گردشگری محور توسعه روستا
میترا یزدچی
تقاضا و تمایل برای گردشگری با انگیزه‌های مختلف به منظور تفرج، زیارت، تجارت و... در تمام دنیا با سرعت باورنکردنی در حال افزایش است.

نمایی از روستای ابیانه-کاشان
بالا رفتن سطح درآمد، افزایش ایام فراغت، تغییرات و نگرش‌های جدید به مفاهیم زندگی و ضرورت تماس‌های بین‌المللی و... ایجاب می‌کند که گردشگری به شدت گسترش و توسعه یابد.
گردش مالی بسیار زیاد گردشگری باعث شده کشورهای مختلف از تمام قابلیت‌های طبیعی و تاریخی‌شان برای جذب گردشگران بهره جویند.
روستاها و مراکز دامداری و کشاورزی کشورهای مختلف نیز به دلیل وجود امکانات طبیعی، در هر سطحی که باشند از جاذبه‌های پرطرفدار به شمار می‌روند.
کلیه فعالیت‌های روستاییان اعم از شغل و زندگی‌شان برای گردشگران جذاب و دیدنی است.
در حال حاضر گردشگری روستایی یکی از مردمی‌ترین انواع گردشگری است و بنا به گفته مسوولان سازمان جهانی گردشگری سالانه بیش از 70درصد گردشگران در همکاری و توسعه اقتصادی تفریحات کشورهای صنعتی جهان، از انواع دیدنی‌های روستایی برخوردار می‌شوند.
شهرزدگی و روستادوستی
به طور کلی مقصد بسیاری از مردم اروپا در هنگام تعطیلات رسمی، مناطق روستایی است و در زمان تعطیلات کوتاه‌مدت یا غیررسمی این رقم به یک‌سوم جمعیت افزایش می‌یابد و در هر دو حالت اگر مقصد، مناطق کوهستانی باشد، این ارقام به دو برابر افزایش می‌یابد.
علت چنین رویکردی در ممالک یاد شده را باید در توسعه سریع گردشگری روستایی به ویژه از دهه ۱۹۵۰ به این طرف جست‌وجو کرد. پیشرفت‌های تکنولوژیکی و افزایش سطح درآمدها این امکان را به مردم داده است که در کنار فعالیت‌های سنتی مانند گردش در خارج از شهر و کوه‌نوردی، از امکانات گسترده‌تر و متنوع‌تر گردشگری روستایی برخوردار شوند.
به طور مثال طبق آمار شورای ورزش سال 1991 در انگلستان، حداکثر 28 گروه ورزشی رسمی علاوه بر انواع ورزش‌های جدید مانند دوچرخه‌سواری و کوهستان، ماشین‌سواری در جاده‌های فرعی و پرواز با هواپیماهای بدون موتور وجود دارند. اگرچه همه این آمارها تکان‌دهنده هستند؛ اما اهمیت حقیقی گردشگری روستایی تنها زمانی آشکار می‌شود که جنبه‌های اقتصادی و اجتماعی آن به طور گسترده‌تری مورد بررسی
قرار گیرند.
اندیشه پایه‌گذاری گردشگری روستایی، به منظور بازدید مناطق روستایی که شامل اهداف تفریحی می‌شده در ابتدا در اثر صنعتی شدن و شهرنشینی سریع جوامع غربی طی قرن 19، در کنار عواملی چون توسعه حمل و نقل، افزایش درآمد و اوقات فراغت پدید آمد و این امکان را ایجاد کرد که تعداد افراد بیشتری از حومه شهرها دیدن کنند. اساسا تحول تدریجی‌ جامعه از شکل روستایی به سبکی که عمدتا شهری بود، عامل اصلی توسعه گردشگری روستایی است.
«سنگال» نمونه موفق گردشگری روستایی
طرح توسعه گردشگری روستایی در «سنگال» یک نمونه موفقیت‌آمیز از سیاست گردشگری ملی است که در جهت توسعه گردشگری محلی به کار می‌رود. این طرح موفق، یک مطالعه موردی سودمند است که منافع چشم‌گیری برای مردم محلی ایجاد کرده است.
