خالق «بازمانده» به مرگ لبخند زد
سیف‌ا... داد کارگردان فیلم سینمایی «بازمانده» پس از تحمل یک دوره بیماری در ۵۴ سالگی دار فانی را وداع گفت.سیف ا... داد نویسنده، کارگردان، تدوینگر و مدیر سینمایی که از ۲۹ تیرماه در بیمارستان مهر بستری بود، دیروز صبح بر اثر حمله قلبی درگذشت. داد متولد ۱۳۳۴ خرمشهر و فارغ‌التحصیل رشته جامعه‌شناسی از دانشگاه شیرازبود. وی در دهه ۶۰ عضو شورای بررسی فیلمنامه و گروه فیلم شبکه یک سیما بود. در سال‌های بعد در بخش فرهنگی بنیاد سینمایی فارابی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مشغول به کار بود. سیف‌ا... داد در سال ۷۴ تا ۷۶ ریاست هیات مدیره خانه سینما را بر عهده داشت.سیف‌ا... داد به عنوان معاون امور سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال‌های ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ فعال بود که دوران فعالیت او در معاونت سینمایی با رضایت سینماگران همراه بود. داد در دهه ۶۰ فیلم پرفروش «کانی مانگا» را کارگردانی کرد و در دهه ۷۰ فیلم «بازمانده» را ساخت.پیکر سیف‌ا... داد امروز راس ساعت ۹ صبح از مقابل ساختمان شماره ۲ خانه سینما به سمت قطعه هنرمندان تشییع می‌شود.
از میان حرفهای سیف‌ا... داد
بیش از یک سال و نیم درمورد زندگی حضرت رسول (ص) به خصوص دوران قبل از هجرت درمکه از زاویه حضرت خدیجه مطالعه کردم و منابع مختلف قدیمی و جدید را خواندم. چارچوب اولیه قصه را هم به‌دست آوردم، اما هنوز راضی نیستم و احساس می‌کنم باید فرقی بین فیلم تاریخی که در سینما ساخته می‌شود با این مجموعه‌های تلویزیونی که بیانشان تاریخی است، باشد.
در ساخت فیلمی درباره حضرت رسول(ص) برایم اهمیت اصلی این است که در زمانه‌ای که اسلام را با انواع تهمت‌ها به دینی خشن معرفی می‌کنند، ما وقت بیننده و فرصت‌هایی را که به‌دست می‌آید، صرف داستان‌پردازی‌های سرگرم کننده نکنیم و چهره‌ای از پیغمبر اکرم (ص) القا کنیم که بخشی از این سوء تبلیغات را خنثی کند. برای همین هم نزدیک به دوسال روی این قضیه کارکردم و هنوز هم ناامید نیستم و امیدوارم روزی این اتفاق در قالب یک کار سینمایی بیفتد.
تفکیک این مسائل از مواردی است که نشان می‌دهد یک دولت چطور عقل دوراندیش دارد و چقدر به حفظ شئونات و جایگاه خودش در وهله اول و به افزایش و بالا‌بردن توانایی مردمی که به نمایندگی از آنها حکومت می‌کند، در وهله دوم اهمیت می‌دهد.
باید آنچه که وظیفه ذاتی دولت نمی‌دانیم به کسانی که وظیفه ذاتی‌شان است، واگذار کنیم. باتوجه به چنین بحث‌هایی، به اعتقاد من بهترین کار این است که دولت هم خودش و هم موسسات و شرکت‌های وابسته به خودش را تا آنجا که می‌تواند از ماموریت‌های زاید جدا و امور را به صاحبانشان واگذار کند.
احساس می‌کنم سینما از جهات مختلف با ضعف مواجه است. نمی‌گویم درحال نابود‌شدن است فکر می‌کنم هنوز سینما توانایی مقاومت بیشتری را داشته باشد؛ اما احساسم این است مسائل جانبی که پیرامون سینما وجود دارد روز‌به‌روز سینما را بیشتر به تحلیل می‌برد و تضعیف می‌کند.
هرچه سینمای ایران ضعیف‌تر شود تلویزیون ایران هم ضعیف‌تر می‌شود و هرچه تلویزیون ایران ضعیف‌تر شود ماهواره‌ها قوی‌تر می‌شوند، بنابراین تهاجم فرهنگی زمینه‌های داخلی‌اش بیشتر مهیا می‌شود.
