کاملا محرمانه!
ندا گنجی
۱۱ صبح - شعبه ۷ سازمان تامین اجتماعی طبقات، مملو از زنان و مردان سالخورده‌ای است که به زحمت پله‌ها را بالا و پایین می‌کنند و با هر پله‌ای که زیر پا می‌گذارند غرولندی هم نثار کسانی می‌کنند که آنها را به درستی راهنمایی نمی‌کنند و آنها مجبور می‌شوند حتی تا یکی دو طبقه را نیز بیهوده طی کنند.

عکس: دنیای اقتصاد، حمید جانی‌پور
مقابل باجه‌ها هم که گوش تا گوش ارباب رجوع ایستاده. یعنی اگر بخواهم حتی برای یک سوال کوچک، خود را به اپراتور برسانم صدای فریاد مراجعه‌کنندگان است که به آسمان می‌رود. از تصمیم خود پشیمان می‌شوم و ۳-۴طبقه را برای یافتن یک باجه خلوت زیر پا می‌گذارم. به سراغ اپراتور می‌روم با ذهنی پر از سوال:
برای جمع‌آوری سابقه چه مدارکی لازم است؟
برو به باجه «سابقه»، یک طبقه پایین‌تر.
مراحل جمع‌آوری سابقه
اگر فردی در مدت اشتغال خود تحت بیمه اختیاری قرار گرفته باشد، در صورتی که زمان بازنشستگی او فرا رسیده باشد باید سوابق خود را از مراکزی که در آنها فعالیت می‌کرده جمع‌آوری کند.
البته جمع‌آوری سابقه تنها مختص بازنشستگان نیست به طوری که کسانی که نیز قصد دارند نسبت به میزان سابقه و حق بیمه‌ای که از سوی کارفرما برای او از سوی کارفرما پرداخت شده، اطلاعاتی کسب کنند به این پروسه جمع‌آوری نیاز دارند.
اگر احیانا جزو این افراد هستید، پاشنه پشتکار را محکم بکشید که راه دراز و پرپیچ و خمی پیش رو دارید. البته برخی نیز به دلیل آنکه قدرتی در پاهای خود نمی‌بینند از ادامه راه انصراف می‌دهند. این افراد اگر به صورت حضوری به محل کار خود مراجعه کنند به هیچ وجه نمی‌توانند اطلاعات مربوط به سوابق خود را دریافت کنند در این مورد است که به افراد بسیار مهمی تبدیل می‌شوند و اطلاعات مربوط به آنها نیز به اطلاعات محرمانه غیرقابل دسترسی. از همین رو است که اغلب کسانی که به دنبال جمع‌آوری سوابق خود هستند از این گله‌مندند که چرا نمی‌توانند به اطلاعات مربوط به خود به راحتی دسترسی داشته باشند.
بنابراین آنها باید به شعبه‌ای مراجعه کنند که آخرین حق بیمه به این شعبه پرداخت شده که در مرحله بعدی شعبه مذکور از تمام شعباتی که حق بیمه فرد در گذشته پرداخت شده استعلام می‌کند. حال چند ماه یا چند سال این استعلام‌ها در راه باشد فقط خدا می‌داند و بس.
البته راه دیگری هم وجود دارد و متقاضیان سوابق می‌توانند از شعبه نامه بگیرند و به تمام مراکزی که در آنها اشتغال داشته‌اند به صورت دستی استعلام خود را دریافت کنند. اما به گفته یکی از مسوولان باجه سوابق، این کار غیرقانونی است.
این در حالی است که چنین اطلاعاتی باید در عرض 2-3روز قابل دسترسی باشد که به نظر می‌رسد طراحی یک پردازشگر که اطلاعات تمام بیمه‌شدگان را در خود حفظ کند، در عین حال که مشکلات بیمه‌شدگان به سرعت حل می‌شود، به همه این کاغذبازی‌های بی‌مورد نیز پایان می‌دهد.
مانند سیستم‌هایی که در بانک‌های خودپرداز به کار گرفته می‌شود و برای دریافت وجه نقد از حساب‌های شخصی از هر نقطه‌ای که اقدام می‌شود، در عرض چند ثانیه نتیجه مطلوب حاصل می‌شود.
«طبق دستور اداری، در اختیار قرار دادن فرم‌های درخواست سابقه به بیمه‌شدگان ممنوع است.»
این جملات روی کاغذی سفید بر پیشانی باجه مربوطه سابقه درج شده است و مراجعه‌کنندگانی که در این گوشه سالن صف بسته‌اند که البته تعدادشان از انگشتان دست تجاوز نمی‌کند.
به طوری که کمتر از 5دقیقه خود را مقابل اپراتور می‌بینیم:
بفرمایید.
(از اینکه قرار است نقش بازی کنم دلهره‌ای به جانم می‌افتد) برای جمع‌آوری سوابق پدرم چه مراحلی را باید طی کنم؟
چند جا کارکرده است؟
3-4؟ نمی‌دانم!
این فرم را پر کنید و ببرید به آخرین شعبه‌ای که حق بیمه در محدوده آن شعبه پرداخت شده.
چندماه طول می‌کشد؟
دو ماه به بالا.
در همین حال مردی که آثار کهنسالی بر قامتش نشسته با حالتی تمسخرآمیز می‌گوید: «دوماه؟!»
«من ۲۱ ماه است که درخواست داده‌ام هنوز هم به نتیجه‌ای نرسیده‌ام در همین رفت‌ و آمدها متوجه شده‌ام ۱۷ماه از میزان سابقه‌ام را قبول نمی‌کنند.»
