سیدصالح واحدی

خبرگزاری‌ها گزارش داده‌اند که بانک مرکزی خواستار افزایش نرخ سود اوراق مشارکت شده است.

این درخواست محل تامل و عبرت بسیار است که ذیلا به آن اشاراتی می‌شود. ۱ - از دلایلی که بانک مرکزی برای درخواست خود برشمرده عدم استقبال مردم از خرید اوراق مشارکت در سال گذشته بوده است. این در حالی است که در روزهای پایانی سال گذشته اطلاعیه بانک مرکزی مکررا در روزنامه‌ها منتشر شده که از «استقبال بی‌نظیر» مردم برای خرید اوراق مشارکت حکایت داشته است.

این تباین و تعارض در اطلاعیه‌های رسمی بانک مرکزی طی دو ماه گذشته چگونه قابل توجه است؟

۲ - اگر دلیلی برای انتخاب نام «اوراق مشارکت» به جای «اوراق قرضه» وجود داشته باشد، در نقش همسان آن دو در اقتصاد کلان تفاوتی ایجاد نمی‌شود.

بدین لحاظ هر گونه تنظیم و تغییر در سیاست‌های مربوطه جزیی از سیاست‌های پولی در یک اقتصاد محسوب می‌شوند که همراه با بال دیگر سیاست‌های پولی - نرخ سود - عمل می‌کنند.

در نتیجه می‌توان پرسید: چگونه می‌شود در سیاست‌های کلان اقتصادی یک دولت برای سود بانکی، کاهش و برای اوراق مشارکت افزایش نرخ را پیشنهاد کرد؟

۳ - اگر دولت بر سیاست‌های پولی انبساطی تاکید دارد افزایش سود اوراق مشارکت نافی آن است و اگر سیاست‌های انقباضی را تعقیب می‌کند آنچنان که در همین اطلاعیه نیز به آن اشاره شده است، کاهش سود بانکی چه توجیهی دارد؟

۴ - در اینجا سخن از اجرای سیاست پولی انقباضی گفته می‌شود، در حالی که با اصرار دولت بر کاهش سود بانکی در جنبه پولی و اصرار بر افزایش هزینه‌های عمرانی در جنبه مالی چنین به نظر می‌رسد که دولت سیاست‌های انبساطی را تعقیب می‌کند. با این وصف چگونه است که در سیاست‌های مالیاتی تغییرات انبساطی را در پیش نگرفته است؟

چگونه است که در حوزه‌های موازی آن نظیر حق بیمه تامین اجتماعی که پیشتر نیز از کاهش آن سخن بسیار رفته است و تاثیری بسیار مستقیم‌تر از بسیاری از سیاست‌های دیگر بر مساله اشتغال دارد تصمیمی گرفته نشده است؟

۵ - بحث در اینجا ارجحیت سیاست پولی یا مالی انبساطی یا انقباضی در شرایط حال نیست.

سیاست‌های پولی یا مالی انبساطی حتی در شرایط تورمی نیز فی نفسه لارم‌الاجتناب نیست، همچنان که تجربه کشور همسایه ما ترکیه وجه مثبت آن را ثابت نموده است. آنچه پیش از هر چیز ضرورت دارد شفافیت و قوت تئوریک و در دست داشتن مجموعه‌ای از سیاست‌ها و برنامه‌های منسجم برای حرکت به سوی آینده است. بدین لحاظ سخن گفتن از سیاست‌های انقباضی از سوی بانک مرکزی در حالی که سیاست‌ها معنا و مفهوم انبساطی دارند و یا اجرای سیاست‌های انبساطی در شرایط تورمی بدون همراهی و تقویت آن از طریق سیاست‌گذاری‌های موثر در دیگر حوزه‌ها و به ویژه در حوزه سرمایه‌گذاری نمی‌تواند امیدبخش تلقی شود.