طرح توسعه گردشگری روستایی در منطقه سنگال در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی طرح‌ریزی شده. در آن زمان فعالیت‌های گردشگری در سنگال وابسته به تفریح‌گاه‌های ساحلی، هتل و هتل‌های شهری بود که گاهی اوقات سفرهای رفت و برگشت به خارج از شهر انجام می‌گرفت.
این نوع گردشگری، نیازهای گردشگران برای بازدید از فرهنگ‌های سنتی آفریقایی و تجربه زندگی آفریقایی را ارضا نمی‌کرد. علاوه برآن به علت نبود فرصت‌های شغلی برای جوانان و جمعیت بیکار و برای بهبود وضع معیشتی، اقشار مختلف به ویژه جوانان به شهرها مهاجرت می‌کردند و مشکلات اجتماعی را به وجود می‌آوردند.
بنابراین، برنامه گردشگری روستایی به‌عنوان تنها راه حل نجات این اقشار از مشکلات مالی بود و تصمیم گرفته شد که نوعی گردشگری جدید با توجه به آ‌داب و رسوم و فرهنگ محلی و با مشارکت مردم روستاها گسترش داده شود. اما با راه‌اندازی گردشگری روستایی، نه تنها استقبال زیادی از سوی گردشگران این کشور صورت گرفت؛ بلکه نشان داد یک برنامه موفقیت‌آمیز گردشگری در روستا می‌تواند منافع مستقیمی برای روستاییان داشته باشد. این طرح در سایر نقاط دنیا نیز مورد توجه قرار گرفت و الگوبرداری‌های زیادی هم انجام شد.
ایران و گردشگری روستایی
کشور ما ایران نیز به لحاظ تنوع آب و هوایی که دارد، دارای قابلیت‌های زیادی درگردشگری روستایی است. علاوه بر آن در تمام شهرهای ایران، کشاورزی رواج دارد که خود در طی سال‌های اخیر توانسته باعث جذب گردشگران شود. اگر روستاهای گردشگری ایران بسیار متنوع هستند؛ ولی بررسی تعدادی از آنها نشان می‌دهد که این رشته گردشگری می‌تواند به تنهایی بازدهی برابر با کل فعالیت گردشگری کشورهای حاشیه خلیج‌فارس داشته باشد.
کندوان، کندویی در دل کوه
روستای کندوان در ۲۲کیلومتری اسکو و ۶۲کیلومتری تبریز واقع شده است. شیوه بنای خانه‌های این روستا از نوع معماری صخره‌ای و به شکل مخروطی یا کله‌ قندی است که احتمالا مربوط به قرن هفتم هجری است.
برخی از باستان‌شناسان قدمت این روستا را به دوره‌های پیش از اسلام نسبت می‌دهند. در این تپه‌های بلند که ارتفاع بعضی از آنها به چهل متر می‌رسد، صدها آغل، انبار و اتاقک حفر شده که بسیار دیدنی است؛ همچنین آب معدنی گوارایی از دل یکی از تپه‌های این روستا می‌جوشد که از شهرت فراوانی برخوردار است و برای امراض کلیوی بسیار مفید تشخیص داده شده است. این روستا به سبب ویژگی معماری صخره‌ای و بافت مخصوص آن در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است. در‌حال‌حاضر بخش خصوصی با همکاری سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، هتلی را در این روستا احداث کرده است که در کنار بهره‌برداری از قابلیت‌های طبیعی آن، خدماتی را در حد هتل‌های 5 ستاره به میهمانان عرضه می‌کند.
میمند، نمایش هنر معماری ایران باستان
میمند، روستایی در شهر بابک کرمان است که بی‌شک یکی از باستانی‌ترین سکونت‌گاه‌های بشر در جهان به‌شمار می‌آید. این روستا از 12هزار سال پیش تاکنون همچنان پابرجا است و به حیات خود ادامه می‌دهد.
