واقعیاتی در حال تغییر

مترجم: شادی آذری- الماس بار دیگر به روی پرده‌های بزرگ سینما رفته است. سنگ‌هایی که زمانی در فیلم مریلین مونرو نشانه عشق و محبت بود اکنون توسط هالیوود به عنوان بدترین دشمن آفریقا به تصویر کشیده می‌شود. به احتمال زیاد لئوناردو دی‌کاپریو جایزه آکادمی را به خاطر بازی‌اش در فیلم «الماس خونین» به خود اختصاص می‌دهد. او در نقش سربازی گمارده برای یافتن سنگ‌های گران‌قیمت در جنگ دهه ۹۰ سیرالئون بازی کرده است.

اما در واقعیت، شکل صنعتی که ۱۳میلیارد دلار از سنگ‌های نادر و بیش از ۶۲میلیارد دلار جواهر الماس‌نشان را تولید می‌کند، از زمان جنگ سیرالئون تاکنون بسیار تغییر کرده است. بخش اعظم این تغییر شکل به این واقعیت مربوط می‌شود که شرکتی که زمانی کنترل بخش عمده عرضه الماس‌های نادر را برعهده داشت و (دبیرز) نامیده می‌شد، قدرت سلطه خود را بر این صنعت از دست داد و مجموعه‌ای از تولیدکنندگان کوچک‌تر ظهور یافتند. قانونگذاران اروپا و آمریکا و دولت‌های آفریقایی هم باعث بروز تغییراتی شدند و الماس‌های «خونین» تقریبا دیگر جایی در این صنعت ندارند و در نتیجه همه این تغییرات تجارت الماس به تدریج به سایر صنایع معمولی بیشتر شبیه شده است.

گارت پنی، مدیرکل شرکت دبیرز می‌گوید این تغییر باعث شده است «تجارتی که توسط عرضه کنترل می‌شد به تجارتی تقاضامحور» تبدیل شود. در اوایل دهه ۹۰میلادی این غول الماس ۴۵درصد تولید جهانی الماس‌های نایاب را به خود اختصاص داده بود، اما با فروش حدود ۸۰درصد از کل عرضه از شعبه لندن با مدیریتی دقیق کل بازار را به دست گرفت. در چنین شرایطی قانونگذاران آمریکایی و اروپایی خواستار رقابت بیشتر شدند و داستان‌هایی در مورد وحشیگری شورشیان آفریقا که توسط الماس تامین مالی می‌شدند شایع شد.

پس از آنکه مدیریت جدید در اواخر دهه ۹۰ روی کار آمد، دبیرز سیاست خود را تغییر داد.

شعبه اصلی این شرکت از خرید الماس در بازار آزاد خودداری کرد. سهام این شرکت در سال ۲۰۰۱ از عرضه عمومی حذف شد و اکنون صاحب آن خانواده انگلیسی- آمریکایی اوپنهیمر و دولت بوتسوانا است و در نتیجه ماجرای کهنه مجادلات ضدانحصار این شرکت با قانونگذاران آمریکا پایان گرفت. این شرکت به اتحادیه اروپا متعهد شده است که تا سال ۲۰۰۹ از شرکت دولتی روسیه، آلروسا الماس نخرد. این شرکت روسی ۲۰درصد تولید الماس جهان را به خود اختصاص داده است.

این تعهد دبیرز با هدف ترویج رقابت انجام گرفته است. امروز شرکت دبیرز حدود ۴۵درصد فروش همه الماس‌های نایاب جهان را به خود اختصاص داده است و سهم آن در تولید هم حدود ۴۰درصد است.

همزمان با تحرک بیشتر بازار، شرکت دبیرز سرمایه‌گذاری خود را در بخش استخراج افزایش داده است و چهار معدن در کانادا، آفریقای جنوبی خریده و فروش عملیات در دست اقدام را آغاز کرده است. این غول الماس فروشگاه‌های زنجیره‌ای جواهرات خود را در یک سرمایه‌گذاری مشترک با یک گروه کالا‌های لوکس به نام ال‌وی‌ام‌اچ افتتاح کرده است. هم‌اکنون این شرکت حدود ۲۰۰میلیون دلار در سال صرف بازاریابی می‌کند. این اقدام موجب رونق فروش الماس به خصوص در آسیا شده است. به علاوه بازاریابی برای تشویق مردم به خرید سنگ‌های اصلی امری حیاتی است. الماس‌های مصنوعی ۹۰درصد بازار صنعتی را به خود اختصاص داده‌اند، اما در بخش جواهرات حداقل تاکنون چندان نتوانستند وارد شوند.

