مدیران می‌دانند مردم چرا سراغ ماهواره می‌روند
شوخی‌های سیاسی، نسخه نهایی اعتمادسازی
علیرضا مجمع
نمی‌دانم دقیقا چند سال است که رسم سریال‌های ماه رمضانی راه افتاده است و مردم را در این ماه مشتری پر و پا قرص تلویزیون کرده است، ولی هر چه هست واضح است که تلویزیون امسال از مسیری که در سال‌های ابتدایی راه‌اندازی این سریال‌ها داشت و پایه کارهایش را بر مسائل دینی و گاهی حرف و حدیث دار - مثل شیطان بازی‌هایی از جنس اغما و او یک فرشته است- گذاشته بود، خارج شده است و به مسائل اجتماعی توجه بیشتری نشان داده است.

به این ترتیب اعتماد مخاطب را بیشتر جلب کرده است و مثلا اینکه سریال بزنگاه (دو سال پیش) نقطه حساس جامعه - اعتیاد- را هدف گرفته بود، نشان از دوراندیشی مدیران سازمان داشت. امسال اما حکایت کمی تفاوت دارد. سریالی از شبکه پنج پخش می‌شود- نون و ریحون- که شاخک‌ها را بدجوری حساس کرده است. دلیلش هم پرداختن به مسائل پیش آمده در سال گذشته با نگاه طنز است که البته ظاهرا به مذاق خیلی‌ها خوش نیامد و در گفت و گویی که با فرزاد موتمن داشتم، گفت که هرچند اجازه این شوخی‌ها را داشته است، اما باز هم این حد طنز تصویری را برنتابیده‌اند. به هر حال چه نون و ریحون کامل پخش بشود یا از تیغ ممیزی به سلامت عبور نکند، مدیران و سیاستگذاران چاره‌ای ندارند جز اینکه بپذیرند راه‌حل اعتمادسازی جامعه به نظام و مسوولانش، اجازه دادن به هنرمند است برای شوخی با او. این فرمولی است که در سراسر جهان بارها جواب داده است و باز هم جواب خواهد داد، اگر ظرفیت پذیرشش وجود داشته باشد!
فرزاد موتمن معتقد است: کمدی باید به آنچه که در جامعه می‌گذرد واکنش نشان دهد؛ هر چقدر امکان نمایش این مسائل در کمدی بیشتر باشد، جذاب‌تر خواهد شد. کارگردان سریال ماه رمضان شبکه تهران ضمن بیان این مطلب درباره ارتباط مخاطبان با سریال «نون و ریحون» به ایسنا گفت: همزمانی تولید و پخش و کار شبانه‌روزی باعث شده ‌است که نتوانیم بازخوردهای مخاطبان را دریافت کنیم. به گفته موتمن که نتوانسته یک قسمت را کامل و با خیال راحت ببیند، «مردم از نون و ریحون بدشان نیامده است. وی ادامه داد: تکه‌هایی از سریال را به صورت پراکنده دیده‌ام و به نظرم «نون و ریحون» ریتم تند و خوبی دارد، شیرین است و مردم هم دوست دارند ماجراهای آن را دنبال کنند.
ایرادات را تلفنی به تدوینگر می‌گویم
موتمن درباره نظارت بر مراحل تدوین و ساخت موسیقی این سریال، اظهار کرد: بعضا متن‌ها را به صورت کامل در اختیار ندارم و نتوانسته‌ام سر تدوین بروم و موسیقی سریال را گوش بدهم؛ فقط چیزهایی از آن شنیده‌ام؛ در واقع این جا هر کس در حال انجام دادن کار خودش است. ارتباطم با تدوینگر تلفنی است. صحنه‌هایی که قرار است هر شب پخش شود، صبح آن روز هنگام تصویربرداری روی لپ‌تاپ می‌بینم و ایرادات را تلفنی به تدوینگر می‌گویم.
این کارگردان سینما و تلویزیون در خصوص دلیل پذیرفتن کارگردانی این سریال، ادامه داد: یکی از دلایل مهمی که باعث شد کار ساخت این سریال را بپذیرم، تجربه همزمانی تولید و پخش بود؛ البته این کار حسن نیست، در واقع می‌خواستم که آن را تجربه کنم. زیرا ساخت سریال‌های مناسبتی آن هم بدون داشتن فیلمنامه و متن، تجربه ترسناکی است و شاید این از کله‌شقی من باشد که می‌خواستم این تجربه را کسب کنم؛ در این گونه کارها عملا فیلمنامه‌ای وجود ندارد و کارگردان باید ۲۶ قسمت سریال بسازد و از آن سربلند بیرون بیاید.
