خداحافظی شخصی‌دوزی‌ها
یوسف بهمن‌آبادی
روزهایی نه چندان دور دم‌دمای عید که می‌شد و به فکر لباس عید می‌افتادی می‌بایست از ۱۵ روز تا یک ماه قبل سراغ خیاطی‌ها می‌رفتی و سفارش شلوار، پیراهن یا کت و شلوار می‌دادی و اگر ...

روزهایی نه چندان دور دم‌دمای عید که می‌شد و به فکر لباس عید می‌افتادی می‌بایست از 15 روز تا یک ماه قبل سراغ خیاطی‌ها می‌رفتی و سفارش شلوار، پیراهن یا کت و شلوار می‌دادی و اگر کمی دیر می‌جنبیدی لباس دلخواه عید نداشتی و مجبور بودی یکی از این دو راه را برگزینی: یا چند روز اول عید از خانه بیرون نیایی تا اینکه خیاط، لباس سفارش شده‌ات را بدوزد یا اینکه بروی بازار و لباس حاضری بخری؛ آن هم مشخص نمی‌شد اندازه تنت باشد. اما حالا که لباس‌‌های چینی و هندی و تایلندی ارزان‌قیمت (اما کم‌کیفیت) بازارها را پر کرده خیال همه را هم راحت کرده است تا نه دغدغه خیاطی رفتن و سفارش دادن داشته باشند و نه اینکه هزینه‌‌های به نسبت بالای دوخت را بر خود تحمل کنند، اما باید دید چنین شیوه‌ای آیا مطلوب است و در نهایت مردم متضرر نمی‌شوند؟!
خرید لباس‌های حاضری هر چند هم که ارزان تمام شود و مشکلات جانبی را نداشته باشد اغلب با این خطر همراه است که خریدی نامناسب و خارج از کیفیت انجام شود. در‌حال‌حاضر قیمت دوخت شلوار در بازار از ۵هزار تومان (برای بچه‌ها) تا ۱۵هزار تومان با توجه به نوع نخ، آستر، زیپ، میزان پارچه و غیره متفاوت است. حامد یعقوبی، خیاط مستقر در نظام‌آباد، با اشاره به افزایش هزینه‌های تولیدی لباس می‌گوید: در‌حال‌حاضر کرایه آب و برق و مسکن نیز قیمت مواد اولیه خیاطی اعم از نخ، آستر و... بالا رفته است. به عنوان مثال پول برق سال گذشته ۲۰هزار تومان می‌آمد در حالی که امسال ۵۰هزار تومان می‌آید. سال‌‌های اول فعالیتم، با مغازه اجاره‌ای کار می‌کردم و درآمد خوبی داشتم، اما الان که هزینه‌ای بابت اجاره مغازه نمی‌دهم درآمدم چندان مناسب نیست. وی می‌گوید: مساله دیگر در مورد افزایش دستمزد دوخت لباس، این است که با چک‌های ۶ ماهه و یک ساله قرارداد می‌بندیم که با تورم‌های افزایش یافته مطابقت نمی‌کند.
در چنین شرایطی است که مردم به خرید لباس‌های ارزان‌قیمت خارجی روی می‌آورند. به عنوان مثال یک کت و شلوار با دوخت ایرانی حدود 100هزار تومان هزینه می‌برد در حالی که فرد با 25 تا 35‌‌ هزار تومان می‌تواند یک دست کت و شلوار چینی بخرد.
این خیاط ادامه می‌دهد: گرچه این گونه لباس‌ها ارزان هستند، اما از کیفیت پایین برخوردارند و در طول شش ماه بی‌استفاده می‌شوند، اما پارچه‌های ایرانی از عمر بالایی برخوردارند.
یعقوبی خاطرنشان می‌کند: به هم ریختگی بازار دوخت و دوز موجب شده است خیاطان کار خود را رها کرده به مشاغل کاذب دیگر همچون پیک موتوری روی آورند. صفر معماری، از خیاطان مستقر در چهارراه لشکر، با بیان اینکه بسیاری از مردم توان خرید ندارند، می‌گوید: این مساله باعث شده تا آنها به سمت خرید لباس حاضری روی آورند. واقعیت این است که گرانی بر کاهش اثر گذاشته است. با این حال مشتری‌هایی دارم که 30 سال است می‌آید و برایش کت و شلوار می‌دوزم.
او ادامه می‌دهد: چنانچه بر دستمزد دوخت بیافزاییم به همان میزان به قیمت مواد اولیه افزوده می‌شود. وی با اشاره به فعالیت غیرمجاز خیاطی‌های بدون کسب جواز می‌گوید: این مغازه‌ها بدون پرداخت مالیات، حق بیمه و ... به فعالیت می‌پردازند و در عین حال می‌توانند با دستمزدهایی پایین‌تر کار کنند.
