بخش نخست پاسخ شرکت ایران خودرو به یادداشت «چه کسی خوشحال است؟» نوشته‌های دکتر غلامرضا سلامی مورخ ۱۳/۰۳/۸۶ را دیروز در این ستون خواندید. اینک بخش دوم آن ... قسمت دوم- بدهی‌های بانکی ایران‌خودرو: دلایل، ضرورت‌ها، ویژگی‌های و نتایج در قسمت دوم مبلغ دقیق بدهی‌های بانکی شرکت ایران‌خودرو و دلایل و ضرورت‌ها، ویژگی‌ها و نتایج حاصل از آن به طور مختصر شرح داده می‌شود.

۱ - جمع بدهی‌های بانکی شرکت ایران‌خودرو: طبق ترازنامه حسابرسی شده شرکت در تاریخ ۲۹/۱۲/۱۳۸۴، شرکت ایران‌خودرو مبلغ ۲۱۶۲میلیارد تومان بدهی کوتاه‌مدت بانکی و ۱۸۳میلیارد تومان بدهی بانکی بلندمدت و سر جمع مبلغ ۲۳۴۵میلیارد بدهی بانکی داشته است. همچنین طبق ترازنامه حسابرسی نشده در تاریخ ۲۹/۱۲/۸۵ شرکت ایران‌خودرو مبلغ ۲۳۶۳میلیارد تومان بدهی کوتاه‌مدت بانکی و ۲۰۰میلیارد تومان بدهی بلندمدت بانکی و سرجمع مبلغ ۲۵۶۳میلیارد تومان بدهی بانکی داشته است. اگرچه این مبلغ بدهی به خودی خود می‌تواند نگران کننده و چالش برانگیز باشد اما از دید هر ذی‌نفع و علاقه‌مندی موضوع درجه اول و مهم این است که تسهیلات مالی بدهی بانکی فوق صرف چه چیزی شده و چرا این بدهی ایجاد شده است؟

۲ - روند افزایش بدهی‌ها و دلایل آن:

اگر بخواهیم در یک جمعه مشخصه دوره ۱۰ سال گذشته ایران‌خودرو را تعریف کنیم عبارت است از دوران رشد و گسترش سریع در همه ابعاد و جنبه‌ها. (طول، عرض، ارتفاع، مساحت، حجم، فضا، جمعیت، تکنولوژی، کمیت و کیفیت تولیدات و...) دوره‌ای که طی آن ظرفیت تولید شرکت از ۱۰۰هزار دستگاه خودرو به بیش از ۶۰۰هزار دستگاه و تولید واقعی شرکت از ۱۲۶هزار دستگاه خودرو (به طور عمده پیکان) در سال ۷۷ به ۵۲۵هزار دستگاه در سال ۱۳۸۵ (به طور عمده انواع پژو ۲۰۶، پژو ۴۰۵، پژو پارس و سمند) افزایش یافت. فروش شرکت نیز از ۴۶۶میلیارد تومان در سال ۷۷ به بیش از ۴۵۰۰میلیارد تومان در سال ۸۵ افزایش یافته است.

افزایش تسهیلات بانکی شرکت از سال ۱۳۷۸ شروع گردیده است. مانده بدهی‌های بانکی شرکت از ۱۶۴میلیارد تومان در پایان سال ۷۸ به ۲۵۶۳میلیارد تومان در پایان سال ۸۵ افزایش یافته است. اما در مقابل جمع دارایی‌های شرکت نیز از ۱۳۵۰میلیارد تومان در پایان سال ۷۸ به ۶۰۶۰میلیارد تومان در پایان سال ۸۵ افزایش پیدا کرده است. بدین ترتیب طی ۸ سال دارایی‌های شرکت ایران‌خودرو مبلغ ۴۷۱۰میلیارد تومان افزایش یافته است. در این دوره جمع دارایی‌های ثابت و مولد ارزش شرکت نیز از مبلغ ۴۰۲میلیارد تومان و ۳۰درصد کل دارایی‌ها در سال ۷۸ به مبلغ ۳۳۶۶میلیارد تومان و ۵۶درصد کل دارایی‌های شرکت در سال ۸۵ افزایش پیدا کرده است.

معنای این افزایش ارقام و مبالغ در دارایی‌های شرکت ایران‌خودرو چیست؟

به معنای این است که شرکت در این دوره زمین و املاک بسیاری را خریداری نموده، سالن‌های تولیدی چند ده‌هزار متری جدید ایجاد کرده، صدها دستگاه انواع ماشین‌آلات و ده‌ها خط تولیدی تازه خریداری و ایجاد نموده، شرکت‌های تازه ایجاد و یا شرکت‌های موجود را توسعه داده است.

