تلاش برای جهانی شدن

رهام وزیری - سال‌ها است که از سینمای ایران به عنوان یک صنعت یاد می‌شود. اما این صنعت هنوز نتوانسته جهانی شود و در عرصه‌های بین‌المللی امکان رقابت با فیلم‌های دیگر کشورها را پیدا کند. عکس: فارس

از فیلم‌های دارای مخاطب خاص یا به اصطلاح جشنواره‌ای که بگذریم بقیه سینمای ایران به ندرت در سینماهای کشورهای دارای صنعت سینما به نمایش درمی‌آیند و همان‌ها که فرصت عرضه را پیدا می‌کنند در تعداد محدودی از سالن‌های سینما به اکران درمی‌آیند.

بازار فیلم تهران که هر ساله همزمان با جشنواره فیلم فجر برگزار می‌شود و امسال یازدهمین دوره خود را پشت سر می‌گذارد، تلاشی است برای برقراری ارتباط دوسویه بین تولیدکنندگان و پخش‌کنندگان داخلی و خارجی فیلم و محصولات تصویری تا از این راه مجال بیشتری برای سینمای ایران در عرصه بین‌الملل به وجود آید.

رشد فیزیکی

همه آنهایی که سال‌های اولیه بازار فیلم تهران را به یاد دارند، متفق‌القول هستند که از نظر تعداد شرکت‌کنندگان یازدهمین دوره یک سر و گردن بالاتر از بازارهای فیلم قبلی ایستاده است.

در بازار امسال بیش از ۳۶۰ فعال بازار فیلم حضور یافته‌اند که از این تعداد ۶۵ نفرشان روسا و نمایندگان ارشد جشنواره‌های سینمایی در نقاط مختلف جهان هستند. بیش از ۲۰۰ نماینده توزیع و پخش فیلم نیز در بازار فیلم امسال حضور یافته‌اند که نسبت به دوره‌های قبل رشد مطلوبی دارد.

مدیر بازار فیلم ایران در مورد استقبال از این بازار می‌گوید که میزان استقبال به حدی بوده است که به دلیل فضای محدود نتوانسته‌اند به برخی متقاضیان غرفه بدهند و از این‌رو عقیده دارد که برای سال آینده باید به فکر مکانی بزرگ‌تر برای این بازار بود.

بازار فیلم تهران اگرچه بزرگ است، اما هنوز بیش از یک بازار منطقه‌ای به نظر نمی‌رسد. این بازار در مقایسه با بازار فیلم کن و بازار فیلم برلین بیشتر به یک ارائه اندک می‌ماند. بازار فیلم تهران خلوت‌تر از آنی است که تصور می‌شود.

در وهله اول به نظر می‌رسد به دلیل نام‌های جذاب فیلم و سینما باید در انتظار جمعیت زیادی بود، اما اینجا کسی را بی‌هدف و سرگردان نمی‌بینی. هرکس آمده کار مشخصی دارد. یا خریدار فیلم است یا فروشنده و در این میان اغلب فروشنده هستند.

خارجی‌های فروشنده

در بازار فیلم تهران که با نام ۲۰۰۸IFM برپا شده است ۶۱ شرکت تولیدکننده و پخش‌کننده خارجی نیز حضور دارند. لبنانی‌ها در میان کشورهای خارجی بیشترین غرفه‌ها را گرفته‌اند. لبنانی‌ها در بازار فیلم تهران ماموریتی ویژه نیز دارند.

برخی کمپانی‌های لبنانی حق پخش محصولات تولید شده در هالیوود را نیز در اختیار دارند و به همین دلیل آنها نمایندگان با واسطه هالیوود، بزرگ‌ترین مرکز تولید فیلم جهان، در بازار فیلم تهران به حساب می‌آیند.

گشتی در میان غرفه‌ها نشان می‌دهد که نمایشگاه تهران از نام کشورهای صاحب سینما خالی است و در این میان تنها می‌توان نام کشور فرانسه را پیدا کرد.

از قضای روزگار، فرانسوی‌ها هم بیشتر برای فروش آمده‌اند. سیروس تسلیمی مدیر پخش شرکت «امید فیلم» که در ۱۰ دوره از نمایشگاه حضور داشته است به این نکته اشاره می‌کند که ایرانی‌ها کمتر در فروش فیلم به شرکت‌های خارجی موفق بوده‌اند.

یک بازار فیلم اسلامی

در میان چهره‌های حاضر در عصر دومین روز برپایی بازار فیلم نادر طالب‌زاده کارگردان، تهیه کننده و مدرس سینما شناخته شده‌ترین چهره است.

او را در حالی که دقیقه‌ای نمی‌تواند بی‌سلام و علیک با رهگذران و غرفه‌داران سر کند، پیدا می‌کنیم.طالب‌زاده در مورد نقش بازارهایی از این دست در جهانی شدن سینمای ایران گفت: بازار فیلم تهران یک بازار جدی است و علت بازگشت هر ساله غرفه‌داران و افزوده شدن بر تعداد شرکت کنندگان نیز همین جدی بودن بازار فیلم تهران است.

