قانونگذاری در حاشیه

هادی چاوشی

غیبت غیرمجاز ۲۲ نماینده و تسامح بیش‌ از حد هیات‌رییسه مجلس هفتم در اعطای مرخصی به نمایندگان، موجب شد تا پارلمان ایران حتی نتواند جلسه علنی خود در روز چهارشنبه را آغاز کند. دیروز نمایندگان مجلس هفتم که طی دو هفته گذشته از آغاز کارشان در سال جدید، همواره قوه‌مقننه را با مشکل حد نصاب قانونی مواجه کرده بودند، کار را یکسره کردند؛ به‌گونه‌ای که جلسه دیروز مجلس حتی پس از گذشت یک‌ساعت و ۱۰ دقیقه از زمان اعلام‌شده برای آغاز جلسه به حد نصاب قانونی دوسوم مجموع نمایندگان (یعنی ۱۹۴ نفر از ۲۹۰ نماینده) نرسید و غلامعلی حداد عادل مجبور شد مجلس را تعطیل اعلام کند.

حداد عادل که پریروز با خواهش و تمنا از نمایندگان خواسته بود در جلسه روز چهارشنبه حاضر شوند تا مجلس دوباره با «بیماریِ فقدان اکثریت» روبرو نشود، در هنگام اعلام تعطیلی جلسه، ناامیدانه گفت: با وجود قول قبلی که دوستان داده بودند، نیامدند؛ بنابر‌این به دلیل به حد نصاب نرسیدن، جلسه علنی امروز (چهارشنبه) تعطیل اعلام می‌شود.

او البته از حاضران در جلسه دیروز که تعداد آنها بین ۱۸۴ تا ۱۸۹ نفر متغیر بود، تشکر کرد، ولی گلایه خود از نمایندگان غایب را نیز با اعلام اسامی آنها به رسانه‌ها نشان داد.

مجلس در پنج روز کاری قبلی خود در سال ۸۷ نیز مرتبا از حد نصاب می‌افتاد و بحث‌های منتهی به رای در صحن پارلمان متوقف می‌شد؛ به‌دنبال بروز این مساله که البته سابقه‌ای به درازای عمر مجلس هفتم دارد، غلامعلی حداد عادل و محمدرضا باهنر با ارائه توجیهاتی تلاش کردند موضوع را عادی جلوه دهند.

هفته گذشته، توجیه تعلیق شور در مجلس شورا، همراهی برخی نمایندگان با دولت در سفر استانی به خراسان رضوی، حضور عده‌ای از آنها در ماموریت‌های رسمی قوه‌مقننه و مرخصی عده‌ای دیگر از نمایندگان راه‌یافته به دور دوم انتخابات برای حضور در حوزه‌های انتخابیه بود. اما این هفته، حداد عادل و باهنر گزینه چهارم مرخصی استعلاجی برخی نمایندگان به‌دلیل بیماری را نیز به دلایل خود برای تعطیلی مجلس اضافه کردند.

اما روز سه‌شنبه معلوم بود که رییس و نایب‌رییس مجلس هفتم به‌شدت نگران حد نصاب جلسه چهارشنبه هستند، چرا که هردو و هریک چندبار نسبت به حضور نمایندگان در جلسه دیروز تذکر می‌دادند. با این حال مشخص نیست که چرا هیات‌رییسه مجلس، زمانی که این‌همه نسبت به رسمیت‌نیافتن جلسه پارلمان نگران است، با مرخصی ۷۹ نماینده، به هر دلیل و با هر توجیهی، موافقت می‌کند. (شمار ۱۸۹ نماینده حاضر در جلسه تشکیل‌نشده دیروز و ۲۲ غایب غیرموجه را از مجموع ۲۹۰ نماینده کسر کنید.) یا اگر واقعا هیات‌رییسه تشخیص داده که لازم است بیش‌از یک‌چهارم نمایندگان به مرخصی بروند، چرا جلسه روز چهارشنبه را تعطیل اعلام نکرده است.

