نگرانی ژاپنی‌ها از آینده اقتصادی کشورشان

سرکان دمیرتاش

مترجم: آیدین فرنگی

وقتی ساعت پنج صبح با چشم‌های خواب‌آلود هتل را ترک می‌کردم، دقیقا مطمئن نبودم با چه صحنه‌هایی روبه‌رو خواهم شد. راهنمای ژاپنی‌ام اصرار می‌کرد بازار مشهور ماهی توکیو، بازار تسوکیجی را ببینیم. حالا معتقدم او به خاطر این اصرار حق داشت. در توکیویی که هنوز رنگ خستگی شبانه از چهره‌اش زدوده نشده، نخستین تحرک‌های کاری در این بازار نمود پیدا می‌کند. خرده‌فروش‌ها و رستوران‌های زنجیره‌ای ماهی‌های بزرگ و وارداتی تن را از این بازار می‌خرند و اتیکت نصب شده روی هر ماهی نام کشور صادرکننده و وزن آن را نشان می‌دهد. در یک نگاه نام این کشورها را خواندم: ایرلند، جزیره مالت، مراکش، تونس و.... فروش به صورت مزایده انجام شد و در ظرف نیم ساعت به پایان رسید. خریدارها هم با سرعت و نظم ماهی‌ها را بار خودروها کردند تا ساعتی دیگر به صورت سوشی یا ساشیمی به دست مصرف‌کنندگان برسانند. اگرچه بازار صبحگاهی ماهی نشانه‌ای از اقتصاد پویای ژاپن به حساب می‌آید، نمی‌توان آن را به عنوان آینه تمام نمای شرایط حاکم بر اقتصاد این کشور ارزیابی کرد.

بنابه گفته استاد رشته اقتصاد دانشگاه ریتاکو، پروفسور اوسامو ناریای، ژاپن که از سال ۱۹۶۰ بدین سو در ردیف دو اقتصاد برتر جهان قرار گرفته، اکنون چیزی نمانده موقعیت ممتاز خود را به چین واگذار کند.

«ناریای» با اشاره به کسری غول‌آسای بودجه ژاپن، سابقه چنین کسر بودجه‌ای را فقط متعلق به چند سال پس از پایان جنگ دوم جهانی دانسته، یکی از مهم‌ترین دلایل وقوع این وضعیت را ممانعت نکردن از کاهش میزان پول در گردش می‌داند.

وی ادامه می‌دهد: «حتی اگر کاهش قیمت‌ها مطلوب مصرف‌کنندگان قرار بگیرد، به دلیل نقض پارامترهای بنیادین اقتصادی، شرایطی است غیرقابل پذیرش. کاهش قیمت‌ها به خاطر کاهش تقاضا، کاهش تولید را نیز در پی خواهد داشت و منفی‌ترین نتیجه این وضعیت بیکاری است.»

ژاپن ۱۲۷میلیون ‌و پانصدهزار نفر جمعیت دارد. ژاپنی‌ها نگران آینده هستند. شاید به دلیل همین نگرانی‌ها است که جوانان ژاپنی رغبتی به ازدواج و بچه‌دارشدن نشان نمی‌دهند و جمعیت این کشور رشدی منفی پیدا کرده است. تبعات منفی روند مذکور موردی است که روی آن اتفاق نظر وجود دارد. نخست‌وزیر جدید ژاپن، رهبر حزب دموکرات، یوریو‌هاتویاما، که ماه آگوست با پیروزی در انتخابات به اقتدار ۵۴ ساله حزب لیبرال پایان داد، در نسخه‌ای که برای بهبود اوضاع اقتصادی ارائه کرده، واقعیت یادشده را مورد توجه قرار داده است. دولت جدید با افزایش درآمد خانواده‌ها آنها را نسبت به بچه‌دار شدن تشویق کرده، از دیگر سو با افزایش بورس‌های دانشجویی کاهش هزینه آموزشی خانواده‌ها را در دستور کار خود قرار می‌دهد.

راهنمای من زنی بود که بچه‌ای چهار ساله داشت. او درباره مشکلات زنان شاغل در کشورش گفت: «تعداد شیرخوارگاه‌هایی که یک مادر شاغل بتواند فرزندش را به آنها بسپارد خیلی کم و پیدا کردن پرستار از آن هم سخت‌تر است. به همین دلیل زنان بسیاری مجبور می‌شوند بین کار کردن و بچه‌دار شدن یکی را انتخاب کنند.»

بسته جدید تشویقی دولت با ۸۱ میلیارد دلار اعتبار که اوایل ماه دسامبر عرضه شد، از منظر توجه به مشکل فوق و تحت پوشش قرار دادن شیرخوارگاه‌ها و مراکز نگهداری کودک مهم محسوب می‌شود. آیا گشایش شیرخوارگاه‌های جدید و ادغام برخی مراکز با هدف افزایش ظرفیت میزان پذیرش آنها باعث آسودگی خانواده‌هایی خواهد شد که قصد بچه‌دار شدن دارند؟ پاسخ این پرسش را آینده در اختیار ما قرار خواهد داد.

جو تیره و بدبینانه‌ای که خبرهای اقتصادی ایجاد کرده را می‌توان اندکی با خبرهای مربوط به سال نو تعدیل کرد. ژاپنی‌ها جزو ملت‌هایی هستند که سال نو را با هیجان زیادی جشن می‌گیرند. خیلی پیش از سال نو همه شهرهای مهم نورافشانی و کاج‌های تزیین شده‌اند. سر و کله بابا نوئل ژاپنی‌ها هم خیلی زود پیدا می‌شود. مراکز مهم خرید توکیو مثل شیبویا و گینزا از روشنایی و تمیزی برق می‌زنند. در این مراکز فقط گرانقیمت‌ترین مارک‌های دنیا به فروش نمی‌رسد، بلکه مشتری با هر توانایی مالی‌ می‌تواند از امکان خرید برخوردار شود. برخی مغازه‌ها فقط اجناس یکصد‌ینی می‌فروشند. یکصد ین معادل یک دلار است. همانطور که به راحتی می‌شود حدس زد روی اتیکت اجناس یکصد ینی نوشته شده: ساخت چین. تعداد این مغازه‌ها که بیشتر خریداران هدیه را جذب می‌کنند، رفته‌رفته افزایش می‌یابد، اما مسوولان ژاپنی فعلا نگرانی‌ای از این بابت احساس نمی‌کنند.

یکی از اعضای دفتر تجارت خارجی ژاپن، ماتسوکی سانو، می‌گوید: «بحث استیلای چین مطرح نیست. ملت ژاپن وابستگی زیادی به مارک‌های ملی خود دارد.» در مقابل، مردم از تاثیر چین بر اقتصاد کشورشان ابراز نگرانی می‌کنند. پروفسور ناریای معتقد است: «ملت ژاپن در حال‌گذار از یک افسردگی اجتماعی است. برای عبور از این مرحله، به خصوص در جوانان باید دوباره حس مالکیت دمیده شود. این تنها راه بازگشت ژاپن به صحنه جهانی است.»

منبع: BBC