هائیتی و پس لرزه‌های اقتصادی

علی دادپی

ماه ژانویه گذشته زلزله‌ای به قدرت هفت ریشتر کشور کوچک‌ هائیتی را لرزاند و ظرف چند دقیقه زیرساخت‌های اندک این فقیرترین کشور حوزه کارائیب را نابود کرد. کشورها و دولت‌های گوناگون به کمک این کشور مصیبت زده شتافتند. ارسال کمک‌های نقدی و جنسی به این کشور آغاز شد و سازمان‌های بین‌المللی و گروه‌های مردمی به کمک مردم آسیب دیده شتافتند. حجم زیادی از کالاهای ارسالی به برنج اختصاص داشت که یکی از مواد غذایی اصلی مردم هائیتی است.

به این ترتیب مردم زلزله‌زده پورت دو پرنس و جنوب‌ هائیتی به برنج رایگان و فوق‌العاده ارزان دسترسی دارند، اما این تنها یک طرف داستان ماست. حدس می‌زنید محصول اصلی کشاورزان شمال‌ هائیتی که از زلزله آسیب ندیده‌اند چیست؟ برنج. درآمد ناچیز این کشاورزان از فروش برنج در جنوب کشور و در پورت دو پرنس تامین می‌شود، اما امسال این کشاورزان درآمدی از محصول خود ندارند. بازار پورت دو پرنس پر از برنج اهدایی سازمان‌های بین‌المللی است و قیمت تعادلی برنج در این بازار به شدت پایین آمده است. درنتیجه درآمد کشاورزان شمال این کشور کاهش چشمگیری پیدا کرده است. ایشان برای تامین هزینه‌های اولیه خانواده‌های خود از جمله پرداخت هزینه تحصیل فرزندان خود ناچار به فروش برنجی شده‌اند که برای خوراک خود کنار می‌گذاشتند. در شمال‌ هائیتی شهریه مدرسه‌های روستایی برای دانش‌آموزان ابتدایی معادل ۴۵‌دلار آمریکا در سال است، اما داستان غم‌انگیز برنج در‌ هائیتی امروز شروع نشده است.

برنج احتمالا از آفریقای غربی به‌ هائیتی آورده شده است و ظرف دویست سال گذشته غذای اصلی مردم این کشور بوده است. تا اوایل دهه هشتاد کشاورزان‌ هائیتی برنج مورد نیاز کشور را تولید می‌کردند و سهم واردات بسیار ناچیز بود، اما از اوایل دهه هشتاد به بعد واردات برنج از آمریکا افزایش پیدا کرد. این برنج یارانه‌ای به مراتب ارزان‌تر از تولید محلی بود، تا اواسط دهه نود واردات برنج آمریکایی، معروف به برنج میامی، بازار‌ هائیتی را در دست‌ گرفته بود. افزایش جمعیت‌ هائیتی باعث افزایش مصرف برنج در کشور شده بود؛ در حالی ‌که تخریب محیط زیست و زیان‌دهی کشاورزان محلی باعث کاهش تولید داخلی آن و افزایش قیمتش شده بود. دولت‌ هائیتی همچنین تعرفه واردات برنج را از سی و پنج‌درصد به سه‌درصد کاهش داد، تا قیمت برنج را پایین نگه دارد. تا هفتاد‌درصد جمعیت هائیتی که کمتر از ۲‌دلار در روز درآمد دارند،‌ گرسنه نمانند. اما بنا به گزارش صندوق جهانی پول، سیاست‌های این دولت به‌جای تسهیل تجارت منجر به افزایش واردات شده است. کشاورزان و بازرگانان محلی بیشتری در نتیجه این سیاست زیان دیدند و از بازار برنج خارج شدند، اما افزایش قیمت برنج وارداتی به ۵۱‌دلار برای هر گونی باعث شده بود تا بعد از مدت‌ها برنج محصول کشاورزان محلی مزیت نسبی پیدا کند. ‌گرچه دولت‌ هائیتی پیش از زلزله کوشید تا با ادامه پرداخت یارانه و استفاده از کمک‌های بین‌المللی قیمت برنج وارداتی را پایین نگه دارد، اما حتی واردکنندگان هشدار داده بودند که قیمت برنج وارداتی به زودی به ۷۰‌دلار در هر گونی خواهد رسید. با این حال امروز برنج رایگان اهدایی دوباره باعث کاهش شدید قیمت‌ها و زیان کشاورزان محلی شده است. سوال اینجا است که این فقیرترین کشور حوزه کارائیب کی خواهد توانست یک اقتصاد ملی کوچک ولی پویا داشته باشد؟ به نظر می‌رسد همه نگران ماهی برای‌ هائیتی هستند، در حالی ‌که‌ هائیتی باید ماهیگیری یاد بگیرد.