بهترین دانشگاه‌های جهان و جای خالی ایران
دکتر جعفر خیرخواهان
موسسه THES جدیدترین رتبه‌بندی ۲۰۰ دانشگاه‌های معتبر جهان را مدتی قبل منتشر ساخت که مطبوعات ایران پوشش محدودی به این خبر داده و برخی فقط به ذکر این نکته بسنده کردند که جای ایران در این فهرست خالی است.

رتبه‌بندی موسسه THES براساس محاسبه چند معیار به‌دست آمده است که عبارتند از:
۱ - نظرخواهی از ۳۷۰۰ استاد دانشگاه در سطح جهان که از هر کدام خواسته شده است ۳۰ دپارتمان دانشگاهی در حوزه تخصص آموزشی خود را به ترتیب نام ببرند (۴۰ امتیاز)
2 - نظرسنجی از 736 نفر فارغ‌التحصیلان دانشگاهی که در مناصب سطح بالا استخدام شده‌اند (10 امتیاز)
۳ - نسبت هیات علمی به دانشجو در دانشگاه مربوطه (۲۰ امتیاز)
4 - میزان استناد به مقالات اعضای هیات علمی دانشگاه (20 امتیاز)
۵ - موفقیت در جذب دانشجویان خارجی (۵ امتیاز)
6 - میزان معروفیت اعضای هیات علمی دانشگاه در سطح بین‌المللی (15 امتیاز)
که جمع امتیازات این ۶ معیار ۱۰۰ می‌شود.
دانشگاه هاروارد با کسب 100 امتیاز در رتبه نخست و دانشگاه سوربن پاریس با 9/27 امتیاز در رتبه آخر و دویستم قرار گرفته است.
نخستین دانشگاه آمریکایی است و از بین ۱۰ دانشگاه نخست نیز ۷ تا آمریکایی و در بین ۲۰ تا نیز ۱۱ تا آمریکایی هستند. در مجموع از ۲۰۰ دانشگاه معتبر جهان بیش از یک چهارم یا دقیقا ۵۵ تا آمریکایی هستند.
حدود 20سال پیش که درآمد سرانه ژاپن به سطح بسیار بالایی رسیده بود و اقتصاد ژاپن توانسته بود در تمام دوران پس از جنگ جهانی دوم خیز برداشته و با سرعتی تمام رشد می‌کرد باعث شد عده‌ای را به این گمان باطل اندازد که شاید تا چند سال دیگر ژاپن بتواند از آمریکا هم پیشی بگیرد و ابرقدرت اقتصادی اول جهان شود. حتی کتاب‌هایی در مورد عرض اندام و قدرت‌نمایی ژاپن نوشته شود مثل «ژاپنی که می‌تواند بگوید نه»
در همان سال‌های میانی دهه ۱۹۸۰ هفته‌نامه آمریکایی تایم، گزارش ویژه روی جلد خود را به جنگ تجاری ژاپن و آمریکا بر سر واردات خودروهای ارزان قیمت ژاپنی به بازار آمریکا اختصاص داد. در یکی از مقالات این ویژه‌نامه، خبرنگار نشریه به یکی از کارخانجات ساخت خودروی تویوتا رفته بود تا ببیند در آنجا چه می‌گذرد که تویوتا موفق به قبضه کردن بازار خودرو آمریکا شده است. در بازدید خبرنگار، یکی از مدیران ارشد تویوتا نیز وی را همراهی می‌کرد. هنگامی که گزارشگر وارد بخش خط مونتاژ و تولید انبوه تویوتا شد مشاهده کرد قطعات خودرو پشت‌سر هم توسط روبات‌ها سرهم شده، جوش کاری و سوار می‌شود بدون اینکه هیچ نیروی انسانی در آنجا حضور داشته باشد. وی با دیدن این کارخانه تمام اتوماتیک بسیار حیرت کرده بود و به مدیر ژاپنی گفت در آمریکا چنین کارخانه خودروی پیشرفته‌ای نمی‌توان پیدا کرد. خبرنگار همچنین به ژاپنی‌ها تبریک گفته و این که به خاطر چنین کارخانه‌ای به آنها حسودی می‌کند.
مدیر ژاپنی پاسخی داده بود که تا این لحظه همچنان در ذهن من خواننده آن مقاله نقش بسته است. وی گفت: «این کارخانه نمی‌تواند و نباید موردی برای حسادت‌برانگیزی شما آمریکایی‌ها باشد زیرا شما چیزهایی دارید که تا ده‌ها سال بعد هم ما نمی‌توانیم خواب و خیال داشتن آن را در سر بپرورانیم.» خبرنگار آمریکایی پرسیده بود آن چیز که می‌گویید چیست؟ و مدیر ژاپنی گفت شما هاروارد دارید، شما MIT دارید، شما استانفورد دارید و همین‌طور اسامی چند دانشگاه شاخص و سرآمد آمریکایی را ذکر کرده بود و به خبرنگار گفت رمز پیشرفت و توسعه در دانشگاه‌ها و مراکز علمی و پژوهشی است. مراکزی که اعضای آن هر سال نامزد و برنده جوایز علمی نوبل می‌شوند. پس از گذشت 20 سال از آن ماجرا می‌بینیم که آمریکا همچنان پیشتاز است و البته ژاپن نیز توانسته است پیشرفت خوبی بکند و با داشتن 11 دانشگاه در رتبه پنجم پس از آمریکا، انگلیس، استرالیا و هلند قرار گیرد.
در شرایطی که عده‌ای آرزوی رسیدن هر چه سریع‌تر به ایرانی توسعه‌یافته را در سر دارند و هر روز نیز وعده پیشرفت و توسعه‌یافتگی ایران در آینده نزدیک را می‌دهند باید بدانند ریشه و منشا توسعه‌یافتگی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی هم در رشته‌های فیزیکی و هم انسانی حاصل می‌شود. پس اگر واقعا دغدغه توسعه‌یافتگی ایران را داریم باید تلاش کنیم مدیریت و اداره دانشگاه‌ها را از مداخلات سیاسی به دور نگهداشته و با اعطای استقلال فکری و مالی به دانشگاه‌ها و آزاداندیشی واقعی پژوهشگران و تقویت تفکر انتقادی، رکود و رخوت از محیط‌های علمی رخت بر بندد و شور و شوق دانش‌آموختی از پست و بالای طالبان علم بیرون زند و تولید واقعی علم به همه عرصه‌ها ساری و جاری شود.
سند چشم‌انداز 20ساله کشور، دستیابی به سطح قدرت علمی و اقتصادی اول در منطقه جنوب غرب آسیا را برای سال 1404 هدفگذاری کرده است. بی‌تردید یکی از مولفه‌ها و الزامات ضروری رسیدن به چنین هدفی، ارتقای سطح کیفی دانشگاه‌ها است.