نگاه سوم- برج قابوس، یکی از آثار باستانی کشورمان است که در اعداد بزرگ‌ترین مفاخر معماری قرن چهارم هجری به شمار می‌رود و در شمال شرقی ایران در شهر گنبد کاووس قرار دارد. این بنا یکی از بلند‌ترین آثار تاریخی جهان به شمار می‌رود و بر فراز تپه خاکی که قریب ۱۵ متر از سطح زمین بلندتر است قرار دارد، این بنا در سال (۳۹۷ ه.ق و ۵۳۷ه.ش) و در زمان سلطنت شمش المعالی قابوس‌ابن‌وشمگیر، در شهر جرجان که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده بنا گردیده است و در عین سادگی یکی از غرورانگیزترین بناهایی است که نه تنها در خاک ایران بلکه در سراسر جهان شناخته شده است و مورد توجه بسیاری از جهانگردان و باستان‌شناسان است.

این بنا به صورت برج بلندی با نقشه ستاره‌ای شکل و گنبد مخروطی به ارتفاع ۱۸ متر است که بر بدنه آن ۱۰ ترک دارد.

راس ترک ۶۰/۱متر و قاعده آن ۴/۱متر از هم فاصله دارد، محیط اصلی گنبد ۳۰ متر و ۱۴۴میلیمتر است.

افسانه‌ای هست که می‌گویند پیکر بی‌جان ابولمعالی در تابوت بلورین جای داشت و از درون برج آویخته بود و هر بامداد فروغ خورشید از روزنه گنبد بدان می‌تابیده این افسانه همان جوهر فرار و اندیشه بنیادین معماری است.

بر روی بدنه آجری به بلندی سه متر از پایین و فاصله حدود دو متر از زیر قاعده مخروط، دو ردیف کتبیه آجری به خط کوفی ساده در میان قاب‌های آجری که از نظر متن و کلمات عینا مانند یکدیگرند نصب شده است.

کتیبه مذکور با آجر ساده قرمز و در ضمن سادگی بسیار زیبا برجسته و خوانا است ترجمه متن کتیبه چنین است: این کاخ شمس‌المعالی است، امیر شمس‌المعالی الامیر، فرزند امیر قابوس‌بن وشمگیر به ساختن آن در طول حیات خود دستور داد به سال ۳۹۷ هجری قمری.

شیوه معماری این بنا مرز بین شیوه معماری خراسانی و رازی است و مربوط به اوایل زمانی است که ساختمان‌ها تماما از آجر و ملات ساروج ساخته می‌شدند. آنچه در این برج به شدت جالب توجه است ضدزلزله و ضدنم بودن این برج است.