اما شرکت‌های کوچک‌تری چون کیمبرلی دایاموند گروپ، ترنس هگز و جم دایاموندز در رقابتی تنگاتنگ سعی دارند فاصله بین تولیدکنندگان بزرگ و استخراج‌کنندگان کوچک را پر کنند. پترادایاموندز، که یک شرکت کوچک است تنها یکی از معادن شرکت دبیرز را که واقع در آفریقای جنوبی است خریداری کرده است. این شرکت مطمئن است که می‌تواند از چنین معدنی که پیش از این زیان به بار آورد و برهزینه‌های دبیرز افزود، پول خوبی کسب کند. به علاوه این شرکت در شرف تولید الماس در سیرالئون است و آینده خوبی را برای استخراجش در آنگولا پیش‌بینی می‌کند. این شرکت پیش‌بینی می‌کند که تا سال ۲۰۱۰ معادل ۵۰۰۰۰۰قیراط الماس تولید کند که نسبت به تولید سال گذشته که ۱۷۵۰۰۰قیراط بود بسیار بیشتر است.

اما هنوز این رکورد نسبت به رکورد تولید ۵۱میلیون قیراطی دبیرز در سال ۲۰۰۶ رقم ناچیزی است. آنچه بی‌شک می‌توان به آن اذعان داشت این است که آفریقا، که تولیدکننده ۶۰درصد کل تولید الماس جهان است می‌خواهد بیش از تنها عرضه سنگ‌های نایاب نقش‌آفرینی کند. چیم‌اون زوهر،‌ یک متخصص الماس که از شهرت نسبتا خوبی هم برخوردار است می‌گوید: «شرکت دبیرز نتوانست خواسته‌های دولت‌های آفریقایی را برآورده سازد اما اکنون زمان جبران فرا رسیده است. آن دوران که الماس‌های آفریقایی به لندن فرستاده می‌شدند تا پیش از فروش درجه‌بندی شوند به سر آمده است.»

یک شرکت بزرگ الماس به نام لولویو تجهیزات برش و پولیش الماس را در آفریقا تاسیس کرده است و با خرید مستقیم سنگ‌های نادر از دولت‌ها و انتقال آنها به بخش تولید فشاری مضاعف را بر شرکت دبیرز وارد آورده است.

در ماه ژانویه این شرکت با دولت نامیبیا توافق کرد که همه الماس‌های تولید‌شده توسط سرمایه‌گذاری مشترک آنها در داخل کشور درجه‌بندی شود و حدود ۳۰۰میلیون دلار از این سنگ‌ها که کمتر از نصف تولید است در داخل کشور فروخته شود. هفته گذشته شرکت دبیرز که پیش از این ۲۶درصد از شعبه آفریقای جنوبی خود را به یک کنسرسیوم سیاهپوستان فروخته است اعلام کرد که معدن ناماکوآلند خود را با یک شرکت الماس دولتی ادغام می‌کند تا بتواند یک تولیدکننده جدید مستقل ایجاد کند و تا سال ۲۰۰۹ همه سنگ‌های دبیرز از سرتاسر جهان به مرکزی در پایتخت بوتسوانا فرستاده می‌شود تا جمع شود. همه این تحولات نشان می‌دهد که منابع معدنی همیشه هم یک بلا یا مصیبت برای مردم کشورشان نخواهند بود.

ویلی ناگل یک تاجر بین‌المللی الماس می‌گوید: «الماس‌های بدون درگیری و جنگ نباید با الماس‌هایی که متعلق به مردم یک کشور یا یک قوم خاص هستند اشتباه شوند.» جای امیدواری است که این روز‌ها شرکت‌های معدنی سعی می‌کنند که این موضوع را بهبود بخشند.