تهدید بازار آزاد در اروپا

سیاست‌های حمایتی و مداخله‌ای دولت در بخش اقتصاد در اروپا همچنان ادامه دارد. نمونه آن هم اتفاق اخیری است که در کشور آلمان روی داد و طی آن به دلیل مداخله دولت، شرکت آب و برق آلمان نتوانست شرکت آب و برق اسپانیا به نام اندسا را خریداری کند. دولت‌ها در اروپا هر روز بیشتر از قبل مانع ادغام‌های خارجی می‌شوند و بروکسل مقر اتحادیه اروپا هم نمی‌تواند مانع از این روند شود.

چندی پیش در آلمان همه فکر می‌کردند ادغام دو شرکت آب و برق این کشور به نام «ای اون‌» و شرکت آب و برق اسپانیا به نام اندسا حتمی است. اندسا که تاسیساتی در سراسر اروپا دارد بهترین گزینه برای شرکت بزرگ آلمانی ای اون به نظر می‌رسید و طرف آلمانی فکر نمی‌کرد هیچ اشکالی در این روند به وجود بیاید. مدیریت شرکت اسپانیایی هم از این ادغام استقبال می‌کرد. ولف برنوتات، مدیر عامل شرکت ای اون خود را برای اعلام خبر نهایی شدن این ادغام آماده می‌کرد و حتی رقم پیشنهادی اعلام شده از سوی طرف اسپانیایی هم مانع از ادامه خشنودی او نشده بود. در طول مذاکرات طولانی میان دو طرف رقم پیشنهادی از ۲۹‌میلیارد یورو به ۴۲میلیارد یورو افزایش یافته بود. شرکت آلمانی در داخل با رونق خوبی مواجه شده بود و برای این ادغام آمادگی کامل داشت. در فوریه سال ۲۰۰۶ مدیرعامل ای اون با اطمینان خبر آمادگی برای ادغام را به سهامداران اندسا اعلام کرد. مدت کوتاهی بعد او با خوزه لوییس زاپاترو، نخست وزیر اسپانیا دیدار کرد و در این دیدار بود که نخست‌وزیر ناخشنودی خود را از این ادغام اعلام نمود و گفت که دولت اسپانیا همه تلاش خود را برای مبارزه با این ادغام به کار می‌گیرد. اگر برنوتات این تهدید نخست‌وزیر را جدی می‌گرفت خود را از خطرات بعدی که در کمین داشت نجات می‌داد. دو هفته پیش شرکت ای اون پیشنهاد خریداری شرکت اندسا را پس گرفت اما دلیل این انصراف آن‌طور که اعلام شد مشکلات فنی نبود. بعد از یک تعقیب و گریز طولانی و فشارهای فراوان سرانجام برنوتات مجبور شد تسلیم دولت اسپانیا و اقدامات غیر‌قابل پیش‌بینی این دولت شود.

به‌رغم وجود یورو که بازار اقتصادی مشترکی را برای اروپا ایجاد کرده و با وجود فشارهای کمیسیون لیبرال اتحادیه اروپا، اسپانیا قانون جدیدی را به تصویب رساند که در آن محدودیت‌های غیر‌قابل تصوری برای ممانعت از اجرای این قرارداد ادغام پیش‌بینی شده بود. وقتی مقامات اتحادیه اروپا در بروکسل با این رفتار دولت اسپانیا مخالفت کرده و به آن اعتراض کردند، دولت مادرید مقدمات ادغام شرکت اسپانیایی آسیونا و شرکت برق ایتالیایی انل را فراهم کردند. بعد از این ادغام روسای این شرکت پیشنهاد ادغام با شرکت آلمانی ای اون را مطرح کردند اما این بار مدیرعامل این شرکت این پیشنهاد را به زباله‌دانی انداخت.

