قلب تپنده بازار شرق
هما نصرتی
نارمک را آلمانی‌ها به دستور مرحوم دکترمصدق ۶۰سال پیش ساختند، آن قدر هوشمندانه و دقیق که باید به خود بگوییم: «ما هنوز اندر‌خم یک کوچه‌ایم»

در هر کجایی از تهران که ساکن باشید حتما گذرتان به منطقه نارمک خصوصا هفت‌حوض افتاده است، تقریبا در ذهن اکثر مردم، این منطقه به عنوان مرکزی شلوغ و پرترافیک جا افتاده است؛ اما واقعیت امر این است که باید به جای شلوغی اسم پویایی را بر آن گذاشت، تنها به این دلیل که این منطقه مرکز تجاری شمال‌شرق تهران است این همه تحرک و جمعیت را به سوی خود فرا خوانده است، نارمک که به دلیل دسترسی به اتوبان‌های رسالت، بابایی، شهید باقری و اتوبان تهرانپارس از موقعیت بسیار مناسبی برخوردار است، به دلیل داشتن حدود 100 میدان از ترافیک نسبتا روانی برخوردار است. نکته جالب این است که این منطقه به لحاظ تجاری آنقدر رونق دارد که خیلی‌ها مشتاق به کسب‌و‌کار در این منطقه شده‌اند، البته این امر سبب نشده است که بافت‌ مسکونی این منطقه به هم بریزد.
محله مفت‌آباد و نارمک امروز
نارمک از شمال به بزرگراه رسالت، از جنوب به خیابان دماوند، از غرب به خیابان شهید مدنی یا همان نظام‌آباد معروف و از شرق به خیابان دردشت محدود است. تاریخ این محله با چنان افت و خیزهای فراوانی همراه بوده که به نظر می‌آید پویایی امروز آن به نوعی به گذشته پر‌جنب و جوشش مربوط بوده است. در سابقه نارمک آقایان حسین کریمیان و امیر‌حسین ذاکرزاده آورده‌اند که این ده در 11‌کیلومتری جنوب شرقی تجریش و 3‌کیلومتری راه تهران-دماوند قرار داشته و جمعیت آن در سال‌های قبل از 1320 از صد نفر کمتر بوده و از آب قنات شرب می‌شده است.
در سال ۱۳۲۰ و با روی کار آمدن پهلوی دوم، اوضاع اقتصادی مردم در شهرستان‌ها آن‌گونه وخیم شد که مردم نتوانستند زیر‌بار اوضاع نابسامان اقتصادی آن روز دوام بیاورند و راهی پایتخت شدند. امید به پول‌هایی که روی زمین تهران ریخته بود و تنها باید آن‌ها را جارو کرد؛ باعث شد شهرستانی‌ها مهاجرت خود را آغاز کرده و در حاشیه تهران سکنا گزینند. در شرق تهران، ده نارمک یکی از مکان‌هایی بود که مهاجران را در خود جای داد و محله مفت‌آباد نام گرفت. مفت از آن جهت که مهاجران تازه آمده به صورت فله‌ای زمین‌های دولت را تصاحب کردند و برای خودشان دست به کار ساخت سرپناه شدند.
با این حساب دولت مصدق در آن روزها برای مقابله با این ساخت و سازهای بی حساب و کتاب دست به کار تدوین راهکارهای شهرسازی منسجم شد. اولین حرکت در منطقه نارمک اتفاق افتاد. از این رهگذر نارمک اولین تجربه شهرسازی مدرن در ایران است که در سال 1329‌ توسط بانک ساختمانی، طراحی و به کمک مهندسان آلمانی اجرا شد. در مرحله بعد برای رشد اجتماعی این منطقه، مصدق حدود 4هزار قطعه زمین در اختیار کارمندان دولتی قرار داد تا نارمک شکل و شمایل تازه‌ای به خود بگیرد. در این جا باید از مهندس جهانگیر مظلوم هم یاد کنیم، مردی که اولین ماکت‌های ساختمان‌سازی را برای نارمک ساخت و در همین پروژه میدان نبوت (هفت حوض) و ایستگاه دفتر راه‌اندازی شد و نارمک به شکل امروزی در آمد.