توضیحات هیات‌رییسه

توضیحات محسن کوهکن، سخنگوی هیات‌رییسه در مورد دلیل تعطیلی جلسه دیروز مجلس اطلاع تازه‌ای به مخاطبان نمی‌دهد: «تعدادی از نمایندگان برای حضور در اجلاس بین‌المجالس در آفریقای جنوبی هستند که حضور آنان در این اجلاس اجتناب‌ناپذیر است. حدود ۴۰ نفر از نمایندگان نیز از آنجا که به مرحله دوم انتخابات راه یافته‌اند، مرخصی گرفته‌اند.»نماینده مردم لنجان در مجلس هفتم که در دوره هشتم هم میهمان صندلی‌های سبز بهارستان خواهد بود، از «کم‌لطفی برخی همکاران» به عنوان دلیل اصلی تعطیلی جلسه دیروز نام می‌برد و می‌گوید: با اینکه تعدادی از نمایندگان در ماموریت بودند و تعدادی مرخصی گرفته بودند، هیات‌رییسه برآورد کرده بود که باید جلسه به حد نصاب برسد، اما تعدادی از همکاران کم‌لطفی کردند و تصمیم گرفته شد اسامی آنان که در مرخصی و ماموریت نیستند به رسانه‌ها داده شود تا مردم بدانند آنها مقصر هستند که جلسه به حد نصاب نرسید و تشکیل نشد.

کوهکن اضافه می‌کند که جلسه روز چهارشنبه نیازمند شش هفت نماینده بود تا به حد نصاب لازم برسد و تشکیل شود. اما حمیدرضا حاجی‌بابایی، منشی اول مجلس، نظری متفاوت با کوهکن دارد: «از قبل پیش‌بینی می‌کردیم که نتوانیم برای شروع جلسه علنی امروز (چهارشنبه) به عدد لازم برسیم.»

او البته اضافه می‌کند: این‌گونه نیست که به دلیل اشکال آیین‌نامه داخلی، نتوان نمایندگان را از غیبت غیرموجه بازداشت و ما قطعا طبق آیین‌نامه داخلی با کسانی که غیبت کرده یا بدون اجازه در صحن حاضر نشده‌اند، برخورد خواهیم کرد.

دلایل غیررسمی

مجلس هفتم در تاخیر شروع جلسات علنی خود سابقه طولانی دارد. آن‌چنان‌که تقریبا هیچ‌روزی نبوده که جلسه علنی این مجلس با کمتر از نیم‌ساعت تاخیر آغاز به کار کند. این تاخیرها به‌ویژه در آستانه برگزاری انتخابات مجلس هشتم شدت گرفت و چندین بار باعث تعطیلی مجلس در ساعات میانی کار شد، اما اینکه جلسه علنی حتی برای آغاز کار هم نصاب لازم را نداشته باشد، اتفاق کم‌سابقه‌ای بود که دیروز به وقوع پیوست. شاید مهم‌ترین دلیل غیررسمی و اعلام‌نشده حضور اندک نمایندگان در جلسات سال نوی مجلس، بی‌انگیزگی جمع زیادی از آنان باشد که به دوره آینده قوه قانونگذاری راه نیافته‌اند. بر اساس نتایج مرحله اول انتخابات، کمتر از یک‌سوم نمایندگان مجلس هفتم برای حضور در مجلس آینده انتخاب شده‌اند. این در حالی است که از میان ۲۹۰ نماینده حاضر در مجلس هفتم، حدود ۲۷۰‌نفر برای کاندیداتوری در انتخابات اقدام کرده بودند که به دلایل مختلف، از جمله رد صلاحیت در شورای نگهبان و عدم اقبال عمومی، از حضور در مجلس هشتم بازماندند.این بی‌انگیزگی نه‌تنها در حضور نمایندگان، که در هنگام رای‌گیری برای طرح‌ها و لوایح قانونی نیز خود را نشان می‌دهد. به طوری که در هنگام رای‌گیری برای تصویب قوانین، بعضا از میان ۲۰۰ نماینده حاضر در صحن علنی، تنها ۱۲۰ تا ۱۳۰ نفر رای می‌دهند و بی‌توجهی عده زیادی از مجلس‌نشینان کاملا مشهود است.

این مساله البته بارها و بارها از سوی برخی نمایندگان به‌عنوان یک آسیب معرفی شده و آنها از هیات‌رییسه مجلس خواسته‌اند تا تدبیری برای این بی‌توجهی‌ها بیاندیشند.

بی‌توجهی نمایندگان به طرح‌ها و لوایحِ در دستور کار مجلس، همچنین چند بار باعث رد قوانینی شده که پیش‌‌تر، خودِ نمایندگان نسبت به آنها با شدت و حدت سخن گفته و خواهان تصویب آنها شده بودند. این اتفاق مثلا درباره طرح آزادسازی عرضه بنزین مازاد بر سهمیه رخ داد که طرح ۱۵۰ امضایی نمایندگان، در صحن علنی کمتر از ۱۲۰ رای آورد!

