یورو به جای دلار؟

عبدا... البدری، دبیرکل لیبیایی اوپک اعلام کرده است که این سازمان می‌تواند طی یک‌دهه، واحد قیمت‌گذاری روی نفت را از دلار آمریکا به یورو تغییردهد. بحث حساس تغییر واحد پول برای تعیین ارزش نفت، مدت‌هاست در اوپک جریان دارد و عربستان سعودی همواره از مخالفان علنی کردن این بحث بوده است. در این رابطه سایت دویچه‌وله با دکتر محمد اقتداری، تحلیلگر اقتصادی گفت‌وگو کرده است. وی بر جنبه‌های اقتصادی و نه سیاسی این بحث تاکید می‌کند.

دبیرکل اوپک در مصاحبه با نشریه «میدل ایست اکونومیک دایجست» اعلام کرده که این سازمان می‌تواند برای مقابله با ضرر ناشی از سقوط دلار، نفت را به یورو ارزش‌گذاری کند. این پیشنهاد و ایده چقدر عملی است؟

محمد اقتداری: عملی است اما مشکل! سیستم مالی دنیا و بانک‌های مرکزی دنیا تا کنون متکی به دلار بوده‌‌است. دلار را ذخیره ارزی حساب کرده‌اند. دلیل اصلی این بوده که دلار سالیان دراز، ارزش خود را حفظ کرد. این برمی‌گشت به قدرت مالی آمریکا که مدتی است دچار مشکل شده است. اقتصاد آمریکا مانند سابق آنچنان شکوفایی ندارد. بر عکس، اقتصاد اروپا و چین و هند رشد کرده‌اند. تقاضا برای ارزهای متفاوت زیادتر و صحنه جهانی برای رقابت با دلار بهتر شده است. دولت بوش مرتب تبلیغ می‌کند که تا سال ۲۰۱۲، بودجه کشور متعادل می‌شود و کسری نخواهد داشت.

اما هفت سال گذشته و در این مدت، ۶۰ درصد به بدهکاری کل دولت آمریکا اضافه شده است. الان حدود ۱۰ تریلیون دلار، دولت آمریکا به خزانه‌های مختلف بدهکاری دارد. مبالغ زیادی برای سرمایه‌گذاری در داخل کشور قرض می‌کند. از چین و ژاپن و اتفاقا کشورهای عربی. وقتی کشورهای عربی می‌‌بینند مقادیر بسیار زیادی از پولشان در خزانه‌های آمریکایی و به دلار است و بعد می‌بینند چه تحریم‌هایی علیه ایران و کشورهای دیگر اعمال می‌شود، احساس ناامنی می‌کنند و نمی‌خواهند تمام امکانات خود را در یک سبد بگذارند. در نتیجه این پیشنهاد ایران که قبلا هم با تمسخر روبه‌رو شد، الان با اقبال روبه‌رو شده است. باید بگویم که این یک موضوع اقتصادی ‌است و مساله‌ای سیاسی نیست.

چه شده است که کشورهای عربی به رهبری عربستان، با وجود مخالفت‌خود با چنین پیشنهادی در آخرین اجلاس اوپک، الان از در موافقت درآمده‌اند؟ دلیل سیاسی آن چیست؟

جنبه سیاسی مسائل مربوط به دلار ۲۰ درصد بیشتر نیست. بیشتر دلایل اقتصادی در کار است. صحبت دبیرکل اوپک، ارزش دلار است. قدرت خرید این کشورها پایین آمده است. البته این قدرت خرید در سایر کشورها پایین آمده است، نه در خود آمریکا! اتفاقا با آن پولی که در آمریکا دارند، ارزان‌تر می‌توانند خرید کنند. ولی چون بیشترکارهای تولیدی از آمریکا خارج شده و به چین و هندوستان و سایرکشورها رفته است، آمریکا چیز زیادی برای فروش ندارد. آن‌چه دارد، بیشتر در «فناوری‌های پیشرفته» هست و این تکافوی تقاضای جهانی را نمی‌دهد. از این نظر، خرید از آمریکا در جهان کم شده است. مشکل ضعف دلار در کار است و قرض‌های آمریکا این را تشدید می‌کند. جنبه سیاسی موضوع این ا‌ست که مثلا وقتی کنگره آمریکا تحریم علیه ایران را تصویب می‌کند، ضرر به خودشان دارد. چون مبادلاتی که قبلا از طریق شرکت‌های واسطه داشتند، از بین می‌رود و ایران از طریق ژاپن و چین و هند و سایر کشورها رو می‌آورد. همین موضوع مثلا در آمریکای لاتین هم باعث شده است که توجه شان از دلار به یورو و سایر پول‌ها جلب شود.

عملی‌شدن چنین پیشنهادی، چه تاثیری برتوازن بانکی و مالی کشورهای اوپک خواهد گذاشت؟

توازن بانکی، سال‌های طولانی، متکی به آمریکا و خزانه‌داری آمریکا بوده، اما این دائمی نیست و می‌تواند از کشوری به کشور دیگر منتقل شود. امپراطوری بودن آمریکا در حال از بین رفتن است. «امپراطور» باید پول و اقتدار و قدرت اقتصادی داشته باشد. بدهکاری آمریکا زیاد شده و مجبور است از کشورهایی که سابقا جهان سومی بوده‌اند، قرض کند، معلوم است که قدرت مالی‌اش پایین آمده است. درست است که در جهان، بسیاری بانک‌های مرکزی، دلار را به عنوان ذخیره ارزی نگاه می‌دارند اما همین‌ها به تدریج، جهت حرکت را به ذخیره یورو یا ین یا پول چین تغییر می‌دهند. آهنگ رشد ذخایر به یورو بیشتر از دلار خواهد بود. اما از نظر بانک‌های مرکزی کشورهای مختلف، تاثیر این جابجایی روی پشتوانه نخواهد بود.