این شیوه مداخله دولتی فقط به کشور اسپانیا محدود نمی‌شود. کشورهای عضو اتحادیه اروپا رفته‌رفته و هر روز بیشتر از قبل مانع از حضور و ادغام شرکت‌های خارجی می‌شوند. این مداخله گاهی پنهانی انجام می‌شود، اما گاهی هم بسیار آشکار و صریح و این درحالی است که این کشورها هر چند وقت یک‌بار تعهد خود را به بازار آزاد اروپا اعلام می‌کنند. مثلا در ایتالیا خوشحالی درباره اقدام موفقیت‌آمیز شرکت انل در ادغام با شرکت اسپانیایی با اعلام مخالفت دولت با انجام اقدام مشابه در خاک خود یعنی حضور مشابه یک شرکت خارجی در ایتالیا، ناکام ماند. لوییجی نیکولاس، وزیر نوآوری و خلاقیت ایتالیا اعلام کرد که ایتالیایی‌ها به شدت با فروش برنامه‌ریزی شده شرکت تلکام ایتالیا به شرکت ای تی آمریکا مخالفت خواهند کرد. اما همین ایتالیایی‌ها وقتی بانک این کشور یکی از بانک‌های بزرگ آلمان را بلعید هیچ مخالفتی نکردند. وقتی شرکت اسپانیایی ابرتیس از برنامه خود برای خریداری اتواسترادا که یک شرکت عامل بزرگراه‌های ایتالیا است خبر داد، دولت پرودی به شدت با این کار مخالفت کرد و با موفقیت توانست مانع این کار شود. این رویکرد به یک روند دائم تبدیل شده و فقط به ایتالیا محدود نمی‌شود. چندی پیش شرکت سرمایه‌گذاری انگلیس شرکت بوهلرادلهم که یک فولادساز اتریشی است را در کانون توجه خود قرار داد. این کار خشم دولت و اکثر اتریشی‌ها را برانگیخت. در شرایطی موضوع خریداری شرکت فولاد اتریشی توسط انگلیسی‌ها می‌رفت که جدی‌ شود، ناگهان و یک شبه یک شرکت سابق دولتی که در سال ۲۰۰۳ خصوصی‌سازی شده بود، خارجی‌ها را کنار زد و با حمایت محکم دولتی برای خرید این شرکت فولاد وارد میدان شد. دولت اتریش نام این کار را راه‌حل اتریشی گذاشت. در فرانسه برنامه‌هایی در دست است تا دو شرکت بزرگ سوئز و گاز دو فرانس که هر دو شرکت‌های بخش انرژی هستند با یکدیگر ادغام شده و با کنار زدن خارجی‌ها اکثر ادغام‌های آینده را با حمایت دولت فرانسه به دست بگیرند. در این روند به هر حال مدیران اجرایی این شرکت‌ها کاره‌ای نیستند و این دولت است که سیاست‌ها را تعیین می‌کند. سیاستمدارن در اروپا با چنگ و دندان همه فرصت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری را در انحصار خود درآورده‌اند و اجازه قد علم کردن به کسی نمی‌دهند. در ماجرای ادغام ناتمام و ناکام دو شرکت اندسا و ای اون همه بازنده شدند، اما کسی این ناکامی را به روی خود نیاورد. شرکت اندسا به هر حال باید فروخته و منحل شود و این اتفاق می‌افتد. اما بازنده اصلی در این میان اروپاست. بروکسل و مقر اتحادیه اروپا در برابر این عدم انعطاف دولت‌ها و مداخله آنها در امور‌اقتصادی و سرمایه‌گذاری، قدرتی ندارد. این اتحادیه از همه ابزارهای حقوقی خود در برابر دولت مادرید استفاده کرد، اما این کار به نتیجه‌ای نرسید. حالا دیگر حتی حکم عالی‌ترین دادگاه اروپا هم نمی‌تواند در این روند تغییری ایجاد کند. اگر این روند همینطور ادامه پیدا کند بازار واحد اروپا بدون شک با فروپاشی رو‌به‌رو خواهد شد.