بنفشـه ایرانی ترین داروی گیاهی
الهام علی‌یاری
بنفشه، گیاه فصلی با نام علمی viola و از خانواده violaceae است که در ایران از قدیم به بنفشه ایرانی معروف بوده است.

گونه‌هایی از این گل به صورت وحشی در جنگل‌ها، صحراها و کنار جویبارها و در ایران در کوهپایه‌های البرز و شمال ایران و همچنین در جنگل‌های گرگان می‌رویند. گونه‌هایی از این گیاه نیز وجود دارد که در باغ‌ها کاشته می‌شوند و گل آنها کم‌پر، پر پر، بنفش سیر، بنفش روشن، سفید، زرد و آبی است. از این اقسام، آنهایی که عطرشان بیشتر و گلریزانشان طولانی‌تر و گل‌هایشان درشت‌تر و مخصوصا دمگل بلندتر داشته باشد، مورد توجه بیشتری قرار می‌گیرد.
مشخصه‌های گیاهی بنفشه
این گیاه دوساله بوده و دارای برگ‌های بیضی‌شکل و به رنگ سبز تند است. گل‌ها به رنگ‌های متنوع از سفید خالص تا بنفش خیلی سیر و گاهی نیز به صورت دورنگ‌ دیده می‌شوند.
این گیاه دارای انشعابات زیادی است که کم و بیش روی زمین پخش می‌شود و فقط گل‌های آن حالت نیمه‌‌ایستاده دارد. گل‌ها پنج گلبرگ غیرمتساوی دارند و ارتفاع آنها به ۲۰-۱۵ سانتی‌متر می‌رسد و برحسب گونه‌ها اندازه‌های مختلفی دارند. مقاومت بنفشه در سرما یکی از صفات بارز آن محسوب می‌شود و حتی در فصل زمستان اگر در جای گرمی محفوظ شود در مقابل سرما مقاوم است.
گونه‌‌های زودرس آن در پاییز گل می‌دهند و سپس در اوایل بهار دوباره شروع به گل‌دادن می‌کنند و گل‌دهی آن در ماه خرداد متوقف می‌شود. گونه‌های دیر‌رس نیز از اردیبهشت تا مرداد ماه به گل می‌نشیند.
انواع گونه‌‌های بنفشه
1 - بنفشه‌ شاخه‌دار(V.cortnata): در این نوع، گل‌ها به رنگ آبی و یاسی است که از نیمه اسفند تا اردیبهشت ماه گل می‌دهد. ارتفاع این گیاه به 20سانتی‌متر می‌رسد. انواعی دیگر از این گونه مانند بنفشه شاخه‌دار سفید(V.c.Alba) با گل سفید، (v.c. wermig) با گلی به رنگ بنفش تیره،(v.c.papilio) به رنگ یاسی به دست آمده است.
۲ -بنفشه معطر(v.odorata): گیاهی با گل‌هایی به رنگ بنفش، سفید یا آبی و عطر مطبوع که گلریزانش از نیمه اسفند تا آخر فروردین است. از این گونه نژادی به نام گل بنفشه چهار فصل به دست آمده که تقریبا تمام سال را گل می‌کند، البته بیشتر گلریزانش ایام بهار و بعد پاییز است.
از این قسم انواع زیر را به‌دست آورده‌‌اند:
بنفشه معطر گل سفید(v.o.alba)،‌بنفشه آمیرال و آولان با گل‌های بنفش مایل به ارغوانی و دم‌بلند. بنفشه لافرانس با گل بنفش تیره براق، بنفشه لوسزار به رنگ بنفش تیره و خیلی معطر، بنفشه لوکسون با گل‌های درشت و دم‌بلند به رنگ بنفش، بنفشه مادام آرن به رنگ بنفش تیره، بنفشه پرنسس دوگال با گل‌های درشت و پهن به رنگ آبی مایل به بنفش که فراوان‌تر از انواع دیگر گل می‌دهد. بنفشه پرنسس دو سومنت با گل سفید راه‌راه بین جورهای (انواع) پرپرش نوعی به نام گل بنفشه پارم با گل‌های خیلی درشت پرپر به رنگ آبی کمرنگ و عطر مخصوص به خودش که بسیار مورد توجه است، وجود دارد.