با سه دوربین کار نکرده بودم
موتمن، حسن تولید و پخش همزمان را پروسه‌ای بودن آن عنوان کرد و افزود: حسن تولید و پخش همزمان این است که زمانی که متوجه اشتباهات خود می‌شوی، می‌توانی در قسمت‌های بعد آن را روتوش کنی، کارآکترهای جدید را شکل‌دهی کنی و برای آن پستی و بلندی‌های زیادی در نظر بگیری. همچنین در پروسه ساخت، نویسنده‌ها این امکان را دارند تا با توجه به امکانات و پتانسیل‌های بازیگران قصه را بسط بدهند و برای آنها صحنه بنویسند؛ زیرا کار تلویزیونی به شدت به بازیگر متکی است و این از جمله محسنات این گونه کار کردن است. این تجربه‌ها در سینما به دست نمی‌آید. در این جا کار در حال انجام شکل می‌گیرد. من هم اکنون که مشغول کار هستم مانند تماشاگران، دقیقا نمی‌دانم پایان سریالم چگونه است و این برای من خیلی جذاب است؛ البته درباره پایان آن صحبت کرده‌ایم که مثلا چه اتفاقی می‌تواند بیفتد، ولی هنوز قطعی نیست. وی افزود: یکی دیگر از محاسن این کار این است که به خاطر شتابی که در تولید سریال مناسبتی وجود دارد گاهی اوقات با سه دوربین کار می‌کنیم، من تا به حال با سه دوربین کار نکرده بودم؛ این کار تجربه خوبی بود و به نظرم خیلی جذاب است و ریتم خوبی هم به کار داده است.
غصه قسمت‌های حذف شده را نمی‌خورم
موتمن درباره معایب تولیدات مناسبتی با بیان اینکه «نمی‌دانم چرا اینگونه می‌شود؟! شاید مدیران تلویزیون بتوانند برنامه‌ریزی کنند»، گفت: آنها می‌دانند هر عید نوروز و ماه رمضان سریال مناسبتی دارند؛ بنابراین باید با برنامه‌ریزی از قبل متن‌ها آماده شوند تا کارها با فشار کمتر و انرژی بیشتری ساخته شوند، ولی ظاهرا کار در چهار ماه آخر شروع می‌شود. این اتفاق برای «نون و ریحون» از دیگر سریال‌های مناسبتی ماه مبارک رمضان امسال دیرتر افتاد و ما تقریبا از خرداد ماه تولید این سریال را شروع کردیم. این کارگردان سینما درباره بخش‌های حذف شده این سریال با توجه به بازتاب‌های تعدادی از قسمت‌های ابتدایی این سریال هم گفت: بله بخش‌هایی از پلان‌ها حذف شده‌است؛ غصه‌اش را نمی‌خوریم؛ البته فکر می‌کنم به کار لطمه زده است، ولی چه کار می‌توان کرد؟ سعی می‌کنیم جبران کنیم؛ البته دقیقا نمی‌دانم چقدر از این پلان‌ها از سریال خارج شده است، ولی به نظرم خیلی هم مهم نیست؛ چون این نوع سریال‌ها در پروسه ساخته می‌شوند و اگر صحنه‌ای از آن خارج شود حتما چیزی جای آن را قرار خواهد گرفت.
چرا باید کمی محتاط باشیم
وی درباره تاثیر پلان‌های حذف شده در ساختار کلی سریال هم با خنده گفت: چه کار می‌شود کرد؟ یک صحنه پخش می‌شود و به یک باره بازتاب‌های آن به نوعی است که همه فکر می‌کنند حالا بهتر است کمی محتاط باشیم. واقعا باید پرسید که چرا؟! مگر کل صحنه چه بوده است که این قدر بازتاب داشته است.
موتمن در این زمینه ادامه داد: من فکر می‌کنم مدیران تلویزیون هم متوجه هستند که هر چقدر امکان شوخی با مسائل جدی و واقعی جامعه، به خصوص مسائل سیاسی در تلویزیون بیشتر باشد تلویزیون جذاب‌تر خواهد شد و مردم استقبال بیشتری از آن خواهند کرد؛ زیرا زمانی مردم به شبکه‌های ماهواره‌ای مانند فارسی وان، صدای آمریکا و بی‌بی‌سی روی می‌آورند که می‌بینند در تلویزیون خودمان ما‌به‌ازای زندگی‌شان وجود ندارد؛ بیننده اگر فکر کند تلویزیون ایران فقط شعار می‌دهد و او را نصیحت می‌کند به آن پاسخ منفی نشان می‌دهد و به سراغ شبکه‌های ماهواره‌ای می‌رود. کارگردان مجموعه «نون و ریحون» تصریح کرد: مردم اگر احساس کنند تلویزیون مسائل اساسی کشور را واقع‌بینانه‌تر نگاه می‌کند و با آن‌ها شوخی می‌کند جذب تلویزیون می‌شوند.