نگاهی به تاریخ پرچم ایران
از درفش کاویانی تا پرچم ا... اکبر
پرچم، بخشی از هویت ملی هر کشور است و امروزه آنقدر فراگیر است که کمتر کسی به پیشینه آن می‌اندیشد، اما آیا می‌دانید ایرانیان جزء اولین کسانی بودند که از پرچم استفاده کردند؟
پرچم، بخشی از هویت ملی هر کشور است و امروزه آنقدر فراگیر است که کمتر کسی به پیشینه آن می‌اندیشد، اما آیا می‌دانید ایرانیان جزء اولین کسانی بودند که از پرچم استفاده کردند؟
«پرچم» چیست؟
درفش، پرچم یا بیرق، نماینده گروهی از جمعیت است که دارای قلمرو بوده و زیر نفوذ حاکمیت یک قدرت برتر اداره و رهبری می‌شوند. از این رو می‌توان گفت نمادی است که بسیار گسترش یافته و نهاد، هم خونی، نژادی، فرهنگی و تاریخی در آن دیده می‌شود.
کاربردهای پرچم
به کار بردن بیرق از روزگار پیش از تاریخ در میان تیره‌ها و ملت‌های گوناگون رواج داشته و بیشتر در جنگ‌ها برای برقراری نظم، ایجاد شور، هیجان و پایداری از آن بهره گرفته‌اند. هر دو گروه جنگجو پرچمی با رنگی ویژه و نقشی که مورد علاقه آن گروه بوده، همراه داشته‌اند.
این بیرق همواره در هر جا که چادر فرمانده یا رهبر رزمی بر پا می‌گردید، افراشته می‌شد و نماینده پاسگاه فرماندهی، نشانه ایستادگی و استواری در رزم بوده است.
در پهنه کارزار بیرق به دست بیرق‌داری ورزیده و نیرومند، همیشه افراشته نگاهداری می‌شد و مردانی چست و چالاک از آن پاسداری می‌کردند.
افراشتگی و جنبش بیرق انگیزه توانمندی و افزایش نیروی روانی رزمندگان و نیز برقراری نظم، سامان، رهبری و فرماندهی شایسته بوده است و واژگونی آن، ناتوانی روانی و تنی جنگندگان و شکست و گریز در پی داشته است؛ زیرا جنگجویان می‌پنداشتند که فرمانده کشته شده و رشته نظم از هم گسیخته است؛ در نتیجه پراکندگی پدید می‌آمد.
پس در نبردهای باستانی همواره کوشش فرماند‌هان بر این بوده است که پرچم را افراشته نگه دارند و جنگجویان را با دیدن آن نیرومندی و پایمردی بخشند.
رنگ در پرچم
برگزیدن رنگ‌ها، پیکره‌ها و نشانه‌های پرچم‌ها بی‌شک با شیوه اندیشه، هدف، صلح و دوستی، نوع‌پرستی، کیش، ملیت، موقعیت جغرافیایی و سرانجام توتمیسم تیره‌ها بستگی گسست‌ناپذیر داشته است.
مردمانی که از گذشته‌های دور بر کنار دریاها و اقیانوس‌ها زندگی می‌کرده و به دادوستد از راه دریا می‌پرداخته‌اند، رنگ آب در اندیشه و درون آنها جایی ویژه داشتم و این پدیده بر روی پرچم‌های این ملت‌ها نیز نمایان است.
امروزه یکی از رنگ‌های پرچم کشورهایی مانند استرالیا، انگلستان، سومالی، هلند، هندوراس، گواتمالا، یونان، اوکراین، سوئد، ازبکستان، زلاندنو و فنلاند، آبی و نشان‌دهنده ارتباط این کشورها با دریا و آب است.
رنگ‌ها همچنان که نشان‌دهنده محیط اطراف کشورها هستند، نشان‌دهنده روحیات ملل نیز می‌توانند باشند. در پاره‌ای از ادیان مانند اسلام رنگ سبز مقدس و مورد احترام فراوان و نشانه ویژه پیشوایان بوده و عرفا به معنای صلح دوست است.
از این رو پرچم بیشتر کشورهای اسلامی مانند ایران، اردن، افغانستان، پاکستان و عربستان یکی از رنگ‌های پرچم سبز است. رنگ آبی نیز سالیان سال است که نمادی از کلیسای کاتولیک است. رنگ سرخ، رنگ انقلاب، رنگ شورانگیز، تلاش، کوشش و خون است و در پرچم کشورها، نماد آرمان‌های بزرگ آیینی و ملی و همچنین آمادگی دفاع از ملک و میهن است. بسیاری از کشورها پس از یک جهش یا خیزش انقلابی رنگ سرخ را برای پرچم خودشان برگزیده‌اند، مانند کشور اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی پیشین که پس از انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ این‌گونه عمل کرد.
درفش کاویانی، قدیمی‌ترین پرچم ایران
درفش کاویانی که دیرینه‌ترین بیرق ایران است، تاریخی مفصل دارد؛ ولی به طور خلاصه می‌توان گفت که پرچمی است که از پیش‌بند چرمین کاوه آهنگر که به هنگام کوبیدن آهن گداخته برای جلوگیری از جهش پاره‌های سرخ آهن پیش پای می‌بست، تهیه شد.
در نبرد کاوه آهنگر با ضحاک، نیروهای مردمی به زیر بیرق کاوه آمدند و به پیروزی رسیدند.
فریدون، پس از این پیروزی، درفش کاوه آهنگر را آراست و گوهرنشان کرد و آن را با رنگ‌های سرخ، زرد و بنفش زینت بخشید و نامش را درفش کاویانی نهاد. این درفش در همه جنگ‌ها باعث فراخی، پیروزی و تندرستی و سرافرازی سپاهیان ایران بود.
