نوروز در کشورهای همسایه
نیاکان ما ایرانی‌ها، در طول تاریخ برای اینکه زندگی بهتری داشته باشند، جشن‌های بسیاری را برگزار می‌کردند و به آداب خاصی در این جشن‌ها گرایش داشتند.
میترا یزدچی
نیاکان ما ایرانی‌ها، در طول تاریخ برای اینکه زندگی بهتری داشته باشند، جشن‌های بسیاری را برگزار می‌کردند و به آداب خاصی در این جشن‌ها گرایش داشتند. بارزترین این جشن‌ها، نوروز است که در طی تمام قرون همچنان محفوظ مانده و هیچ‌گاه، حتی در سخت‌ترین شرایط نادیده گرفته نشده است، تا آنجا که در کشورهایی که زمانی جزو امپراتوری ایران بوده‌اند نیز محترم بوده و برگزار می‌شود. این مراسم که همزمان در ایران و کشورهای همسایه برگزار می‌شود، با توجه به محل برگزاری دارای ویژگی‌هایی است که حتی مورد توجه سایر کشورها قرار گرفته و نوروز ایران اولین میراث معنوی کشور ما در جهان خواهد بود.
نوروز در تاجیکستان
عید نوروز برای مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیکستان عید ملی نیاکان است و از آن به عنوان رمز دوستی و زنده‌شدن کل موجودات یاد می‌کنند و به نام «خیدید ایام» یعنی عید بزرگ معروف است. مردم تاجیکستان به ویژه بدخشانیان تاجیک در ایام عید نوروز خاک را پاک کرده و به اصطلاح خانه‌تکانی می‌کنند و ظروف خانه را کاملا شسته و تمیز می‌کنند تا گردی از سال کهنه باقی نماند و برابر رسم دیرینه نوروز قبل از شروع عید نوروز بانوی خانه وقتی که خورشید به اندازه یکسر نیزه بالا آمد جارو را که سرخ‌رنگ است و در فصل پاییز از کوه جمع‌آوری کرده‌اند و تا جشن نوروز نگاه داشته‌اند در جلوی خانه راست می‌گذارند.
رنگ سرخ برای این مردم رمز نیکی و پیروزی است، بنابراین پس از طلوع کامل خورشید هر خانواده می‌کوشد، هرچه زودتر وسایل خانه را به بیرون آورده و یک پارچه قرمز را بالای سر‌در ورودی خانه بیاویزد که این معنی همان رمز نیکی و خوش‌یمنی سال را در داخل خانه مرتب چیده و با باز کردن در و پنجره نوعی هوای نوروزی و بهاری که معتقدند حامل برکت و شادی است وارد خانه نماید.
علاوه بر آنچه که گفته شد، خانم‌های تاجیکی در این ایام غذاها و شیرینی‌های مخصوصی را می‌پزند و یکی از غذاهای معروف این ایام با کله و پاچه گوسفند و گندم تهیه می‌شود که به «باج» معروف است.
بچه‌ها، مهم‌ترین بخش اعیاد هستند که در این ایام بازی‌هایی مانند تاب‌بازی، تخم‌مرغ‌بازی، کبک‌جنگی، بزکشی و کشتی محلی را انجام می‌دهند.
نوروز در ترکمنستان
در کشور ترکمنستان هم طبق رسم سنتی و هم به سبک جدید نوروز را جشن می‌گیرند. به اعتقاد مردم ترکمنستان، زمانی که جمشید به عنوان چهارمین پادشاه پیشدادیان بر تخت سلطنت نشست، آن روز را نوروز نامید. مردم ترکمنستان در جشن سنتی نوروز خوراکی‌ها و غذاهای مخصوصی مانند نوروز کجه، نوروز بامه، سمنی (سمنو) می‌پزند و بازی‌های محلی مخصوص نوروز مثل اسب‌دوانی، کشتی، پرش برای گرفتن دستمال، خروس جنگی، شاخ‌زنی میش‌ها، شطرنج‌بازی، مهره‌بازی و تاب‌بازی را به جا می‌آورند. دید و بازدید در ایام نوروز در میان ترکمن‌ها نیز جایگاه و منزلت خاصی دارد.
نوروز در قرقیزستان
عید نوروز در قرقیزستان یک روز، آن هم روز اول یا دوم فروردین ماه است و آن هم به ۲۹ یا ۳۰ روز بودن اسفند ماه بستگی دارد. عید نوروز در شهرهای قرقیزستان توسط دولت و در میدان شهر برگزار می‌شود. در روستاها هم جشن نوروز توسط ریش سفیدان و در بیابان‌های اطراف روستاها انجام می‌شود.
جشن نوروز قرقیز‌ها با پخت غذاهای مخصوص مانند بش بارماق، مانته برسک و کاتما و توزیع رایگان بین مردم و برگزاری مسابقات ورزشی مانند سوارکاری و غیره برگزار می‌شود.
نوروز در پاکستان
پاکستانی‌ها، نوروز را عالم افروز یعنی روز تازه رسیده که با ورود خود جهان را روشن و درخشان می‌کند، می‌نامند.
در میان مردم این سرزمین تقویم و روزشمار و یا سال‌نامه نوروز از اهمیت خاصی برخوردار است.
بدین جهت گروه‌ها و دسته‌های مختلف دینی و اجتماعی در صفحات اول تقویم خود به تفسیر و توضیح نوروز و ارزش و اهمیت آن می‌پردازند و این تقویم را در پاکستان «جنتری» می‌نامند. از آداب و رسوم عید نوروز در میان مردم پاکستان می‌توان به خانه‌تکانی یا به عبارتی پاکیزه کردن خانه، پوشیدن لباس نو تهیه انواع شیرینی محلی و پختن غذای عید اشاره کرد.
