ابراهیم عباسی

به ادبیات فارسی آشناست. انگلیسی را خوب صحبت می‌کند. تاریخ و فرهنگ ایران را می‌شناسد و آشنایی عمیقی نیز با معارف اسلامی دارد.

سخن از محمد خزاعی ترشیزی است که بنا است به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل متحد معرفی شود و در بحرانی‌ترین زمان ممکن دیپلماسی کشور را در دریای پرتلاطم سازمان ملل، نمایندگی کند. ریاست هیات نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد را در طول تاریخ دیپلماسی ایران دیپلمات‌های ورزیده‌ای به عهده داشته‌اند. اگر مشاور الممالک انصاری را در لابی‌های کنفرانس صلح ورسای معطل گذاشتند و ایران نتوانست سهمی از جنگ جهانی اول کسب کند و در واقع کشوری که از طرف متفقان به عنوان «پل پیروزی» لقب گرفت هیات دیپلمات‌ آن در خیابان‌های پاریس سرگردان بود.

اما در جامعه ملل حاصل آن نشست، ایران از جمله اولین کشورهایی بود که به عضویت پذیرفته شد و محمد علی فروغی اولین و آخرین نخست وزیر دولت پهلوی اول و دکتر باقر کاظمی در بیشتر اجلاسیه‌های آن، هیات ایرانی را نمایندگی می‌کردند.

در یکی از بحرانی‌ترین شرایط سیاسی کشور که مساوی با تجزیه ایران بود، سید حسن تقی‌زاده، رییس هیات دیپلماتیک ایران در شکایتی خواستار خروج بی قید و شرط نیروهای شوروی از ایران به ویژه در ایالات آذربایجان و کردستان شد و آن را تسلیم سازمان ملل کرد شورای امنیت طرح مزبور را به عنوان نخستین طرح مورد بررسی قرار داد و به نفع ایران رای صادر کرد.

بار دیگر این موضوع در زمان صدارت دکتر محمد مصدق اتفاق افتاد و نماینده ایران ملی شدن صنعت نفت را به عنوان حق مسلم ملت ایران تسلیم شورای امنیت سازمان ملل کرد.

شورای امنیت به‌رغم نفوذ انگلیس از خود سلب صلاحیت کرد و دادگاه لاهه به نفع ایران رای داد. محمدمصدق با سفر به نیویورک سخنرانی مهمی در مقر سازمان ملل ایراد کرد که تحسین جهانیان را برانگیخت به نحوی که نخست‌وزیر ایران در مسیر برگشت خود در مصر مورد استقبال گسترده قرارگرفت و یکی از خیابان‌های قاهره به نام وی نامگذاری شد.

شخصیت‌های وزین دیپلماتیک ایران در دوره دوم دولت پهلوی به ویژه از دهه ۱۳۴۰ شمسی که محمدرضا شاه خود مستقیما اداره عرصه سیاست خارجی ایران به عهده گرفت و سفرا را شخصا به حضور می‌پذیرفت رو به افول و قهقهرا رفتند.

چنانچه اردشیر زاهدی، نصرا... انتظام و خواهر دوقلوی شاه- اشرف (رییس هیات‌های اعزامی) و فریدون هویدا سفیر دائم ایران در نیویورک از جمله نمایندگان ایران در مقاطع بعد بودند که کم‌مایه و در واقع فرومایگان دستگاه سیاست خارجی ایران تلقی می‌شدند.

سال ۱۳۵۸ برهه بحرانی دیگری در عرصه سیاست خارجی ایران بود. انقلاب اسلامی علیه نظام سلطه به وقوع پیوسته بود.دولت موقت دکتر منصور فرهنگ را به عنوان نماینده ایران به مقر سازمان ملل متحد اعزام کرد.

نماینده مزبور می‌بایست تسخیر سفارت ایالات متحده آمریکا را در تهران بار اول توسط سازمان چریک‌های فدایی خلق و چند ماه بعد توسط دانشجویانی که بعدا دانشجویان مسلمان پیرو خط امام نام گرفتند برای نمایندگان جهان و شورای امنیت توجیه کند.توجیهی که ثمری در برنداشت و باعث صدور قطعنامه برای اولین بار علیه ایران شد.