وی با اشاره به این که بازار فیلم تهران با همین بضاعت کنونی بسیار بهتر از «هیچی» است، گفت: بازار فیلم ایران توانسته است در قامت یک بازار فیلم اسلامی در دنیا مطرح شود.این کارگردان سینما با رد این ادعا که بازار فیلم تهران بیشتر محل فروش فیلم‌های خارجی است، گفت: ایران به دلیل آن که اکنون در جهان یک کشور مبارز و مقاوم شناخته می‌شود در عرصه رسانه‌ها مطرح است و رسانه‌های ایران نیز مطرح هستند و بسیاری از تولید کنندگان مستند ایران از طریق این بازار در عرصه جهانی مطرح شده‌اند. طالب زاده قیمت یک فیلم مستند نیم ساعته را در بازارهای فیلم بین‌المللی هزار دلار و قیمت یک فیلم سینمایی را ۴هزار دلار به بالا ذکر کرده و گفت: این قیمت برای یک مدت زمانی پخش مشخص پرداخت می‌شود و به معنی خرید کپی رایت فیلم مذکور نیست.

بازار با بودجه اندک

برخی شرکت‌های داخلی با هدف شناسایی فستیوال‌ها و خریداران خارجی در این بازار شرکت می‌کنند. فیلمیران یکی از این شرکت‌ها است که امسال تندیس بهترین پخش‌کننده فیلم را نیز به خود اختصاص داده است.

نگین موسوی، مدیر روابط‌عمومی و ارتباط بین‌الملل این شرکت در این مورد می‌گوید: ما با این هدف که بتوانیم با فروشنده‌های خارجی ارتباط داشته و فیلم‌های خود را به آنها عرضه کنیم در بازار فیلم تهران شرکت کرده‌ایم و همچنین به فستیوال‌های آنها راه پیدا کنیم.

وی با اشاره به اینکه بازار فیلم تهران جوابگوی این هدف است، گفت: امسال غرفه‌های زیادی داریم که از عربستان، امارات و لبنان و سوریه شرکت کرده‌اند و این کشورها به دلیل مسائل فرهنگی به ویژه حجاب اسلامی به راحتی جذب فیلم‌های ایرانی می‌شوند و از این نظر استقبال خوبی وجود دارد.

وی در مورد تفاوت بازار فیلم تهران با بازار فیلم‌های خارجی می‌گوید: هر چیزی را باید در مقایسه با بودجه آن سنجید.

بازار فیلم تهران بودجه آنچنانی ندارد. البته امیدواریم که سال به سال بهتر شود، اما نمی‌توانیم بازار فیلم تهران را با بازار فیلم کن مقایسه کنیم. بازارهایی نظیر کن شرکت‌‌کننده بیشتری دارند و رسانه‌های بیشتری را به خود جلب می‌کند.

ضعف بازاریابی

محمد عبدالوهاب، مدیر شرکت اوریسک از مصر که برای اولین بار است در بازار فیلم تهران شرکت کرده است در مورد تفاوت بازار فیلم تهران با بازارهای خارجی گفت: در مقایسه با بازارهای جهانی فیلم، بازار فیلم تهران بسیار کوچک است.

بازارهای جهانی بسیار بزرگ و عظیم هستند. همچنین بازار فیلم تهران از نظر خریدار نیز شاهد خریداران کمتری است. در واقع این بازار شبیه بازارهای منطقه‌ای است که در مصر یا تونس برگزار می‌شود. وی در مورد اینکه چگونه سینمای ایران می‌تواند وارد بازارهای پخش بین‌المللی شود، گفت: نباید تصور کنیم که همه می‌توانند همه جا فیلم‌هایشان را نمایش بدهند.

تنها فیلم‌های آمریکایی هستند که می‌توانند همه جا توزیع شوند چون آنها میلیاردها دلار روی این صنعت سرمایه‌گذاری کرده‌اند. وی گفت: برای حضور در عرصه‌های بین‌المللی نباید روند سینمای ایران تغییر کند.

انرژی سینمای ایران نباید در راه تغییر فرم و ماهیت آن صرف شود، بلکه باید انرژی و تمرکز روی بازاریابی گذاشته شود. به عقیده این پخش‌کننده فیلم، سینمای ایران اکنون به خودی خود برای جهانی شدن آماده است و مشکلی ندارد، بلکه از ضعف مارکتینگ و بازاریابی رنج می‌برد.

وی افزود: میزان جوایزی که ایرانی‌ها در جشنواره‌های بین‌المللی می‌برند نشانگر آن است که سینمای ایران در جایگاه مناسبی قرار دارد، ولی برای آنکه دیده شوند باید مارکتینگ خود را تقویت کنند.

در حاشیه

بازار فیلم تهران در حالی کار خود را آغاز کرد که برخی غرفه‌ها هنوز آماده نبودند یا غرفه‌دار نداشتند و عملا بازار از روز دوم کار خود را آغاز کرد.

یک غرفه با تعداد مناسبی رایانه برای استفاده از اینترنت اختصاص داده شده بود و خبرنگاران به راحتی می‌توانستند اخبار خود را مخابره کنند.

بسیاری از مراجعان غیرتخصصی سراغ غرفه شرکت پخش‌کننده سریال جواهری در قصر را می‌گرفتند و برخی نیز با پوسترهای بزرگ کاراکتر یانگوم، عکس یادگاری می‌گرفتند.