3 -بنفشه فرنگی: بنفشه سه‌رنگ
(viola. Tricolor) که در ایران به بنفشه فرنگی معروف است. از گیاهان ماندنی است ولی آن را در ردیف گیاهان دوساله می‌کارند، بوته‌اش کوتاه و ارتفاع آن از ۲۰-۱۸ سانتی‌متر تجاوز نمی‌کند. گل‌های آن تک‌‌تک روی بوته ظاهر می‌شود و به انواع زیبایی رنگ آمیزی شده که بسته به گونه‌های مختلف یک‌ رنگ سفید، آبی، زرد، قهوه‌ای و بنفش مایل به سیاه غالبا دو رنگ لکه لکه، حاشیه‌دار و ... است.
نیازهای زیستی
نور: این گیاه در مکانی که آفتاب کامل ندارد و سایه آفتاب است به خوبی رشد و نمو می‌کند.
آب: آبیاری به طور مداوم صورت می‌گیرد؛ چون خاک آن باید همیشه مرطوب باشد.
خاک‌: بستر بنفشه‌کاری بایستی سبک و غنی باشد.
ازدیاد و تکثیر: بذر بنفشه را اواخر مرداد ماه در بستری از خاک سبک که با کود کهنه و پوسیده مخلوط شده است، کاشته و مرتبا آبیاری می‌شود تا رطوبت خود را از دست ندهد. پس از آنکه بوته‌ها به اندازه 30سانتی‌متر شد آنها را روی بستر دیگری به فواصل 10سانتی‌متر نشا می‌کنند، این نشاها پس از گذشتن زمستان از نیمه اسفند تا اوایل فروردین در کنار گل‌های بهاری دیگر در باغچه‌ها به فاصله 30سانتی‌متر مربع کاشته می‌شود.
بدانید و به کار گیرید
بذر بنفشه فرنگی چون در تخمدان به طور کامل نمی‌رسد، بهتر است مدتی (یک یا دو سال) در جای محفوظ از رطوبت بماند سپس آن را بکارند، به همین جهت بذر کهنه مشتری بیشتر دارد و تعداد بیشتری از دانه‌های بذر کهنه آن سبز می‌شود. در حالی که ممکن است مقداری از بذر نو و تازه آن سبز نشود. اگر بذر بنفشه را بهار بکارند، گذشته از آنکه خیلی دیر به گل می‌نشیند، گل‌های آن کم‌نیرو و غیرقابل توجه می‌شود.
بنفشه سه رنگ را به علت اینکه زودتر از همه گل‌ها در بهار شروع به گل کرده و مدت دو ماه گلریزان آن دوام می‌کند، در ردیف اول گل‌های بهاری می‌شمارند.
کاربرد گل بنفشه
این گیاه در فضاسازی (باغچه‌کاری‌های منازل- میدان‌های شهر- بلوارها) یا حتی در فلاور باکس‌های تزیینی برای قرارگیری بر روی بالکن‌ها مورد توجه بسیار قرار گرفته است. مثلا از انواع یک رنگ بنفشه برای تشکیل حاشیه یا تپه‌هایی که دیدگاه آنها وسیع است، استفاده کرده و انواع سه رنگ آن برای گلکاری‌هایی که از نزدیک دیده می‌شود، مناسب است. گل بنفشه به علت تنوع رنگ و زیبایی خاصی که دارد در قسمت‌های مختلف پارک‌ها، ویلاها، مکان‌های اداری، بیمارستانی، شهری و تراس‌ها برای ایجاد حاشیه‌ها کاربرد فراوان دارد.
خواص دارویی
بنفشه فرنگی یا بنفشه سه رنگ خواص یا خاصیت دارویی فراوانی دارد:
درمان اکزما با بنفشه فرنگی: 20گرم بنفشه فرنگی خشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و به مدت چند دقیقه بجوشانید پس از خنک شدن صاف کنید. روزی 3 تا 4 فنجان به مدت چند هفته از آن بنوشید.
درمان خارش پوستی: نوشیدن جوشانده بنفشه فرنگی در درمان این مرض موثر است. درمان رماتیسم: نوشیدن مداوم بنفشه فرنگی، کمک حال مبتلایان به رماتیسم است. درمان سرفه‌های مزمن: نوشیدن شربت بنفشه برای درمان آن مفید است.