بعضی‌ها معتقدند خود سینما اسباب تهاجم فرهنگی است و اینها درسال‌های گذشته تمام تلاششان را کرده‌اند تا از سینمای ایران یک موجود بی‌خاصیت بسازند و فکر می‌کنند اگر بی‌خاصیت شد این همان سینمای الگوی انقلاب اسلامی می‌شود؛ درصورتی که این افراد اصلا پیام انقلاب را متوجه نشدند. تضعیف سینمای ایران و اخته کردن آن به زیان حاکمیت فرهنگی ملی و به نفع موفقیت تهاجم فرهنگی است وهرکسی که علاقه‌مند است آن شبیخون موفق شود، همین مسیر را ادامه دهد.
اعتقادم این است نظارت برفیلم‌ها باید مانند مطبوعات باشد. آزادی یک حق است و مثل هر حق دیگری با خود تکلیف و مسوولیت به همراه دارد. یکی از تکالیف آزادی این است که آدم مسوول عمل خود باشد. در حوزه فیلم و کتاب هم باید مسوولیت اثر، برعهده صاحب اثر باشد که در سینما تهیه‌کننده است.
فیلم باید با مسوولیت تهیه‌کننده ساخته و اکران شود و اگر کسی هم ایرادی به فیلم وارد کرد به دادگاه شکایت و هیات منصفه رسیدگی کند تا امور زیرنظر قاضی و هیات منصفه واجد شرایط باشد و تصمیم‌گیری قانونی شود. فیلمسازان هم در چنین شرایطی بیشتر از الان مسائل اصلی را رعایت خواهند کرد.
محبوب‌ترین مدیر سینمایی تمام ادوار وزارت ارشاد
سیف‌ا... داد از نسل سینماگرانی بود که پس از پیروزی انقلاب فعالیت هنری را شروع کردند. این دانش‌آموخته رشته جامعه‌شناسی، نویسندگی، کارگردانی و تدوین را تجربه کرد، اما مهمترین بخش کارنامه سینمایی او به دوران مدیریت در خانه سینما و معاونت سینمایی بازمی‌گردد. سیف ا... داد در دهه ۶۰ عضو شورای بررسی فیلمنامه گروه فیلم و سریال شبکه یک بود. در سال ۶۴ او با کارگردانی فیلم «زیر باران» تعلق خاطرش را به فیلمسازی نشان داد. پس از آن و در مقاطع مختلف داد به عنوان مدیر سینمایی فعالیت کرد.
فعالیت‌های مدیریتی میان فیلم‌های داد فاصله می‌انداخت و او هرگز یک فیلمساز پرکار حرفهای نبود، هر چند تعلق خاطرش به سینما باعث می‌شد در فرصت‌هایی که به دست می‌آمد فیلمی را مقابل دوربین ببرد. در سال‌های اخیر و پس از فراغت از مسوولیت‌های مدیریتی داد چند بار تصمیم گرفت فیلم تازه‌ای را کارگردانی کند؛ اما بیماری مانع می‌شد.او پس از فیلم ستایش شده «بازمانده» که به اعتقاد بسیاری بهترین فیلمی است که در سینمای ایران با موضوع فلسطین ساخته شده است، با وسواس و حساسیت بسیار برای ساخت فیلم دوم اقدام می‌کرد. شاید به همین دلیل «بازمانده» به آخرین فیلم کارنامه این کارگردان تبدیل شد. داد در این فاصله یکی از اپیزودهای فیلم «فرش ایرانی» را کارگردانی کرد که تجربه‌ای تازه در کارنامه فیلمسازی او بود.تلاش او برای ساخت اپیزود «تهران از ماورا» هم به نتیجه نرسید و شدت گرفتن بیماری مانع از آن شد که کارگردان «بازمانده» یکی از اپیزودهای این سه‌گانه را کلید بزند. در این سال‌ها یکی از دغدغه‌های داد ساختن فیلمی درباره حضرت محمد (ص) بود، او تحقیقات اولیه این فیلم را هم انجام داده بود، اما با درگذشت فیلمساز ساخت این فیلم به سرانجامی نرسید.
تدوین فیلم سینمایی «فرزند صبح» بهروز افخمی دوست و همکار قدیمی سیف‌ا... داد یکی از مهمترین فعالیت‌های سینمایی او در این سال‌ها بود. او به دلیل علاقه به شخصیت حضرت امام خمینی پیشنهاد تدوین «فرزند صبح» را به افخمی داد که پذیرفته شد و او غیبت در عرصه فیلمسازی را با تدوین یکی از مهمترین و خبرسازترین پروژه‌های سینمای ایران در سال‌های اخیر جبران کرد. تدوین این فیلم که در جشنواره بیست و هشتم اکران می‌شود، آخرین یادگار این سینماگر فقید در سینمای ایران است.بخش مهم کارنامه سیف ا... داد به دوران مدیریت او در سینما برمی‌گردد. دهه ۷۰ پربارترین دوره فعالیتی داد در سینمای ایران است. او در سال ۷۵ جشن خانه سینما را پایه‌گذاری کرد که جشنی صنفی است و گرایشی متفاوت با جشنواره فیلم فجر داد. حضور در معاونت سینمایی در زمان وزارت سیدعطاء‌ا... مهاجرانی دورانی طلایی برای سینمای ایران محسوب می‌شود.