چهارمین باری که سازمان ملل متحد به بحث و بررسی در خصوص ایران پرداخت طی دوره هشت ساله جنگ تحمیلی بود.

طی این مدت ۱۴ قطعنامه در خصوص جنگ تحمیلی صادر شد که آخرین آن، قطعنامه ۵۹۸ بود و رهبر انقلاب پذیرش آن را مساوی با نوشیدن «جام زهر» دانست.

اما موفقیت دیپلماسی ایران چند سال بعد به وقوع پیوست و خاویر پرز دکوئیار در سخنرانی که به عنوان سند سازمان ملل متحد منتشر شد عراق را آغازگر جنگ تحمیلی دانست.

این پیروزی بزرگی برای دیپلماسی ایران بود که نظام سلطه پس از سال‌ها مجبور به پذیرش آن شد. سید کمال خرازی در این مقطع ریاست هیات نمایندگی ایران را در سازمان ملل به عهده داشت. اما وضعیت ایران در این زمان با دوره‌های قبلی تفاوت چشمگیری دارد. ایران در یکی از بحرانی‌ترین شرایط تاریخ دیپلماسی خود قرار دارد. گرچه برای پنجمین بار شورای امنیت سازمان ملل متحد در خصوص ایران به اتخاذ تصمیم می‌پردازد اما این تصمیم از لونی دیگر است.

قطعنامه مزبور در نظام دو قطبی جنگ سرد صادر نشده است بلکه در یک سیستم بین‌المللی سلسله مراتبی با هژمونی ایالات متحده وضع گردیده است. در نظام سلطه امروز ایالات متحده قدرت هژمونیک است و قدرت برتر است و حتی اگر دیگر قدرت‌ها را به تمکین وا ندارد می‌تواند به سکوت و تسلیم کشاند مانند آنچه در حمله به عراق روی داد. لذا هدایت دیپلماسی ایران در این دوره پیچیدگی خاصی دارد و به فردی نیاز دارد که مانند برخی از دیپلمات‌های ورزیده تاریخ ایران با سرانگشت تدبیر خود به حل معضلات سیاست خارجی ایران با پشتیبانی دولتمردانی قدرتمند بپردازد.

در آغاز انقلاب اسلامی پس از جمال شمیرانی (کاردار موقت) و محمد جعفر محلاتی (کاردار موقت)، علی شمس اردکانی مدتی سکان نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد به عهده گرفت. سپس سعید رجایی خراسانی محمدجعفر محلاتی، کمال خرازی، نژاد حسینیان و محمدجواد ظریف به ترتیب طی سال‌های ۱۳۸۵-۱۳۵۸ ریاست عالی‌ترین هیات دیپلماتیک ایران را به عهده داشتند.

در حال حاضر با پایان یافتن ماموریت محمدجواد ظریف، گفته می‌شود دکترمحمد خزاعی به عنوان مسافر نیویورک انتخاب شده است. محمد خزاعی در روستای ترشیز خراسان به دنیا آمد.

پس از طی مقاطع تحصیلی لیسانس مدیریت را از دانشگاه تهران اخذ کرد. وی که همسری از رشت برگزیده بود گویی به مصداق ضرب‌المثل ایرانی نسبت اهلیت شخص با زادگان همسر، به رشت آمد و هم‌زمان در مشهد و رشت به فعالیت‌های سیاسی خود علیه رژیم پهلوی ادامه داد.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی به نمایندگی مردم رشت در مجلس اول و دوم شورای اسلامی برگزیده شد و عضو کمیسیون اقتصادی مجلس بود. دکتر خزاعی با اتمام دوران نمایندگی مجلس، به عنوان نماینده ایران در بانک جهانی انتخاب و ۱۳سال در عرصه بین‌المللی در واشنگتن به فعالیت پرداخت.

با انتخاب طهماسب مظاهری به عنوان وزیر امور اقتصادی و دارایی در سال ۱۳۸۱ وی از واشنگتن به تهران فراخوانده شد و تاکنون در میدان ارگ تهران ریاست سازمان سرمایه‌گذاری و معاونت امور بین‌الملل وزارت امور اقتصادی، دارایی را به عهده دارد.