است که کشورها را به مقصود می‌رساند، اگر هم به نتیجه نرسند می‌توانند از آن بازخورد بگیرند تا بفهمند اشکال کار کجا است و براساس آن مشکلات را برطرف کنند. متاسفانه ما محروم از چنین سامانه‌ای هستیم. اگر فرآیند را از طریق طراحی مهندسی انجام بدهیم، استراتژی و تاکتیک‌های انتخابی از دل آن و در پایان محصول نهایی ما بیشتر یک انشا و شعار خواهد بود و نخواهیم توانست آن را محقق کنیم. به بیان دیگر، با این وضعیت هیچ‌گاه وارد دنیای عمل نخواهیم شد. شرایط فعلی ما دنیای عکس‌العمل است. منتظریم یک اتفاق بیفتد و بعد برای اصلاح آن کاری انجام دهیم. بنابراین باید وارد دنیای عمل شویم و این دنیا، نیازمند تصور یک فضای مجازی است تا با سنجش آن فضا و همچنین فضایی که امروز داریم، برای برنامه ای در آینده خواهیم داشت، نقشه ترسیم کنیم.

رییس کانون طراحی مهندسی و طراحی مونتاژ ایران، گفت: ما همواره از فرهنگ صحبت می‌کنیم، در حالی که باید اولویت را به فرهنگ‌سازی بدهیم. یکی از خواص استراتژی این است که همه افراد کشور مجری آن هستند و همه باید نسبت به جز به جز آن آگاهی داشته باشند. معتقدم نیازمند یک استراتژی توسعه همه جانبه هستیم که مقوله‌های مهمی نظیر اقتصاد سیاسی و فرهنگ‌سازی نیز در آن لحاظ شده باشد. نکته شروع می‌تواند در تبدیل فرهنگ مصرف‌کننده به فرهنگ تولیدکننده باشد. در کنار این برای رسیدن به هدف نیازمندیم که به صورت نظام‌مند به گونه‌ای که اجزا را با هم ببینیم، حرکت کنیم و این بدون شک در گرو برخورداری از نقشه جامع، نقشه‌های کلان و همچنین نقشه‌های جزء‌ به جزء است.