همچنین در مورد یکی از بندهای بودجه ۸۷ که بسیار مورد مناقشه مجلس و دولت بود، بی‌توجهی یکی از نمایندگان به جریان مجلس، باعث شد این بند از تصویب نمایندگان نگذرد. ماجرا این بود که نماینده یکی از شهرهای شمالی کشور، بعد از رای‌گیری در مورد موضوع مورد بحث مجلس، مدعی شد که دستگاه رای‌گیری او خراب بوده و او نتوانسته است رای خود را درباره این بند اعلام کند. جالب اینکه این بند تنها به یک رای دیگر نیاز داشت تا به عنوان مصوبه قانونی مجلس قلمداد شود؛ اما بعد از بررسی موضوع، کاشف به عمل آمد که این نماینده، برای ورود به صحن علنی کارت نزده و بنابراین دستگاه رای‌گیری او اصلا روشن نشده است!

به‌هر حال باید امیدوار باشیم، مجلس هشتم که قاطبه نمایندگان آن افرادی تازه‌نفس و با تحصیلات بالاتر از کارشناسی‌ارشد هستند، این رویه نامیمون را عوض کنند.

مجلس پرکار به‌ روایت تمدن

مرتضی تمدن، نماینده شهرکرد که نام وی قبلا به عنوان غایب اعلام شده بود ولی بعدا براساس نمابر اداره اخبار مجلس اعلام شد که وی دیروز در جلسه حاضر بوده با عادی دانستن به حد نصاب نرسیدن این جلسه گفت: به حد نصاب نرسیدن شمار نمایندگان مجلس در صحن علنی موضوعی «عادی» است و چندان مهم نیست که به آن پرداخته شود! تمدن در عین حال خواستار تدبیر هیات‌رییسه مجلس در این مورد شد و افزود: هیات رییسه مجلس باید تدبیر بیشتری می‌کرد؛ چرا که تعداد زیادی از نمایندگان در سفر استانی یا در حوزه‌های انتخابیه بودند و تعداد دیگری نیز به دلیل دور دوم انتخابات مجلس هشتم گرفتاری داشتند.

نماینده‌ مردم شهرکرد در گفت‌وگو با ایسنا، مجلس هفتم را «مجلسی پرکار و باانگیزه» دانست، اما خاطرنشان کرد که ممکن است تشکیل نشدن جلسه علنی مجلس در آینده باز هم تکرار شود! وی همچنین به رسانه‌ها توصیه کرد که با توجه به اینکه مردم به اندازه کافی گرفتارند، تشکیل نشدن جلسه علنی مجلس را موضوعی حاد نشان ندهند!

غایبان غیرمجاز جلسه دیروز

فهرست کامل غایبان جلسه روز چهارشنبه براساس اعلام هیات رییسه به این شرح است: محمدقلی حاجی‌ایری، نماینده کردکوی، ترکمن و بندر گز؛ علی باغبانیان، نماینده قمصر؛ محمدباقر بهرامی، نماینده اسدآباد؛ سیدمحمدمهدی پورقاسمی، نماینده دشتی و تنگستان؛ نورالدین پیرموذن، نماینده اردبیل؛ مرتضی تمدن، نماینده شهرکرد؛ سلیمان جعفرزاده، نماینده ماکو و چالدران؛ رشید جلالی جعفری، نماینده کرج؛ فریدون حسنوند، نماینده اندیمشک؛ فخرالدین حیدری، نماینده سقز و بانه؛ عفت شریعتی کوه‌بنایی، نماینده مشهد و کلات؛ بیژن شهبازخانی، نماینده ملایر؛ پیمان فروزش، نماینده زاهدان؛ حشمت‌ا... فلاحت‌پیشه، نماینده اسلام‌آباد غرب؛ حسین‌علی قاسم‌زاده، نماینده بابل؛ سیدقباد مرتضوی‌فارسانی، نماینده اردل، فارسان و کوهرنگ؛ شاپور مرحبا، نماینده آستارا؛ غلامحسین مظفری، نماینده نیشابور؛ سیدحاجی‌محمد موحد، نماینده کهکیلویه و بویراحمد؛ سیدنظام مولاهویزه، نماینده دشت‌آزادگان؛ منصور یاوری، نماینده گلپایگان و خوانسار؛ محمدحسن جمشیدی، نماینده بهشهر و نکا.