سیف‌ا... داد با توجه به تغییر شرایط و بازشدن فضای سیاسی فرهنگی حاصل از روی کار آمدن دوران اصلاحات توانست گام‌هایی جدی برای تسهیل تولید و کمرنگ شدن ممیزی در سینمای ایران بردارد. سیف‌ا... داد در دوران معاونتش در وزارت ارشاد قانون تصویب فیلمنامه را برداشت و سعی کرد ممیزی روی فیلمنامه را به حداقل برساند. در دوران مدیریت او سینمای اجتماعی انتقادی پس از وقفه و رکودی چند ساله دوباره احیا شد و جان گرفت.برداشتن شرط اکران فیلم‌ها پس از نمایش در جشنواره فیلم فجر یکی از دیگر از اقدام‌های مهم داد بود. نتیجه سیاست‌گذاری‌‌ها و تعامل نظر و ارتباط سیف‌ا... داد با سینماگران از طیف‌های مختلف، او را به چهره‌ای محبوب و مدیری شاخص تبدیل کرد؛ مدیری که به دلیل فعالیت در بطن سینمای ایران مسائل و دغدغه‌های جامعه سینمایی را به خوبی می‌شناخت.
کرخه من به راین نمی‌رسید؛ اگر او همسفرم نبود
ابراهیم حاتمی‌کیا: از خلوتش بگویم. از هم‌قدمی فراوان در کنار رود راین که گاهی به نرمه اشکی از غربت حضور شیرین می‌شد. او همسفری بود که اگر نبود، کرخه من به راین نمی‌رسید. از مسوولیتش بگویم. او بلندتر از مسوولیتش بود و به نظرم جفا بود که عمرش را به جای ساخت فیلم‌های فاخرانه در اسارت ساختار هزار توی مدیریت گرفتار کند. از دوران تخت‌نشینی او بگویم که وقت ملاقاتش همه گرداگرد او بازنده بودیم و او برنده. چنان سخن می‌گفت که ما از خودمان خجالتزده می‌شدیم. از صدایش بگویم که گویی پرده‌ای از مخمل حجب و مهربانی بر آن کشیده بود. این روزها کمتر می‌دیدمش، پیامک‌های انتخاباتی بیش از خود مفهوم پیامش، حضور با معنی وجودش بود. ای کاش فیلم تهران سیف‌ا... ساخته می‌شد. ای کاش با تلفن خبر نمی‌شدم. ای کاش آماده بودم. ای کاش این خبر شوخی بود. روحش با اولیای خدا شاد.
از شخصیت‌های استثنایی سینما بود
سیدمحمد بهشتی: سیف‌ا... داد از شخصیت‌های استثنایی سینما بود؛ هم در عرصه هنری توانایی بسیار خوبی نشان داد و هم در عرصه مدیریتی. همه آثارش را خودش نوشت و در کارهای دیگران هم به عنوان نویسنده سهم قابل توجهی داشت. او در مونتاژ فیلم هم کارهای ارزنده‌ای انجام داد. سیف‌ا... داد با اینکه فیلم‌های زیادی نساخت، اما همین فیلم‌هایی که ساخت، حکایت از توانایی ایشان در کارگردانی دارد. سیف‌ا... موضوع فیلم‌هایش را دردمندانه انتخاب می‌کرد. غیر از عرصه‌هنری، در زمینه مدیریت فرهنگی هم آدم توانایی بود. با وجود اینکه، هیچ‌وقت فیلمسازان، مدیران موفقی نمی‌شوند، اما او آدم توانایی بود و مسوولیت‌های مختلفی داشت و اهالی سینما از دوره معاونت سینمایی ایشان هم خاطرات بسیار خوبی دارند. در سال‌های اخیر هم که دچار بیماری شد و فعالیتش تحلیل پیدا کرد با این وجود، هر زمانی که امکان فعالیت داشت، اگر آن فعالیت با وضعیت مزاجی او سازگار بود، آن را انجام می‌داد؛ اعم از نوشتن و مونتاژ.
ارسال نظر