نخستین پرچم سامان‌یافته ایران
در سال ۱۳۳۴، نخستین پرچم سامان‌یافته ایران پس از مشروطه با ذکر شکل، رنگ و اندازه دوخته شد و با مواد قانون اساسی مشروطه مطابقت یافت.
در این پرچم سه رنگ سبز در بالا، سفید در میانه و سرخ در پایین قرار داشت و در قسمت سفید نقش شیر و خورشید با رنگ قهوه‌ای نگاشته شده بود. شیر در کف دست چپ شمشیری داشت، سرش به سمت راست و دم آن بالا بود. خورشید نیز چشم و ابرو داشته و در پیرامون آن پرتوهایی دیده می‌شده است.
همچنین خورشید در پشت شیر قرار گرفته و در حال برآمدن بوده است.
درازای این بیرق 104 و پهنای آن 64سانتی‌متر بوده است.
پرچم جمهوری اسلامی ایران
در آغاز انقلاب به ویژه در سال 1358 شمسی گفت‌و‌گو از تغییر پرچم بالا گرفت و سرانجام پس از جمع‌آوری نظرات مختلف، پرچم کشور به گونه‌ای که برابر قانون اساسی مشروطه تعیین شده بود، پذیرفته شد که رنگ‌ها و طرز قرار گرفتن آنها با درازا و پهنای برابر برجا و برقرار بماند؛ ولی نقش شیر و خورشید و شمشیر کنار گذارده شد و به جای آن کلمه جلاله (الله) نماد جمهوری اسلامی شد.
در دو لبه بالا و پایین پرچم نیز ۱۱مرتبه کلمه ا...اکبر به نشانه ماه بهمن، ماه پیروزی انقلاب و جمع آن (۲۲) نشانه روز پیروزی انقلاب به خط سیاه قرار گرفت.
پرچم صلیب سرخ، شیر و خورشید سرخ و هلال سرخ
برای اینکه دلیل پیدایش پرچم صلیب سرخ را بدانیم، نخست نگاهی باید به علت پیدایش نهاد آن داشته باشیم.
فکر تاسیس سازمان صلیب سرخ در 24ژوئن سال 1859 در میدان نبرد «سولفرنیو» در اندیشه مردی گوشه‌گیر، ساده و بدون هیچ منصب و مقام به نام «هانری دونان» گذشت و او موسس سازمانی شد که هدفش تعاون اجتماعی و همدردی ملی و بین‌المللی بود.
در این سازمان، نمایندگانی از کشورهای مختلف حضور پیدا کردند که در جنگ‌ها به کمک مجروحان بشتابند و در زمان صلح نیز تعلیمات لازم را ببینند و با تجهیزات کامل آماده کمک به زخمی‌شدگان ناشی از نبردهای بین‌المللی باشند.
در 26 تا 29اکتبر 1863 یک کنفرانس مقدماتی در ژنو تشکیل یافت و نمایندگان رسمی 16کشور (اتریش، باویر، باد، اسپانی، فرانسه، بریتانیای کبیر، هانور، هس، ایتالیا، هلند، پروس، روسیه، ساکس، سوئد، سوئیس و ورتمبرگ) در آن شرکت کردند. کنگره مقدماتی تصمیم گرفت، دعوتی جهت تشکیل کنفرانس سیاسی به عمل آورد و در آن به شکل نهایی سازمان، به رسمیت شناختن سازمان‌های کمک به مصدومیت و بالاخره مصونیت آسیب‌دیدگان جنگ و پرستاران آنها بحث کند.
در این کنفرانس پرچم و علامت سازمان نیز انتخاب شد. از آن زمان به بعد علامت صلیب سرخ روی زمینه‌ای سفید اهمیت جهانی یافت. در این کنگره سه‌اصل مورد توجه قرار گرفت:
1 - لزوم تاسیس یک جمعیت نیکوکاری ملی در همه کشورهای جهان.
۲ - انتخاب یک علامت بین‌المللی برای این سازمان.
3 - این علامت به صورت پرچمی باشد که در هر جا برافراشته شد، آنجا بی‌طرف و مورد احترام باشد.
برای انتخاب این علامت چون کشور سوئیس در تشکیل کنفرانس پیش‌قدم بود، رنگ پرچم سوئیس برای این پرچم نیز برگزیده شد و چون در پرچم سوئیس، صلیبی سفید روی پارچه سرخ‌رنگ است، پرچم جدید برعکس همین طرح؛ یعنی صلیب سرخ روی زمینه سفید انتخاب شد.
دولت ایران در سال 1908 در کنفرانس بین‌المللی ژنو پرچم صلیب سرخ را نپذیرفت؛ چون نشانه ایران شیر و خورشید بود. دولت عثمانی (ترکیه) نیز هلال سرخ را برگزید؛ زیرا پرچم آن کشور هم هلال ماه بود.
هر دو پیشنهاد مورد موافقت کمیته بین‌المللی صلیب سرخ قرار گرفت و کشورهای اسلامی قرار شد همان کمان ماه سرخ را به عنوان پرچم بنگاه نیکوکاری خود برگزینند و تنها شیر و خورشید سرخ روی پارچه سفید نشانه کشور ایران شد.
پس از انقلاب اسلامی و دگرگونی پرچم کشور، پرچم بنیاد نیکوکاری به مجروحان نیز از شیر و خورشید سرخ به هلال سرخ یا احمر تغییر یافت.
yazdchymit@yahoo.com
ارسال نظر