به اعتقاد محققان، هسته‌های اولیه روستای میمند متعلق به زمانی است که ایرانیان، مهرپرست بوده‌اند. آنها تاریکی غارها را برای عبادت برگزیده و مرده‌های خود را درون دخمه‌های کنده شده در کوه قرار می‌دادند. بدین ترتیب در میمند تعدادی عبادتگاه و مقبره بنا شده است.
مهرپرستان به پایداری، استقامت و زوال‌ناپذیری کوه‌ها معتقد بودند و بر اساس همین اعتقاد خانه‌های خود را نیز در دل کوه می‌کندند. عده‌ای نیز معتقدند، که مهرپرستان از غارهایی که با دست در دل کوه می‌کنده‌اند فقط برای عبادت و دفن مردگان استفاده می‌کردند و بعد از مدتی بنا به اضطرار ناشی از آب و هوا سکونت گزیده‌اند.
بر اساس دانسته‌های جدید، تاریخ ظهور زرتشت، شش‌هزار سال قبل از میلاد مسیح برآورد شده است و لذا قدمت میمند حداقل می‌تواند شش‌هزار سال پیش از میلاد مسیح باشد. نقوش ده‌هزار ساله و سفال‌های شش‌هزار ساله از جمله مستندات مکشوفه‌ای هستند که تاریخ میمند را گواهی می‌دهند.
میمند نیز به لحاظ صخره‌های مستحکم و تفکیک بودن، در راستای توسعه توسعه گردشگری روستایی تبدیل به هتلی صخره‌ای خواهد شد.
ابیانه، جایی برای دیدن
ابیانه، روستایی است که در 40کیلومتری شمال‌غربی شهرستان نطنز، در دامنه کوه کرکس واقع شده است. خانه‌های سنتی ابیانه، تماما بر روی دامنه‌ای در شمال رودخانه «برزرود» بنا شده است. اتاق‌های ابیانه، دارای پنجره‌های چوبی ارس مانندند و اغلب دارای ایوان‌‌های چوبی پیش‌آمده، مشرف بر کوچه‌هایی باریک هستند که به صورت مناظر جالبی درآمده‌‌اند.
نمای خارجی دیوارها در خانه‌‌های ابیانه با خاک سرخ رنگی که معدن آن در مجاورت روستا قرار دارد، پوشیده شده است.
مردم ابیانه، هنوز لباس‌های سنتی قدیم این خطه را می‌پوشند و فارسی را با لهجه خاص ابیانه‌ای صحبت می‌‌کنند. قدیمی‌ترین اثر تاریخی ابیانه، آتشکده‌ای است که مانند دیگر بناهای ده در سراشیبی قرار گرفته است. آتشکده ابیانه را نمونه‌ای از معابد زرتشتی دانسته‌اند که در جوامع کوهستانی ساخته می‌شد. مهم‌ترین بنا و اثر تاریخی این روستا، یک باب مسجد جامع وقدیمی‌ترین اثر تاریخی این مسجد نیز منبر چوبی منبت‌کاری شده آن است که در سال 466هجری قمری ساخته شده است. مسجد قدیمی دیگر ابیانه مسجد برزله است که دارای فضای دلبازی بوده و روی لنگه در شرقی آن سال 701هجری قمری نوشته شده که مربوط به دوره ایلخانیان است.
شاندیز، ییلاق زائران مشهد
شاندیز در حدود 13کیلومتری طرقبه در مسیر راه مشهد به ابرده و زشک قرار دارد. این روستا به لحاظ داشتن دامداری و کباب سنتی معروف است؛ اما آب و هوایی مطبوع دارد و جزو ییلاق‌های مشهد محسوب می‌شود.
واحدهای اداری و خدماتی، این منطقه ییلاقی را به صورت گردشگاهی مهم برای گردشگران، زائران و مردم مشهد درآورده است. روستاهای سرآسیاب، ارچنگ، خادر، ابرده پایین و بالا و وزشک این منطقه را از جمله مناطق مهم گردشگری روستایی کشور قرار داده است.


نمایی از روستای کندوان-تبریز