مردم پاکستان در ایام نوروز از گفتار نامناسب پرهیز کرده و با نواختن و نوازش یکدیگر با احترام و اخلاص یکدیگر را نام می‌برند. همچنین سرودن اشعار نوروزی به زبان‌های اردو، دری و عربی در این ایام مرسوم است که بیشتر در قالب قصیده و غزل بیان می‌شود.
پاکستانی‌ها بر این باورند که مقصد نوروز، امیدواری و در امن، صلح و آشتی نگه داشتن جهان اسلام و عالم انسانیت است تا آنجا که آزادی و خوشبختی و کامیابی، محبت، دوستی، برادری و برابری همچون بوی خوش گل‌های بهاری در دل و جان مردمان جایگزین می‌شود.
نوروز در قزاقستان
مردم قزاقستان نوروز را اعتدال بهاری می‌دانند و بر این باورند که در این روز ستاره‌های آسمانی به نقطه‌ای ابتدایی می‌رسد و همه جا تازه می‌شود و روی زمین شادمانی برقرار می‌شود. همچنین قزاق‌ها معتقدند که نوروز آغاز سال است و در میان آنان عبارت زیبایی درباره نوروز وجود دارد: «نوروز روزی است که در یک سال منتظرش بوده‌اند. نوروز روزی است که خیر بر زمین فرود آمده و بالاخره نوروز روزی است که سنگ نیلگون سمرقند آب می‌شود.»
در شب سال تحویل تا شب قزیز، صاحب‌خانه دو عدد شمع در بالای خانه‌اش روشن کرده و خانه‌اش را خانه‌تکانی می‌کند، چون مردم قزاق بر این باورند که تمیز بودن خانه در آغاز سال نو باعث می‌شود افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نشوند.
در شب نوروز، دختران روستایی قزاق، غذایی با آخرین گوشت باقیمانده خانه که معمولا گوشت اسب است، تهیه می‌کنند که «سوقیم» نام دارد.
دخترانی هم که دم بخت هستند غذایی به نام «اونقی آشار» تهیه می‌کنند و برای کسانی که دوستش دارند، می‌برند؛ در مقابل پسر هم به آنها آینه، شانه و عطر می‌دهد که به آن «سلت اتکتیر» می‌گویند و به معنی علاقه متقابل است.
در عید نوروز، جوانان یک اسب سرکش را زین کرده و عروسکی که ساخته دست خودشان است را با آویز زنگوله‌ای به گردنش در ساعت ۵ صبح که ساعتی معین از «شب قزیز» است رها کرده تا از این طریق مردم را بیدار کنند.
عروسک در حقیقت نمادی از سال نو است که آمدن خود را سوار بر اسب اعلام می‌کند.
نوروز برای قزاق‌ها بسیار مقدس بوده و اگر در این روز برف یا باران ببارد، آن را به فال نیک می‌گیرند و معتقدند که سال خوبی پیش رو خواهند داشت.
در عید نوروز قزاقستان، مردم لباس نو و سفید که نشان شادمانی است به تن می‌کنند. غذای دیگری نیز در نوروز قزاق‌ها مرسوم است به نام «نوروز گوژه» که تهیه آن به معنی خداحافظی با زمستان و غذاهای زمستانی است و از هفت نوع ماده غذایی تشکیل می‌شود.
مسابقات ورزشی در نوروز هم بین قزاق‌ها جایگاه ویژه‌ای دارد، به عنوان مثال «قول توزاق»، مسابقه‌ای معروف است که هم زنان و هم مردان در آن شرکت دارند و اگر بنده زن باشد، سال جدید پربرکت خواهد بود.
بازی «کوکپار» نیز با بز انجام می‌شود که باید سوارکاران در حین سوارکاری، بز را جابه‌جا کنند. در عصر عید نوروز نیز مسابقه «آیتیز» که مشاعره است، برگزار می‌شود.
نوروز در جمهوری آذربایجان
نوروز، در آذربایجان جشنی مهم است و روایات گوناگونی از زمان پیدایش آن نقل می‌شود. مثلا در روایتی آمده است: «سیاوش پسر کیکاووس به کشور افراسیاب سفر می‌کند. افراسیاب از وی به نحو قابل‌توجهی پذیرایی می‌کند و حتی دخترش را به عقد وی درمی‌آورد و سیاوش به یاد سفرش از دیار افراسیاب دیوار بخارا را بنا می‌کند.
ولی دشمنان که از این امر ناخرسند بوده‌اند، میان سیاوش و افراسیاب را بر هم زده، به طوری که افراسیاب تصمیم به قتل سیاوش می‌گیرد و پس از کشته شدن سیاوش، دستور می‌دهد جنازه‌اش را روی کنگره‌های دیوار بخارا قرار دهند.
زرتشتیان، جسد وی را برداشته و در قدمگاه دروازه شرقی دفن می‌کنند و مرثیه‌های بسیاری در وصف سیاوش و مرگش سرودند به طوری که این مرثیه‌ها بین مردم گسترش یافت و در همین میان سیاوش مرثیه‌ها، روز دفن سیاوش را نوروز نامیدند.»
مردم آذربایجان به واسطه اعتقادات شدید به آیین و مراسم برای باشکوه انجام شدن جشن نوروز برای این مراسم تدارک ویژه‌ای می‌بینند که عبارت است از: سرودن ترانه‌های پیش از نوروز، چیستان‌های نوروزی، اعتقادات نوروزی، امثال نوروزی، آیین نوروزی.
در میان مردم آذربایجان رسم بر این است که پیش از فرا رسیدن نوروز پوشاک نو خریده به خانه، حیاط سروسامان داده فرش و پلاس نوبافته و به استقبال نوروز می‌روند.
Yazdchymit@yahoo.com
ارسال نظر