برای مشتاقان شرق تهران
در‌حال‌حاضر و با رشد همه‌جانبه تهران، نارمک دیگر یک منطقه جدا افتاده یا یک ده چسبیده به تهران نیست و حتی قلب شرق تهران به حساب می‌آید؛ چرا که مسیر حجم عمده ای از شهرک‌های شرق و شمال شرق تهران را سامان‌دهی می‌کند. هویت محله نارمک آن چنان ایستا و پابرجا است که بچه نارمک بودن به اندازه کافی معنی دارد. این محله 100 میدانی که یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌های شهرسازی مدرن است می‌تواند به عنوان نسخه خوب برای شهرهای جدید و نوسازی محله‌های قدیمی تهران به حساب بیاید. نارمک در‌حال‌حاضر بسیار مورد توجه مردم است و مردم تهران انس و الفتی دیرینه با این تکه شرقی تهران دارند و آن را به خاطر صمیمیت، امنیت و آرامشش می‌ستایند. چند ایستگاهی که مترو در شرق تهران و خصوصا در منطقه نارمک ایجاد شده سطح این علاقه را بالا برده و روز به روز به تعداد کسانی که مشتاق هستند در شرق تهران و به خصوص در نارمک صاحب خانه شوند، افزایش می‌یابد.
بالاشهر، پایین شهر نداریم!
یک نکته پنهانی در ساخت‌و‌ساز نارمک هست و آن این که نارمک نه بالا دارد و نه پایین. یک دست بودن این محله به یمن فلکه‌های کوچک محله‌ای‌اش سبب‌شده تا قیمت‌های ملک در محدوده نارمک یکسان باشد. دوستان بنگاهی می‌گویند: «ساختمان‌های مسکونی گران قیمت این محله در اطراف میدان هفت حوض واقعند که نمونه‌های خوش ساخت آن تا متری 2میلیون و پانصد‌هزار تومان هم قیمت می‌خورند». در حوالی خیابان سامان، خیابان رضوان، خیابان جویبار، چمن، مداین و مرجان هم وضع به همین منوال است، اما با دور شدن از هسته اصلی نارمک و نزدیکی به خیابان نظام‌آباد شاهد افت قیمت خانه هستیم که این مساله برمی‌گردد به مشکلات ناشی از افزایش تراکم شهری و خارج شدن از قواعد ساخت وساز در این محدوده!
یک بازار خودکفا
نارمک از بافت نسبتا یکدستی برخوردار است به صورتی که واژه‌هایی مثل «بچه محل» یا «تهرونی قدیم» همچنان به قوت خویش باقی هستند، مسلما همین ویژگی‌ها باعث شده که سرمایه‌گذاران برای آپارتمان‌سازی، این منطقه را در میان سایر مناطق همجوار برگزینند. نارمک فقط شلوغ و پرازدحام نیست، پویایی و زندگی را می‌توان در بافت‌های تجاری و مسکونی‌اش همزمان دید و حتی به آن دل بست. بساط‌های کنار خیابان، خیابان‌های شلوغ اطراف چهارراه سرسبز و میدان هفت حوض، مغازه‌های چفت در چفت هم نشان از بافت تجاری مقبول این تکه‌شرقی تهران دارد. مردم نارمک عادت ویژه‌ای دارند و آن خرید از منطقه است‌؛ یعنی مثل ساکنین غرب تهران برای تهیه مایحتاج خود به مرکز شهر نمی‌روند بلکه امکانات را به محله خود می‌آورند. همین خصیصه سبب‌شده انواع و اقسام نمایندگی‌های اجناس لوکس را در خیابان‌های نارمک ببینیم. نارمک یک بازار کاملا خود کفا و تا حدی اشباع شده دارد که نیازهای ساکنین‌اش را در حد واقعا مطلوبی مرتفع می‌سازد.