وی ادامه می‌دهد: از سال 66 تعاونی دیگر چیزی به ما نمی‌دهد، در حالی که از خارج مواد اولیه وارد می‌کند و در بازار توزیع می‌کند.
کاهش شخصی‌دوزی‌ها
علی هادی، خیاط دیگر چهارراه لشکر با بیان اینکه افراد، بیشتر پارچه‌های خارجی را برای دوخت لباس سفارش می‌دهند، می‌گوید: تا چند سال پیش مردم به دوخت لباس گرایش بیشتری داشتند، اما الان روز به روز از مشتریان سفارش دوخت لباس کاسته می‌شود. چند روزی که به عید نزدیک می‌شویم مشتری نمی‌آید.
کاهش ۵۰درصدی
حسین موسوی، خیاط دیگر چهارراه لشکر، با اشاره به اینکه وضعیت کار ما نسبت به امسال بسیار بهتر بود، می‌گوید: در سال‌جاری، دوخت و دوز 50درصدی کاهش یافته است. به طوری که پارسال 2 نفر چرخکار در این مغازه کار می‌کردند، اما امسال تنها یک نفر کار می‌کند. تعداد شلوارهایی که پارسال در یک روز می‌‌دوختیم 12 عدد بود، اما امسال روزانه بیشتر از 5 عدد نمی‌شود. ذوالفقار درویش نیز در این زمینه می‌گوید: دوخت و دوز سفارشی لباس نسبت به گذشته کاهش یافته است. به طوری که اغلب خیاطی‌ها به دلیل حجم بالای کار تا 15 روز به عید سفارش قبول نمی‌کردند، اما الان خیاطی‌هایی هستند که روز عید نیز کار می‌کنند. وی در مورد قیمت دوخت کت و شلوار می‌گوید: قیمت‌ها متفاوت است و از 55هزار تومان تا 100هزار تومان نیز می‌رسد.
شب ارواح
سعید رشیدی، کارگر یک کارگاه خیاطی می‌گوید: سال‌های گذشته به دلیل سفارش کاری زیاد چرخ کمکی می‌گرفتیم، اما امسال یک چرخ هم زیادی است.
وی با انتقاد از این که چگونه می‌شود از آن طرف دنیا (چین، تایلند، ...) که هزینه حمل‌ونقل، مالیات و بیمه و گمرک پرداخت می‌کنند لباس‌هایی که وارد می‌شود ارزان‌تر از لباس‌های تولید داخلی است که برخی هزینه‌‌ها را ندارد؟!
این مساله موجب شده است فعالیت ما در سال‌جاری به نصف کاهش پیدا کند.
وی ادامه می‌دهد: کاسبی در ایران مرده است. الان که شب عیدمان است همچون شب ارواح است که در آن کار زمین خورده است.
به گفته رشیدی در حال حاضر زمزمه گرانی پارچه می‌آید. بازاری‌ها می‌گویند پارچه بخر. واقعیت این است که چقدر می‌توانیم پارچه انبار کنیم بالاخره حق مردم را هم باید داد.
تازه با وضع فعلی مردم گرایش چندانی به سفارش دوخت لباس ندارند چه برسد به این که پارچه نیز گران‌تر شود. وی اذعان می‌کند: از اول عید دستمزد دوخت لباس ۴ بار تغییر کرده و از ۶هزار و ۵۰۰ به ۱۰هزار تومان رسیده است.
رشیدی پیشنهاد می‌کند: اتحادیه باید قیمت پارچه‌ها را کنترل کند و خود نیز به کاسب‌ها پارچه بدهد و در واقع کارخانه‌دار به طور مستقیم با اتحادیه طرف حساب شود. اما در میان مخالفان، عبدا... خسروی خیاط مستقر در خیابان مازندران، از افزایش گرایش مردم به شخصی‌دوزی طی چهار ماه اخیر می‌گوید. به اعتقاد وی نتیجه واردات لباس‌های ارزان‌قیمت خارجی این بوده است که مردم به لباس‌های شخصی دوز که روی هم رفته چندان گران تمام نمی‌شود، رغبت بیشتری نشان بدهند. وی ادامه می‌دهد: 10 سال است که کارگر از فعالیت در خیاطی استقبال نمی‌کند و این مساله موجب خواهد شد تا 4 سال دیگر خیاط کیمیا شود.
خسروی اظهار می‌کند: مردم در دوخت لباس به پارچه‌های ایرانی گرایش دارند؛ چراکه کیفیت پارچه داخلی بالا است و پارچه‌های وارداتی نامرغوب است.