این افزایش دارایی‌ها به معنای این است که کارخانجات جدید رنگ شماره ۲، ۳، ۴ و ۵، کارخانجات جدید پرسکاری ۳، ۴ و ۵ کارخانجات جدید موتورسازی ۲، ۳ و ۴ کارخانجات جدید مونتاژ خودرو ۳ و ۴ و صدها پروژه تاسیسات و تجهیزات زیربنایی و پشتیبانی در داخل شرکت ایجاد و مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. کارخانجات جدید ریخته‌گری چدن و آلومینیوم در شهرهای تاکستان و ابهر، کارخانه سواری سازی در استان خراسان (ایران خوروی خراسان) تاسیس و سرمایه‌گذاری شده است. شرکت‌های نظیر ایران‌خودرو دیزل، واگن سازی پارس و ... خریداری و توسعه داده شده‌اند.

اما سوال بعدی این است که این مجموعه عظیم و گسترده از دارایی‌های ثابت و مولد ارزش و غیر جاری ذکر شده به ارزش تمام شده بیش از ۲۹۶۴میلیارد تومان که طی ۸ سال مذکور افزایش یافته از چه محلی و منبع مالی تامین گردیده است؟

در دوره مورد بحث صاحبان سهام شرکت مبلغ ۴۱۶میلیارد تومان از محل سود و آورده نقدی در تامین منابع مالی و سرمایه‌ای شرکت، پرداخت و مشارکت کرده‌اند. طبیعی است مابه‌التفاوت این مبلغ و مبلغ افزایش دارایی‌های فوق از محل تسهیلات مالی بانکی ایجاد شده است.

خلاصه این که بخش اعظم تسهیلات مالی و بدهی بانکی شرکت ایران‌خودرو صرف سرمایه‌گذاری عظیم و گسترده در انواع دارایی‌های ثابت و غیر جاری که در بالا به آنها اشاره گردید (و بعضا دارایی‌های جاری) شده است.

۳ - ویژگی‌های بدهی‌های بانکی شرکت ایران‌خودرو:

میزان و مبلغ بدهی‌ها: مبلغ بدهی‌های بانکی ایران‌خودرو که ذکر شد البته بسیار زیاد و قابل توجه است. همچنین همان طور که در قسمت اول این مطلب اشاره شد هزینه مالی این تسهیلات مالی بانکی و سایر منابع مالی مورد استفاده شرکت بسیار زیاد و سنگین است. (لازم به تاکید است که مبلغ هزینه‌های مالی شرکت در سال ۸۵ مبلغ ۵۰۰میلیارد تومان و برای هر سهم ۱۰۰ تومان می‌شود).

به همین دلیل حساسیت و هوشمندی مدیریت شرکت در خصوص میزان تسهیلات بانکی و هزینه مالی و ضرورت کاهش آنها در سال‌های اخیر افزایش قابل توجه یافته و برای کاهش آنها طرح و برنامه چندی در دستور کار قرار گرفته است.

زیاد و کلان بودن مبلغ بدهی بانکی شرکت نیز به دلیل عظیم و گسترده و کلان بودن میزان سرمایه‌گذاری‌ها و دارایی‌های ایجاد شده شرکت در دوره گذشته است. انگشت گذاشتن و بزرگ نمایی یک جانبه میزان بدهی‌های شرکت ایران‌خودرو بدون توجه و ذکر میزان دارایی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های شرکت چندان گویا و قابل توجیه نیست.

کوتاه مدت بودن بخش اعظم بدهی‌ها: عامل «زیان و کلان بودن» تسهیلات مالی مورد استفاده و بدهی بانکی شرکت ایران‌خودرو اگرچه مهم است و موجب دغدغه خاطر می‌شود اما مهم‌ترین و اصلی‌ترین جنبه موضوع نیست.

مشخصه اصلی و تعیین کننده تسهیلات مالی و بدهی بانکی شرکت ایران‌خودرو «کوتاه مدت بودن» بخش اعظم این تسهیلات و بدهی بانکی است. ریشه و عامل اصلی چالش کمبود نقدینگی و مشکلات وابسته به آن که شرکت در سال‌های اخیر با آن مواجه شده در همین کوتاه مدت بودن تسهیلات مالی سیستم بانکی کشور است. متاسفانه سیستم بانکی کشور به دلایل مختلف که از موضوع این مطلب خارج است، نمی‌تواند و یا نمی‌خواهد تسهیلات و منابع مالی بلند مدت مورد نیاز شرکت ایران‌خودرو برای سرمایه‌گذاری‌های بلند مدت و دارایی‌های غیر جاری را فراهم سازد.

ادامه دارد