کیسه‌ای مشکی رنگ را که در دست‌هایش است بالا می‌برد و می‌گوید که مدارکی دارد که ثابت می‌کند او حق بیمه‌اش را در آن 17ماه پرداخت کرده: «از سال 1346 حق بیمه پرداخت کرده‌ام، در همان 17ماهی که می‌گویند حق بیمه پرداخت نشده، من وام گرفته‌ام. اگر حق بیمه پرداخت نکرده بودم که وامی به من تعلق نمی‌گرفت. به علاوه 3 بار مغازه‌ام را تعویض کرده‌ام که در هر بار تعویض، مراحل تصفیه حساب را طی کرده‌ام. اگر در حق بیمه من مشکلی وجود داشت که در محضر با مشکل مواجه می‌شدم.
به احتمال زیاد، در هر کارگاهی که کار کرده‌ام، کارفرمایان از اول تا آخر سابقه‌ام را زده‌اند.»
زن مسنی که در صف ایستاده برای تایید اظهارات پیرمرد می‌گوید که از ابتدای سال 86 در حال رفت‌وآمدم ولی هنوز به نتیجه نرسیده‌ام، از همین رو است که ممکن است که سابقه برخی از بیمه‌شدگان نیز هدر رود.»
در شرایطی که اظهارنظر مسوولان سازمان تامین اجتماعی می‌توانست بسیاری از نقاط مبهم این روند را شفاف کند اما به گفته مسوولان ذی‌ربط، تمام کارکنان بالادستی و پایین‌دستی سازمان، به دلیل آغاز دوره انتخابات از اظهارنظر منع شده‌اند.
از همین رو زمان مصاحبه را به بعد از این زمان موکول کردند.
اما محسن ایزدخواه کارشناس مسائل رفاه و تامین اجتماعی در این خصوص می‌گوید: «در زمان دولت قبل، مسوولان سازمان تامین اجتماعی به این نتیجه رسیدند که سوابق بیمه‌شدگان را در یک سیستم واحد جمع‌آوری کنند. بنابراین طرحی به تصویب رسید که براساس آن تمام سوابق بیمه‌شدگان از داخل پرونده‌های مطالباتی حساب‌های انفرادی خارج شده و در رایانه نگهداری شود.» بر همین اساس این سوابق به عنوان کارنامه در شعبات سازمان تامین اجتماعی قرار می‌گیرد که پس از این مرحله، بیمه‌شدگان یا سوابق ثبت شده خود را قبول می‌کنند یا در غیر این صورت اعتراض خود را مطرح می‌کنند.
او در ادامه تاکید می‌کند: «این طرح، طرح فوق‌العاده بزرگی بود که شاید اگر اجرا می‌شد بسیاری از حساسیت‌ها را از بین می‌برد. اما این اتفاق نیفتاد.‌
ایزدخواه می‌افزاید: با توجه به اینکه جامعه کارگری همواره در خط اخراج قرار دارند و با توجه به مزایای مختلفی که برای آنها در نظر گرفته می‌شود، بعید نیست که بخشی از افراد این قشر به دنبال سوابق واهی باشند. از سوی دیگر باید اذعان کرد که تغییر و تحولات بسیار موجب شده نظارت و بازرسی‌های دقیق، کم‌رنگ‌تر شود.»
او معتقد است که اگر سیستم سازمان تامین اجتماعی به سیستمی اتوماسیون تبدیل می‌شد، سرعت کار نیز به مراتب افزایش می‌یافت: «سازمان تامین اجتماعی جزو اولین سازمان‌هایی بود که کامپیوتر را وارد سیستم خود کرد؛ اما در حال حاضر پراکندگی متغیرها و بی‌توجهی به استفاده مطلوب از متخصصان و مشاوران موجب شده سیستم سازمان تامین اجتماعی نتواند به درستی پاسخگوی افراد تحت‌پوشش خود باشد. شاید این نگرانی نیز وجود دارد که اتوماسیون، منجر به کاهش کارمندان این سازمان شود که البته اکثر مکان‌هایی که کارگزاری‌های سازمان تامین اجتماعی در آن مشغولند، فضای اداری و مناسب ندارند که همین امر نیز جای سوال دارد.»
او نظارت در این حیطه را بسیار مهم می‌داند و می‌گوید: «یک روز سابقه سرنوشت صدها نفر را تغییر می‌دهد؛ بنابراین بی‌توجهی به نظارت زمینه فساد را نیز فراهم می‌کند.»

۲۰ روز کجا و ۲۱ ماه کجا!!
در حالی که مسوولان سازمان تامین اجتماعی رضایتمندی مشتریان را عاملی برای حفظ و بقای این سازمان تلقی می‌کنند؛ اما به نظر می‌رسد این مهم در درجات بعدی اهمیت، نزد مردان تامین اجتماعی قرار دارد؛ سازمانی که بالغ بر 30میلیون نفر از افراد جامعه را تحت پوشش قرار می‌دهد.
البته گاهی واقعیت‌ها نیز دور از چشم این مسوولان در جریان است. تا جایی که براساس ادعای مدیرعامل پیشین سازمان تامین اجتماعی که در سال ۸۵ و در نشریه آتیه به چاپ رسید، جمع‌آوری سوابق بیمه‌شدگان را ۴۸ساعته قابل انجام دانسته و عنوان کرده بود: «در گذشته برای ساماندهی سوابق یک فرد به طور متوسط ۱۰۴روز زمان احتیاج بود تا فرد سوابقش را جمع‌آوری و حکم بازنشستگی‌اش صادر شود، اما در حال حاضر ما برای برقراری حکم بازنشستگی در مورد افرادی که سوابق آنها پراکندگی زیادی دارد، کار جمع‌آوری سوابق و برقراری حکم بازنشستگی را ظرف ۲۰روز انجام می‌دهیم».
20روز دوره گذشته کجا و 21 ماه فعلی کجا؟!